Vì sao Đà Nẵng đề xuất thay cụm từ "xả lũ" của thủy điện?

"Xả lũ" và "điều tiết" khác nhau như thế nào?

Sáng 24.11, trao đổi với PV Thanh Niên, ông Trần Nam Hưng, Phó chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng, cho biết thành phố đã có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thiệt hại nặng nề do thiên tai cuối tháng 10 và tháng 11 gây ra.

UBND thành phố đã kiến nghị hàng loạt nội dung quan trọng để điều chỉnh Quy trình 1865 năm 2019 về vận hành và điều tiết xả lũ của các hồ thủy điện, nay không còn phù hợp. 

Trong đó, có chi tiết thay cụm từ "xả lũ" thành "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu".

ẢNH: MẠNH CƯỜNG

Điểm cốt lõi khi đề xuất thay cụm từ "xả lũ" thành "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" là chủ động vận hành hồ chứa trước khi mưa lũ xảy ra để giảm tối đa nguy cơ lũ chồng lũ, hạn chế thiệt hại cho người dân hạ du.

Ông Hưng cho hay, xả lũ là quy trình xả nước hồ khi mưa lũ đã xuất hiện; còn điều tiết là việc xả nước chủ động trước khi có lũ, thậm chí trong lúc trời còn nắng, chưa có mưa, nhưng dự báo thời gian tới sẽ có mưa lớn thì phải thực hiện điều tiết giảm mực nước hồ để khi xảy ra mưa lũ thì hạn chế tối đa và thậm chí không xả lũ về hạ du.

"Mục tiêu là hạ thấp mực nước hồ xuống mức tối ưu (thông qua cửa xả sâu nhất), tạo thêm dung tích phòng lũ. Khi mưa lớn xảy ra, hồ có thể giữ lại nước, không phải xả xuống hạ du, tránh tình trạng lũ chồng lũ", ông Hưng nói.

Nói cách khác, "điều tiết qua tràn xả sâu" chính là thay đổi quy trình vận hành theo hướng chủ động, để phòng ngừa từ sớm chứ không đợi lũ đến rồi mới xả. Việc điều tiết từ sớm người dân sẽ không bị ảnh hưởng, vì lúc đó trời chưa mưa, mực nước hạ du vẫn an toàn.

Phó chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng cho hay, trong quản lý vận hành liên hồ chứa, "điều tiết" là khái niệm hoàn toàn bình thường và phổ biến, được dùng trong văn bản nội bộ. Do vậy thuật ngữ kỹ thuật phải chính xác để các cơ quan vận hành hiểu đúng và áp dụng đúng.

"Việc đề xuất thay đổi cụm từ 'xả lũ' thành 'vận hành điều tiết qua tràn xả sâu' nhằm mục đích chủ động điều tiết sớm, giúp tránh tình trạng xả lũ đột ngột khi mưa lớn ập đến, giảm tối đa rủi ro lũ chồng lũ như đã từng xảy ra. Mọi sự thay đổi đều vì nhân dân, vì sự an toàn của bà con ở hạ du", ông Hưng nói.

Giảm tối đa rủi ro "lũ chồng lũ"

Ông Trần Nam Hưng thông tin thêm, hiện nay đây chỉ là văn bản đề xuất trong nội bộ cơ quan quản lý nhà nước (không phải là văn bản thông tin đại chúng), khi nào Chính phủ thống nhất chủ trương và ban hành quy định chính thức, tất cả hoạt động sẽ được thông báo công khai một cách dễ hiểu nhất cho người dân theo dõi, để chủ động phòng tránh bảo đảm an toàn cao nhất.

"Điều tiết là chủ động xả nước sớm để phòng lũ. Chúng tôi mong muốn hoàn thiện quy trình để không tái diễn cảnh lũ chồng lũ, bảo vệ đời sống và tài sản của nhân dân", ông Hưng chia sẻ.

ẢNH: MẠNH CƯỜNG

Ông Trương Xuân Tý, Phó giám đốc Sở NN-MT TP.Đà Nẵng, cho rằng việc điều chỉnh câu chữ trong quy trình vận hành hồ chứa, cụ thể là thay cụm từ "xả lũ" bằng thuật ngữ "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu", không phải là thay đổi bản chất hoạt động của hồ mà chỉ nhằm đồng bộ hóa cách diễn đạt trong văn bản pháp lý.

Theo quy trình vận hành hồ chứa hiện hành, việc điều tiết nước của thủy điện được chia thành 3 chương trình chính gồm: vận hành hạ mực nước hồ để đón lũ; vận hành duy trì mực nước hồ trong thời kỳ lũ; vận hành cắt giảm lũ và hạ dần mực nước.

Tuy nhiên, trong các văn bản trước đây, một số câu chữ chưa thống nhất nên đôi khi dùng từ "xả lũ" không đúng với tính chất từng giai đoạn vận hành. 

Vì vậy, việc điều chỉnh lại thuật ngữ chỉ nhằm đảm bảo sự chính xác và thống nhất của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, chứ không phải do ngại ngần hay có ý che giấu vấn đề gì.

Về mặt kỹ thuật, bất kỳ hoạt động điều tiết nào của hồ cũng đều là vận hành cửa xả theo quy trình. Nước qua tràn hay qua xả sâu đều là một phần của việc vận hành điều tiết hồ. 

Do đó, các cụm từ "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" về bản chất không khác với khái niệm "xả lũ", chỉ là cách diễn đạt cụ thể hơn, rõ ràng hơn theo đúng quy định.

Ông Tý cũng cho hay, hiện nay trong thực tế có nhiều vấn đề phát sinh như điều kiện thời tiết phức tạp, địa hình, sự phối hợp giữa các hồ trong hệ thống nên việc hoàn thiện các quy trình và công cụ quản lý sẽ tiếp tục được các cấp, các ngành cùng rà soát để tối ưu hơn trong thời gian tới.

Mục tiêu cuối cùng là bảo đảm an toàn cho công trình, vùng hạ du và vận hành hồ đúng quy định của Nhà nước.

Cần phải tăng dung tích phòng lũ các hồ chứa thủy điện 

Như Thanh Niên đã thông tin, UBND TP.Đà Nẵng vừa có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thiệt hại do thiên tai gây ra trên địa bàn, trong đó kiến nghị nhiều nội dung liên quan quy trình vận hành, điều tiết xả lũ của các hồ thủy điện.

Theo nội dung công văn, UBND TP.Đà Nẵng đề nghị Bộ NN-MT xem xét, báo cáo Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh, bổ sung một số nội dung quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn (Quy trình 1865, theo quyết định số 1865/QĐ-TTg năm 2019 của Thủ tướng Chính phủ).

UBND TP.Đà Nẵng đề nghị thay thế, điều chỉnh các cụm từ, chức danh quy định tại một số điều ở Quy trình 1865 để phù hợp với luật Phòng thủ dân sự số 18/2023/QH15.

Bên cạnh đó, xem xét điều chỉnh thời gian mùa lũ "từ ngày 1.9 đến ngày 15.12" thành "từ ngày 1.9 đến ngày 31.12".

UBND TP.Đà Nẵng cũng đề nghị nghiên cứu, bổ sung kịch bản vận hành khi lưu lượng về các hồ đạt, vượt ngưỡng mà mực nước hạ du còn thấp thì xem xét vận hành hạ mực nước hồ hoặc vận hành duy trì mực nước hồ.

Đáng chú ý, UBND TP.Đà Nẵng kiến nghị xem xét, hiệu chỉnh cụm từ "xả lũ" thành cụm từ "vận hành điều tiết qua tràn xả sâu" nhằm đảm bảo phù hợp thực tế việc vận hành điều tiết hồ chứa.

Ngoài ra, đề nghị xem xét quy định tăng dung tích phòng lũ các hồ chứa thủy điện lớn nhất có thể vào đầu mùa lũ để tăng năng lực giảm lũ cho hạ du…