Giá vàng và giá dầu lao dốc, chứng khoán tăng vọt
Ngày 23/6, Tổng thống Mỹ Donald Trump thông báo trên mạng xã hội Truth Social rằng Israel và Iran đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn toàn diện, chấm dứt cuộc xung đột kéo dài 12 ngày. Thỏa thuận có hiệu lực trong vài giờ tới. Iran ngừng bắn trước, Israel tiếp nối sau 12 giờ và cuộc chiến sẽ chính thức kết thúc sau 24 giờ kể từ khi Iran ngừng bắn.
Tuy nhiên, ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi sáng nay (24/6) cho biết, Tehran hiện không có thỏa thuận ngừng bắn nào với Tel Aviv nhưng sẽ ngừng phản ứng quân sự nếu Israel chấm dứt không kích nước này trước 4h sáng.
Dù sao, tín hiệu hạ nhiệt xung đột là khá rõ, mở ra cơ hội mới trong việc ổn định lại khu vực Trung Đông.
Tuyên bố của ông Trump lập tức tác động mạnh đến thị trường tài chính. Giá vàng tại châu Á (tính đến 7h45 sáng 24/6 giờ Việt Nam) giảm 17 USD, còn 3.352 USD/ounce.
Giá dầu thô lao dốc, với dầu WTI giảm 3,3% xuống 66,2 USD/thùng và dầu Brent giảm 3,1% xuống 69,2 USD/thùng, so với mức gần 80 USD/thùng trước đó. Đồng Bitcoin giảm nhẹ 0,3%, còn dưới 105.200 USD/BTC.
Ngược lại, chứng khoán Mỹ tăng vọt, với Dow Jones tăng 0,89% lên 42.581,78 điểm, S&P 500 tăng 0,96% lên 6.025,17 điểm, và Nasdaq Composite tăng 0,94% lên 19.630,97 điểm. Chứng khoán châu Á cũng đồng loạt tăng khoảng 1%. Đồng USD suy yếu, giảm từ 99 điểm xuống 98,2 điểm.
Những biến động này phản ánh niềm tin của nhà đầu tư rằng xung đột đã được kiểm soát, giảm nguy cơ gián đoạn nguồn cung năng lượng và bất ổn địa chính trị.
Ai được lợi, ai thiệt hại và triển vọng kinh tế thế giới
Israel và Iran có lẽ là hai quốc gia chịu thiệt hại lớn nhất trong cuộc chiến 12 ngày. Israel phát động chiến dịch “Sư tử Trỗi dậy” ngày 13/6, không kích các cơ sở quân sự và hạt nhân của Iran, dẫn đến cái chết của nhiều chỉ huy cấp cao và nhà khoa học hạt nhân. Iran đáp trả bằng chiến dịch “Lời hứa Đích thực 3”, gây ra các cuộc tấn công tên lửa liên tiếp.
Cả hai nước đều hứng chịu thương vong nặng nề và cơ sở hạ tầng bị tàn phá, kinh tế bị ảnh hưởng. Dù con số chính xác về chi phí chiến tranh chưa được công bố, nhưng ước tính mỗi bên đã chi hàng chục tỷ USD cho các hoạt động quân sự, từ tên lửa, máy bay chiến đấu đến hệ thống phòng không.
Iran chịu ảnh hưởng nghiêm trọng hơn do chương trình hạt nhân bị giáng đòn nặng. Các cơ sở tại Fordo, Isfahan và Natanz bị phá hủy hoặc hư hại, làm chậm tiến độ phát triển năng lượng hạt nhân của Tehran, vốn là động lực kinh tế và chính trị thiết yếu.
Ngành dầu mỏ của Iran cũng gặp khó khăn do nhiều cơ sở sản xuất bị hư hại. Giá dầu giảm cũng ảnh hưởng tới quốc gia dựa vào dầu khí này. Trước đó, Iran phải xuất khẩu dầu với giá chiết khấu lớn để thu hút người mua từ Trung Quốc.
Israel, dù có nền kinh tế phát triển hơn, cũng chịu áp lực từ chi phí chiến tranh và nguy cơ bất ổn nội bộ. Tuy nhiên, cả hai nước đều có thể phục hồi nếu thỏa thuận ngừng bắn được duy trì, nhờ hỗ trợ từ các đồng minh và tiềm lực kinh tế nội tại.
Nga, đồng minh của Iran, trong nhiều năm qua sa lầy với cuộc xung đột tại Ukraine và mất đi vị thế tại Syria - một quốc gia Trung Đông, khi chính quyền ông Bashar al-Assad sụp đổ vào cuối năm 2024. Gần đây, Moscow chỉ trích các cuộc không kích của Mỹ và Israel, đồng thời kêu gọi ngừng bắn tại Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, việc giá dầu giảm nhanh trở lại có lẽ là thông tin không vui với Moscow.
Trung Quốc, đối tác kinh tế lớn của Iran, có thể chịu tác động nhiều hơn. Bắc Kinh mua phần lớn dầu xuất khẩu của Iran với giá chiết khấu cao, đồng thời đầu tư vào các dự án hạ tầng tại Iran trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường.
Iran chỉ là nhà cung cấp dầu lớn thứ sáu của Trung Quốc, cho nên Bắc Kinh có thể xoay sở ngay cả khi nguồn cung bị gián đoạn. Nếu thỏa thuận ngừng bắn Iran-Israel đạt được, giá dầu giảm trở lại. Đây là tin tốt với Bắc Kinh.
Dù vậy, vị thế của Trung Quốc tại khu vực Trung Đông có thể suy giảm, đặc biệt sau khi Mỹ ký hợp tác đầu tư trị giá vài nghìn tỷ USD với 3 nước Saudi Arabia, UAE, Qatar trong chuyến thăm của ông Trump tới khu vực này.
Tên lửa Khorramshahr của Iran. Ảnh: IRNA
Các quốc gia Trung Đông khác, như Qatar, Saudi Arabia và UAE, được đánh giá sẽ hưởng lợi từ sự ổn định sau cuộc chiến. Qatar đã củng cố vai trò trung gian hòa giải, nâng cao vị thế ngoại giao. Các nước vùng Vịnh, vốn lo ngại về một cuộc chiến khu vực, giờ đây có thể tập trung vào phát triển kinh tế và hợp tác với Mỹ.
Chuyến thăm Trung Đông trước đó của ông Trump đã thúc đẩy đầu tư và chuyển giao công nghệ từ Mỹ, tạo động lực cho tăng trưởng. Nếu eo biển Hormuz vẫn thông thoáng, xuất khẩu dầu của khu vực sẽ không bị gián đoạn, đảm bảo dòng tiền ổn định.
Mỹ có lẽ là một trong những bên hưởng lợi lớn nhất. Thỏa thuận ngừng bắn củng cố vị thế của ông Trump như một nhà đàm phán hiệu quả, đồng thời giúp Washington đạt mục tiêu ngăn chặn chương trình hạt nhân của Iran.
Một Trung Đông ổn định cho phép Mỹ tập trung vào cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, giảm áp lực quân sự tại khu vực. Các công ty năng lượng Mỹ cũng được hưởng lợi từ giá dầu thấp, kích thích tiêu dùng nội địa và tăng trưởng kinh tế.
Mặc dù ông Trump tự tin gọi đây là lệnh ngừng bắn “vĩnh viễn”, rủi ro vẫn tồn tại. Một quan chức Iran tuyên bố trên CNN rằng Tehran chưa nhận được đề xuất ngừng bắn và sẽ tiếp tục chiến đấu cho “hòa bình bền vững”.
Lãnh đạo hai nước chưa chính thức xác nhận thỏa thuận, làm dấy lên nghi ngờ về tính khả thi. Iran có thể cảm thấy bị ép buộc và tìm cách khôi phục chương trình hạt nhân, trong khi Israel có thể tiếp tục không kích nếu cảm nhận mối đe dọa. Sự can thiệp của các bên thứ ba, như Nga và Trung Quốc, cũng có thể làm phức tạp tình hình nếu họ khuyến khích Iran không tuân thủ.
