Xác định vụ việc xảy ra tại phường Tân Khánh (trước đây thuộc phường Tân Phước Khánh, TP Tân Uyên, Bình Dương) có dấu hiệu tội phạm, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP HCM đã khởi tố vụ án Lừa đảo chiếm đoạt tài sản hôm 1/12.
Động thái của cơ quan điều tra được đưa ra sau khi tiếp nhận kiến nghị khởi tố vụ án của TAND TP Tân Uyên, tỉnh Bình Dương (nay là TAND khu vực 17, TP HCM) trong quá trình giải quyết vụ án dân sự.
Trước đó, vụ việc đã trải qua quá trình tranh chấp kéo dài nhiều năm và giải quyết bằng các bản án hành chính, dân sự. Sự việc liên quan đến hàng chục hộ dân nhận chuyển nhượng trái phép với cả trăm nhân khẩu đang sinh sống trên khu đất tranh chấp khiến cho việc giải quyết hậu quả pháp lý trở nên phức tạp.
Tòa từng cho rằng ông Hoàng không có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất nhưng vẫn lấn chiếm, xây dựng và chuyển nhượng trái phép trong thời gian dài, gây thiệt hại lớn và có dấu hiệu phạm nhiều tội hình sự.
Khu đất xảy ra tranh chấp và có dấu hiệu tội phạm. (Ảnh: Thái Hà).
'Cuộc chiến' pháp lý dai dẳng trước khi công an vào cuộc
Hồ sơ vụ án thể hiện, hộ ông Trương Minh Ký được UBND huyện Tân Uyên, tỉnh Bình Dương (nay là UBND phường Tân Khánh, TP HCM) cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất diện tích 6.465 m2 (trên thực tế khoảng 5.800 m2), thuộc thửa 87.
Phần đất này có nguồn gốc do cha mẹ ông để lại cho từ năm 1988. Vợ chồng ông Ký trồng cây lâu năm và làm hàng rào bao quanh để quản lý, bảo vệ đất.
Tuy nhiên, tháng 6/2017, ông Hoàng, bà Nguyễn Thị Út (chị họ ông Hoàng) và ông Ngô Văn Phúc đến chiếm một phần thửa đất 87 để dựng chuồng trại chăn nuôi gia cầm. Ông Hoàng đã chặt bỏ toàn bộ cây lâu năm tại đây.
Phát hiện sự việc, vợ chồng ông Ký làm đơn tố cáo lên UBND phường, yêu cầu nhóm ông Hoàng tháo dỡ công trình xây dựng trái phép và trả lại đất.
Quá trình hòa giải, UBND huyện Tân Uyên đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, phạt bà Út (người đứng tên xây dựng các công trình trên đất tranh chấp) số tiền hơn 6 triệu đồng về hành vi xây dựng trái phép.
Do việc hòa giải không thành nên đến tháng 3/2019, ông Ký khởi kiện những người này ra tòa, yêu cầu tòa buộc họ chấm dứt hành vi lấn chiếm, tháo dỡ các căn nhà cấp 4 và công trình dựng trái phép trên thửa đất 87.
Cuối năm 2019, khi phát hiện những người này xây dựng căn nhà cấp 4 đầu tiên, ông Ký đã yêu cầu tòa áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, cấm thay đổi hiện trạng khu đất. Tòa sau đó đã chấp nhận yêu cầu của ông Ký, ra quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp, yêu cầu ông Hoàng không thay đổi hiện trạng khu đất và chuyển cơ quan thi hành án thực hiện.
Trong thời gian tòa thụ lý giải quyết vụ tranh chấp, năm 2020, ông Hoàng nộp đơn khởi kiện UBND huyện Tân Uyên trong vụ án hành chính, yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho ông Ký. Do đó, TAND TP Tân Uyên tạm ngưng xét xử vụ tranh chấp quyền sử dụng đất giữa các đương sự.
TAND tỉnh Bình Dương và TAND Cấp cao tại TP HCM (cũ) sau đó đã xử bác yêu cầu khởi kiện của ông Hoàng, xác định việc cấp sổ cho ông Ký là đúng theo quy định của pháp luật.
Sau khi bản án hành chính có hiệu lực thi hành vào cuối tháng 7/2023, TAND TP Tân Uyên phục hồi lại việc giải quyết vụ án dân sự.
Tuy nhiên, quá trình tạm ngưng giải quyết, ông Hoàng tiếp tục xây dựng trái phép hàng loạt căn nhà trên thửa đất 87 và chuyển nhượng cho nhiều người. Hàng chục hộ dân với cả trăm nhân khẩu đã chuyển đến sinh sống trên các căn nhà xây dựng trái phép.
Bị đơn: 'Đất do người mẹ để lại'
Ông Ký sau đó rút một phần yêu cầu với ông Phúc, giữ nguyên đề nghị buộc ông Hoàng, bà Út chấm dứt vi phạm, cùng người liên quan tháo dỡ tài sản và trả lại phần đất bị chiếm dụng.
Ông Hoàng trình bày, năm 2016 từ TP Long Xuyên (An Giang) lên sống với mẹ là bà Lê Thị Điệp tại thửa đất 87, sử dụng gần 4.800 m² được cho là phần đất bà để lại. Trước khi mất năm 2017, bà Điệp có để lại "giấy mua bán đất" nhưng đã thất lạc.
Ông cho rằng ông Ký từng vào nhà "đập phá tài sản và lấy giấy này", nên không nắm rõ nguồn gốc giao dịch và giá mua. Khi bắt đầu sử dụng, khu đất là đất rừng; ông khai hoang, trồng mì, ổi, cây kiểng và dựng nhà tạm không phép. Ông nói chỉ biết thửa đất đứng tên ông Ký khi phát sinh tranh chấp.
Tại buổi hòa giải của UBND phường, ông Ký đề nghị ông Hoàng "sử dụng đúng phần đất của mình". Theo ông Hoàng, đây là sự thừa nhận phần đất đang tranh chấp thuộc về ông. Vì vậy, ông không đồng ý yêu cầu khởi kiện và phản tố, đề nghị trả lại "giấy mua bán đất" của mẹ.
Các đồng bị đơn không nêu ý kiến. Ông Ký bác quan điểm của bị đơn và đề nghị tòa không chấp nhận phản tố.
Hàng chục hộ dân là người có quyền, nghĩa vụ liên quan khai đã mua nhà đất trên thửa 87 từ ông Hoàng bằng hợp đồng đặt cọc hoặc vi bằng, đã thanh toán đủ tiền. Họ cho biết khi mua thấy nhiều hộ sinh sống, "chủ đất" cam kết không tranh chấp nên tin tưởng. Sau đó mới biết khu đất đang tranh chấp, nên đề nghị tòa giải quyết theo luật, bảo đảm quyền lợi để ổn định cuộc sống.
Cơ quan điều tra làm việc với những người liên quan tại khu đất tranh chấp. Ảnh: Thái Hà
Tòa sơ thẩm: 'Bị đơn chiếm đất của người khác'
Tháng 7/2024, TAND TP Tân Uyên xử sơ thẩm, chấp nhận toàn bộ yêu cầu của ông Ký, buộc ông Hoàng, bà Út và hàng chục hộ dân đang sinh sống trên khu đất phải tháo dỡ tài sản, trả lại đất tranh chấp.
HĐXX xác định giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do UBND huyện (nay là TP) Tân Uyên cấp cho ông Ký là hợp pháp; ông Hoàng không có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất và có hành vi chiếm đất, thuộc nhóm hành vi bị cấm theo Điều 12 Luật Đất đai 2013, nên yêu cầu khởi kiện "có căn cứ".
Trong quá trình giải quyết, năm 2017 bà Út bị xử phạt hành chính vì xây dựng trái phép; năm 2019 tòa áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời yêu cầu ông Hoàng giữ nguyên hiện trạng nhưng ông vẫn tiếp tục xây dựng và chuyển nhượng cho nhiều người.
Thẩm định cuối năm 2019 ghi nhận thửa 87 có 6 căn nhà và một dãy trọ đang xây; đến tháng 8/2020 tăng lên 25 căn nhà, 2 dãy phòng trọ và 5 căn đang thi công. Khi thẩm định lại tháng 11/2023, khu đất đã có 42 căn nhà, 2 dãy trọ, lối đi bê tông và một nhà tạm; giá trị hơn 40 tỷ đồng.
Tòa nhận định các giao dịch giữa ông Hoàng và người liên quan đều phát sinh trong thời gian tranh chấp nên họ phải chịu hậu quả pháp lý. Yêu cầu phản tố của ông Hoàng không được chấp nhận vì không có chứng cứ.
Sau án sơ thẩm, ông Hoàng và một số người có quyền, nghĩa vụ liên quan kháng cáo.
Tòa phúc thẩm: 'Bị đơn có dấu hiệu phạm nhiều tội'
Tháng 12/2024, TAND tỉnh Bình Dương xử phúc thẩm, cho rằng bản án sơ thẩm còn nhiều vấn đề chưa được xem xét toàn diện, nên tuyên hủy. TAND tỉnh nhận định vụ án có dấu hiệu tội phạm; nếu sau khi xem xét lại cơ quan chức năng không khởi tố thì tòa sơ thẩm sẽ xét xử lại.
HĐXX đánh giá ông Hoàng không có giấy tờ chứng minh đất tranh chấp do bà Điệp để lại nhưng vẫn lấn chiếm, xây dựng trái phép, không chấp hành quyết định xử phạt hành chính và biện pháp khẩn cấp tạm thời của tòa.
Ngoài việc chiếm đất nông nghiệp, ông Hoàng còn phân lô, chuyển nhượng trái pháp luật; xây dựng nhà trên đất nông nghiệp để bán với diện tích khoảng 95 m2, giá khoảng một tỷ đồng; xây hai dãy nhà trọ để kinh doanh. Nhiều người mua sau đó tiếp tục chuyển nhượng, một số giao dịch lập vi bằng.
Theo tòa, ông Hoàng lấn chiếm 5.722 m2 đất nông nghiệp, giá trị hơn 40 tỷ đồng; xây dựng, chuyển nhượng trái phép, nhận tiền của nhiều người, gây hậu quả rất nghiêm trọng. Hành vi diễn ra từ năm 2017 đến 2023, thể hiện việc xem thường pháp luật và các quyết định của cơ quan có thẩm quyền; có dấu hiệu của tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Vi phạm các quy định về sử dụng đất đai và Không chấp hành án.
Sau khi thụ lý lại, tháng 2, TAND huyện Tân Uyên đã kiến nghị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Bình Dương khởi tố vụ án.
