Một công dân tên Bảy đặt câu hỏi về việc gia đình sử dụng ổn định 300m2 đất từ trước năm 1990 đến nay. Thửa đất này không có tranh chấp và hiện nay trên bản đồ địa chính thể hiện ký hiệu mục đích sử dụng là đất ở (ONT), tên người sử dụng là bố của bà Bảy.
Thửa đất trước đây thuộc quyền quản lý của hợp tác xã, được sử dụng làm đường ngõ và một phần sân trường tiểu học. Tuy nhiên, phần đất này đã không còn được hợp tác xã sử dụng từ thời điểm gia đình bà Bảy bắt đầu sử dụng làm sân và vườn.
Hiện nay, gia đình bà Bảy mong muốn được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với thửa đất để làm cơ sở chia thừa kế cho các con. Công dân đặt câu hỏi liệu gia đình có đủ điều kiện để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu (sổ đỏ) không? Gia đình cần chuẩn bị những hồ sơ, giấy tờ gì để thực hiện thủ tục xin cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với thửa đất?
Việc gia đình bà sử dụng đất có bị xử phạt hành chính? Nếu trường hợp không bị xử phạt do sử dụng đất từ trước ngày 15/10/1993, trong hồ sơ xin cấp sổ đỏ, bà Bảy có cần phải nộp văn bản xử lý vi phạm, biên bản xử phạt hành chính hoặc giấy tờ nào khác liên quan đến việc xử lý vi phạm không?
Lô đất tại một khu vực dân cư (Ảnh: Trần Kháng).
Về vấn đề này, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết theo trình bày thì phần diện tích đất hộ gia đình bà sử dụng trước ngày 15/10/1993, đất có nguồn gốc trước đây là của hợp tác xã và trường tiểu học do xã quản lý, sử dụng ổn định và không có tranh chấp.
Nếu trong hồ sơ địa chính của cơ quan quản lý Nhà nước thể hiện rõ diện tích đất đó trước đây là đất của hợp tác xã và của trường tiểu học thì việc sử dụng đất của gia đình bà Bảy được xác định có hành vi chiếm đất.
Tuy nhiên Khoản 4 Điều 3 Nghị định số 123/2024 của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai nêu rõ không xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai đối với vi phạm xảy ra trước ngày 15/10/1993. Do không thực hiện xử phạt nên khi gia đình bà Bảy nộp hồ sơ cấp giấy chứng nhận sẽ không phải thực hiện việc nộp giấy tờ liên quan đến việc xử phạt vi phạm hành chính.
Ngoài ra, Khoản 1 Điều 139 của Luật Đất đai năm 2024 quy định rõ trường hợp sử dụng đất do lấn, chiếm hành lang bảo vệ an toàn công trình công cộng sau khi Nhà nước đã công bố, cắm mốc hành lang bảo vệ hoặc lấn, chiếm lòng đường, lề đường, vỉa hè sau khi Nhà nước đã công bố chỉ giới xây dựng hoặc lấn đất, chiếm đất sử dụng cho mục đích xây dựng trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp, công trình công cộng khác thì Nhà nước thu hồi đất để trả lại cho công trình mà không cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất đối với diện tích đất đã lấn, chiếm.
Trường hợp Nhà nước đã có điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt mà nay diện tích đất lấn, chiếm không còn thuộc hành lang bảo vệ an toàn công trình công cộng; không thuộc chỉ giới xây dựng đường giao thông; không có mục đích sử dụng cho trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp và công trình công cộng khác thì người đang sử dụng đất được xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật.
Căn cứ quy định nêu trên, trường hợp việc sử dụng đất của gia đình bà Bảy có nguồn gốc là chiếm đất (chiếm đất sử dụng cho mục đích xây dựng trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp, công trình công cộng khác) và đã có điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
Tuy nhiên phần diện tích đất lấn, chiếm không có mục đích sử dụng cho trụ sở cơ quan, công trình sự nghiệp và công trình công cộng khác thì gia đình bà Bảy được xem xét cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật.
