Việc phụ thuộc hoàn toàn vào AI có thể triệt tiêu khả năng tư duy phản biện, sáng tạo và tự học. Đây đều là những kỹ năng then chốt cho thế hệ tương lai - ảnh: AI
Trong bối cảnh hàng triệu học sinh, sinh viên trên thế giới đang sử dụng các công cụ AI để hỗ trợ học tập, một nghiên cứu do Phòng thí nghiệm Truyền thông MIT (MIT Media Lab) công bố gần đây đã đặt ra dấu hỏi lớn về "cái giá nhận thức" mà người dùng có thể phải trả khi phụ thuộc vào các mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT, theo Telagraph.
AI giúp nhanh nhưng có thể khiến người dùng... chậm nghĩ
Nghiên cứu theo dõi hoạt động điện não (EEG) của 54 sinh viên trong quá trình viết bài luận, chia thành ba nhóm: một nhóm sử dụng ChatGPT, một nhóm sử dụng Google để tìm kiếm thông tin, và nhóm cuối cùng viết hoàn toàn bằng khả năng cá nhân, không có sự hỗ trợ từ bên ngoài.
Kết quả cho thấy: những người sử dụng ChatGPT thể hiện khả năng ghi nhớ kém hơn, hoạt động não bộ thấp hơn và sự tương tác trong tư duy yếu hơn so với hai nhóm còn lại.
"Trong suốt bốn tháng nghiên cứu, những người tham gia nhóm sử dụng ChatGPT có kết quả kém hơn ở mọi cấp độ: thần kinh, ngôn ngữ và điểm số", nhóm nghiên cứu nhấn mạnh.
Ngược lại, nhóm không sử dụng bất kỳ công cụ hỗ trợ nào lại có hoạt động não tích cực hơn và đưa ra được nhiều ý tưởng sáng tạo hơn. Nhóm sử dụng Google thể hiện mức độ tương tác ở mức trung bình.
Sự tiện lợi đánh đổi bằng khả năng tư duy?
Các nhà khoa học cho biết việc sử dụng AI để hỗ trợ viết luận ban đầu có thể giúp người học tiết kiệm thời gian và công sức. Tuy nhiên, về lâu dài, sự tiện lợi này khiến người dùng giảm dần khả năng đánh giá nghiêm túc các thông tin và nội dung do AI tạo ra.
Điều này có thể dẫn đến một "hiệu ứng buồng vọng" (echo chamber) khi người dùng chỉ tiếp xúc với các ý tưởng được cá nhân hóa theo thuật toán và không còn chủ động kiểm chứng thông tin, từ đó dễ bị dẫn dắt hoặc hạn chế trong góc nhìn.
"Thay vì biến mất, buồng vọng đã thích nghi để điều chỉnh cách người dùng tương tác với thế giới thông qua nội dung do AI sắp xếp. Những gì được coi là 'tốt nhất' có thể bị ảnh hưởng bởi lợi ích của các bên sở hữu mô hình", nghiên cứu cảnh báo.
Trong bối cảnh AI đang hiện diện ngày càng sâu rộng trong giáo dục, nghiên cứu này là lời cảnh báo rằng việc phụ thuộc hoàn toàn vào AI có thể triệt tiêu khả năng tư duy phản biện, sáng tạo và tự học. Đây đều là những kỹ năng then chốt cho thế hệ tương lai.
Các chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng những hướng dẫn và khung sử dụng AI trong giáo dục một cách có kiểm soát, khuyến khích học sinh, sinh viên dùng AI như một công cụ hỗ trợ, không phải cái nạng tư duy.
