Bàn về câu chuyện tăng trưởng kinh tế tại Hội thảo 'Cơ hội đầu tư trong bối cảnh mới" diễn ra sáng 19/3, các chuyên gia đánh giá mục tiêu tăng trưởng 8% có thể đạt được nếu nỗ lực hết sức. Nhưng bên cạnh mục tiêu tăng trưởng cao, Việt Nam cần cũng cần tập trung thúc đẩy đầu tư, tiêu dùng của tư nhân bởi khu vực này mới là động lực quan trọng nhất phát triển kinh tế.
Theo ông Võ Hoàng Hải, Phó Tổng Giám đốc Nam Á Bank, có một thực tế là, mặc dù tăng trưởng GDP của Việt Nam rất cao nhưng ngày càng phụ thuộc vào chi tiêu Chính phủ và xuất nhập khẩu ròng. Ông Hải cũng ra những thắc mắc của các chuyên gia từ các định chế tài chính lớn về việc "tăng trưởng GDP" đã đi đâu khi không có nhiều sự lan tỏa đến tiêu dùng, đầu tư hay thu nhập của người dân?"
GDP tăng trưởng cao nhưng vì sao tiêu dùng vẫn yếu?
Ông Võ Hoàng Hải, Phó Tổng Giám đốc Nam Á Bank. (Ảnh: BTC).
Khi làm việc với các định chế tài chính nước ngoài như Fitch Ratings và Moody’s, họ đặt câu hỏi vì sao tăng trưởng GDP của Việt Nam nằm trong top cao nhất thế giới và khu vực, luôn khoảng 6 - 7% trong các năm gần đây nhưng tiêu dùng và đầu tư lại không tăng trưởng tương xứng, ông Hải cho biết.
Tính lan toả và tính thẩm thấu của tăng trưởng GDP ở đâu khi tỷ lệ nợ xấu toàn ngành ngân hàng vẫn gia tăng. Đặc biệt là sự tăng trưởng trong GDP có lan toả được tới người dân không khi họ vẫn thắt chặt chi tiêu, tỷ lệ nợ đối với tiêu dùng cá nhân còn rất hạn chế?, ông Hải nêu hàng loạt vấn đề của thị trường tài chính.
Ngoài ra, GDP tăng trưởng rất tốt nhưng không có nhiều tác động tích cực đến tâm lý của cộng đồng nhà đầu tư, doanh nghiệp.
Phân tích thêm về cơ cấu GDP, Phó Tổng Giám đốc Nam Á Bank cho biết, ở phía cầu, tỷ trọng đóng góp vào tăng trưởng GDP đến từ tiêu dùng cuối cùng của tư nhân lên tới 63%, hoạt động đầu tư khoảng 23%, tiêu dùng của Chính phủ chiếm 9% và xuất nhập khẩu ròng chiếm 3 - 4%.
So sánh hai giai đoạn trước COVID-19 (2017 - 2019) và sau dịch COVID-19 (2020 - 2024), có một sự thay đổi lớn trong tỷ trọng đóng góp của nhóm tiêu dùng cá nhân. Xu hướng sụt giảm xuyên xuốt của nhóm tiêu dùng cá nhân vào GDP cho thấy rủi ro nghiêm trọng khi động lực tăng trưởng ngày càng phụ thuộc vào chi tiêu Chính phủ và xuất nhập khẩu ròng.
Ở hoạt động xuất nhập khẩu, quy mô xuất khẩu của Việt Nam rất lớn nhưng sự đóng góp về giá trị gia tăng của doanh nghiệp Việt trong chuỗi giá trị lại khá thấp chỉ khoảng 5 - 7%. Đặc biệt là trong một số lĩnh vực như lắp ráp điện tử,điện thoại, doanh nghiệp trong nước chỉ đóng góp 2 - 4% trong tổng giá trị.
"Điều này cho thấy dù xuất khẩu có tăng trưởng cao, tính lan toả đối với doanh nghiệp trong nước rất thấp", ông Hải nói.
Sự lan toả từ việc tăng trưởng GDP ở mức cao với bức tranh tiêu dùng còn ít ỏi hơn khi đầu tư và tiêu dùng những năm gần đây đang khá tiêu cực. Trong giai đoạn 2020 trở lại đây, đầu tư tư nhân chiếm 55% tổng vốn đầu tư toàn xã hội nhưng những năm gần đây tỷ lệ đóng góp giảm xuống rất thấp, bán lẻ tiêu dùng giảm về còn 6% từ mức 18 - 19% trước COVID-19 cho thấy tồn tại của nền kinh tế.
Ngay cả trung tâm tài chính, tiêu dùng lớn nhất cả nước như TP HCM cũng sụt giảm rất rõ. Các năm trước, mỗi năm doanh thu bán lẻ hàng hoá và dịch vụ tiêu dùng của thành phố đạt khoảng 1 triệu tỷ đồng nhưng những năm gần đây chỉ còn 800.000 - 900.000 tỷ đồng.
Rõ ràng, đầu tư và tiêu dùng tư nhân đang bị ảnh hưởng rất lớn từ những vấn đề của dịch COVID-19 hay những câu chuyện của thị trường trái phiếu, thị trường tài chính trong những năm vừa qua. Đó là lý do dù tăng trưởng GDP cao tiêu dùng, đầu tư vẫn tăng chậm.
Phân tích thêm về thị trường vốn, ông Hải cho biết, thị trường vốn Việt Nam còn rất mỏng nên muốn đạt tốc độ tăng trưởng GDP từ 8% trở lên, tín dụng phải tăng trưởng từ 16 - 20%. Tuy nhiên, tỷ lệ tín dụng trên GDP ở Việt Nam hiện ở mức cao, khoảng 140% GDP.
Những năm trước đây, tăng trưởng tín dụng có hạn mức và được cấp theo quý nên các ngân hàng không vượt được room tín dụng nhưng đến năm ngoái và năm nay, khi NHNN giao room tín dụng cho cả năm ngay từ đầu năm, nhưng tăng trưởng tín dụng vẫn không tăng nhanh được.
Ba tháng đầu năm, tăng trưởng cả huy động và cho vay bằng 0. Nguyên nhân có yếu tố kỹ thuật và mùa vụ. Nhưng điểm quan trọng là người tiêu dùng chưa cảm nhận được sự thay đổi về sự phát triển của các lĩnh vực như bất động sản, nên nhu cầu tín dụng tư nhân còn yếu. Đó là lý do, tăng trưởng tín dụng còn hạn chế.
Việc tăng trưởng tín dụng 10 - 12% chỉ đủ trả lãi trên phần dư nợ hiện hữu thực tế chứ cũng chưa có dấu hiệu rõ nét rằng doanh nghiệp đang mở rộng kinh doanh và người tiêu dùng đang tự tin về triển vọng kinh tế, về việc làm, về các nguồn thu nhập khác từ chứng khoán hay cho thuê nhà,.... để mà vay tiêu dùng.
Thúc đẩy TTCK, BĐS để kích thích tiêu dùng
Đồng quan điểm, Chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia cũng cho rằng, không thể tăng trưởng kinh tế cao trên hai con số nếu đầu tư, tiêu dùng yếu.
Với mục tiêu tăng trưởng 8% vào năm nay, Chính phủ đã có ba động thái quan trọng, gồm: Giao chỉ tiêu tăng trưởng cho từng địa phương, thậm chí từng ngành nghề. Thứ hai là quyết tâm, quyết liệt hơn trong chống lãng phí. Nếu tháo gỡ được 1.200 dự án đất đai, bất động sản sẽ đóng góp quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam.
TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia. (Ảnh: BTC).
Thứ ba là phải giữ được đà tăng trưởng xuất khẩu. Nếu năm nay tăng trưởng khoảng 10% đã là thành công nhưng quan trọng là phải giảm bớt thâm hụt thương mại dịch vụ, ông Lực lưu ý.
Ông cũng đánh giá, du lịch năm vừa qua có tăng trưởng, phục hồi tốt hơn trung bình khu vực ASEAN, tuy nhiên, chất lượng du lịch chưa cao, chưa tốt. Doanh nghiệp cần khéo léo hơn trong kích cầu du lịch, phải quan tâm tới phát triển logistic, cơ sở hạ tầng, thủ tục hải quan.
Đặc biệt, quyết tâm thúc đẩy nhanh đầu tư công và đầu tư tư nhân sẽ là trọng tâm hỗ trợ tăng trưởng kinh tế trong năm nay và các năm tiếp theo. "Về thúc đẩy tiêu dùng, chúng ta nên tham khảo kỹ 8 giải pháp kích cầu tiêu dùng của Trung Quốc ban hành mới đây", TS. Lực nhấn mạnh.
Trong 8 giải pháp này, có một vài điểm mà chúng ta có thể học hỏi như thúc đẩy lành mạnh hóa chứng khoán và bất động sản để kích cầu tiêu dùng.
"Điều này theo tôi hoàn toàn làm được nhà đầu tư mà kinh doanh chứng khoán, bất động sản tốt sẽ kích cầu tiêu dùng. Ngoài ra, giải pháp về tạo thêm công ăn việc làm cho người lao động để thúc đẩy tiêu dùng cũng rất chính xác", chuyên gia Cấn Văn Lực cho hay.
Bên cạnh đó, phải quyết liệt cải cách hành chính, chỉ cần lâu nay để cấp phép một dự án mất 1 năm giờ xuống 3 tháng, 6 tháng cũng đã đóng góp rất lớn cho tăng trưởng.
"Cuối cùng là không để tắc nghẽn hệ thống. Trong thời gian vừa qua, Chính phủ đã rất quyết liệt để cải cách, nhưng đâu đó vẫn còn những thời điểm bị dừng hoặc chờ trong xử lý thủ tục hành chính. Vì vậy, cần tránh bị tắc nghẽn hệ thống để đảm bảo sự thông suốt trong công việc và cắt giảm thủ tục hành chính mang lại hiệu quả thực sự cho nền kinh tế", chuyên gia nói.
