Sáng nay 3-1, TAND TP Hà Nội mở phiên tòa xét xử sơ thẩm 38 bị cáo trong vụ án xảy ra tại Công ty Cổ phần công nghệ Việt Á (Công ty Việt Á), Bộ Y tế, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các đơn vị, tổ chức có liên quan. Phiên tòa dự kiến sẽ kéo dài khoảng 20 ngày do thẩm phán Trần Nam Hà làm chủ toạ.
Hai cựu bộ trưởng Nguyễn Thanh Long (bìa trái) và Chu Ngọc Anh khi chưa bị khởi tố. Ảnh: T.V.
38 bị cáo bị Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao (VKSND) truy tố về 6 tội danh khác nhau. Trong đó, 2 người bị truy tố cùng lúc 2 tội danh đưa hối lộ và vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, gồm: Phan Quốc Việt, Tổng giám đốc Việt Á và Vũ Đình Hiệp, Phó tổng giám đốc Công ty Việt Á.
Các bị cáo gồm: Trịnh Thanh Hùng, cựu phó vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) các ngành kinh tế - kỹ thuật (thuộc Bộ KH-CN); Nguyễn Thanh Long, cựu bộ trưởng Bộ Y tế; Nguyễn Huỳnh, cựu thư ký của ông Nguyễn Thanh Long; Nguyễn Minh Tuấn, cựu vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế (thuộc Bộ Y tế); Nguyễn Nam Liên, cựu vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính (thuộc Bộ Y tế); Phạm Duy Tuyến, cựu giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Hải Dương, cùng bị đưa ra xét xử về tội Nhận hối lộ.
3 người bị truy tố tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ, gồm: Nguyễn Văn Trịnh cựu trợ lý Phó thủ tướng, Phạm Xuân Thăng, cựu bí thư Tỉnh ủy Hải Dương và Phạm Mạnh Cường, cựu giám đốc Sở Y tế Hải Dương.
2 người bị truy tố tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí, gồm: Chu Ngọc Anh, cựu bộ trưởng KH-CN; Phạm Công Tạc, cựu thứ trưởng Bộ KH-CN.
2 người bị truy tố tội đưa hối lộ, gồm: Phan Tôn Noel Thảo, Trợ lý Khối tài chính Công ty Việt Á; Hồ Thị Thanh Thảo, Thủ quỹ Công ty Việt Á.
Phan Quốc Việt ở Toà án Quân sự Thủ đô
2 bị cáo bị truy tố tội lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi, gồm: Nguyễn Thị Thanh Thủy, cựu chuyên viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam; Nguyễn Bạch Thùy Linh, Giám đốc Công ty YNHH MTV SNB Holdings.
21 người bị truy tố tội vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, gồm các bị cáo là nhân viên Công ty Việt Á và cán bộ y tế của một số địa phương.
Có tổng số 72 luật sư đăng ký tham gia bào chữa cho 38 bị cáo. Trong đó, Phan Quốc Việt có 4 luật sư bào chữa. Cựu bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long có 3 luật sư. Cựu bộ trưởng KH-CN Chu Ngọc Anh có 1 luật sư. Các bị cáo Nguyễn Văn Trịnh và Phạm Xuân Thăng mỗi người có 2 luật sư bào chữa…
Toà triệu tập 24 nguyên đơn dân sự, 139 người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan…. Trong số 24 nguyên đơn dân sự, có 17 Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) của 17 tỉnh, thành phố và đại diện 2 Sở Y tế tỉnh, 5 Bệnh viện đa khoa. Đại diện Bộ Y tế, Bộ KH-CN được triệu tập tới phiên tòa với tư cách tham gia tố tụng là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Vụ án liên quan đến Công ty Việt Á, Bộ Y tế, Bộ KH-CN và một số địa phương được đưa vào diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (Ban chỉ đạo). Vụ án được đánh giá là vụ án điển hình về "tham nhũng có hệ thống" xảy ra từ cơ quan bộ, ngành Trung ương cho tới địa phương, tới cấp cơ sở do diễn ra trong bối cảnh đại dịch COVID-19.
Theo cáo buộc, năm 2020, dịch COVID-19 bùng phát nên Chính phủ giao Bộ KH-CN tích cực nghiên cứu, chế tạo sinh phẩm phòng chống dịch. Sau đó, việc nghiên cứu kit xét nghiệm COVID-19 được giao Học viện Quân y chủ trì với kinh phí 18,9 tỉ đồng.
Do quen biết, Phan Quốc Việt đã thông đồng, cấu kết với Trịnh Thanh Hùng tác động tới Chu Ngọc Anh, Phạm Công Tạc quyết định cho Công ty Việt Á được phối hợp thực hiện Đề tài nghiên cứu chế tạo kit xét nghiệm. Với mục đích được sản xuất, bán kit xét nghiệm thu lời bất chính, Việt đã tiếp tục cấu kết với Trịnh Thanh Hùng, Nguyễn Thanh Long và nhiều bị cáo khác thực hiện nhiều hành vi sai phạm giúp Công ty Việt Á được kiểm định kit xét nghiệm; được nghiệm thu giai đoạn 1 của Đề tài để lập hồ sơ gửi Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành tạm thời, chính thức, biến kit xét nghiệm từ sản phẩm thuộc sở hữu của nhà nước thành sản phẩm thuộc sở hữu của Công ty Việt Á.
Khi Việt Á sản xuất thương mại, bán 200.000 kit xét nghiệm cho Bộ Y tế, Việt đã nâng khống cơ cấu đơn giá nhưng vẫn được Bộ Y tế hiệp thương, xác định giá 470.000 đồng/kit test không có căn cứ. Sau đó, Bộ Y tế kiểm tra giá hiệp thương, xác định Việt Á thay đổi nguyên vật liệu sản xuất nhưng không ra kết luận kiểm tra, không kiến nghị xử lý, dẫn đến doanh nghiệp này tiếp tục sử dụng mức giá trên, tạo mặt bằng giá để bán cho các đơn vị, địa phương.
Theo cáo buộc của VKSND tối cao, sau khi được cấp phép lưu hành, Công ty Việt Á sản xuất hơn 8,7 triệu kit test, nâng khống giá rồi bán cho các cơ sở y tế trên khắp cả nước, từ đó thu lợi bất chính hơn 1.235 tỉ đồng. Tính riêng phần tài sản nhà nước, số tiền thiệt hại là hơn 402 tỉ đồng.
Để thực hiện được những sai phạm nêu trên, theo cơ quan tố tụng, Việt đã đưa hối lộ với tổng số tiền là 3 triệu USD (tương đương hơn 68 tỉ đồng) và 4 tỉ đồng. Trong đó, Phan Quốc Việt đã đưa hối lộ Nguyễn Thanh Long (cựu bộ trưởng Y tế) 2,25 triệu USD; Nguyễn Huỳnh (thư ký của ông Long) 4 tỉ đồng; Nguyễn Minh Tuấn (cựu vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế Bộ Y tế) 300.000 USD; Trịnh Thanh Hùng (cựu vụ phó Vụ KH-CN) 350.000 USD; Nguyễn Nam Liên (cựu vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính Bộ Y tế) 100.000 USD. Bên cạnh đó, Việt còn chi tiền "cảm ơn" cho ông Nguyễn Văn Trịnh (cán bộ Văn phòng Chính phủ) 200.000 USD; Chu Ngọc Anh (cựu Bộ trưởng KH-CN) 200.000 USD; Phạm Công Trạc (cựu thứ trưởng Bộ KH-CN) 50.000 USD.
Trong quá trình điều tra, ngoài Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an trực tiếp thụ lý, cơ quan tố tụng tại 61 tỉnh, thành phố được ủy thác để xác minh, làm rõ sai phạm trong quá trình mua bán kit test Việt Á tại các cơ sở y tế công lập. Đến nay, công an 15 tỉnh, thành phố đã khởi tố 17 vụ án về tội vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng, 2 tỉnh khởi tố về tội đưa hối lộ và nhận hối lộ.
Gần đây nhất cuối tháng 12-2023, Tòa án Quân sự Thủ đô Hà Nội đưa ra xét xử vụ án tại Học viện Quân y. Theo đó, Toà quyết định tuyên phạt Phan Quốc Việt 15 năm tù về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ" và 10 năm tù về tội "Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng". Tổng hợp hình phạt cả 2 tội danh, ông chủ Việt Á phải chấp hành mức án chung là 25 năm tù.
Bị cáo tiếp theo là Trịnh Thanh Hùng, cựu Phó vụ trưởng Vụ Các ngành Kinh tế - kỹ thuật (Bộ KH-CN), bị tuyên phạt 15 năm tù; Hồ Anh Sơn, cựu thượng tá, phó giám đốc Viện nghiên cứu Y dược học quân sự, Học viện Quân y, lĩnh 12 năm tù, đều về tội "Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ".
