Sáng 24.11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về luật Sở hữu trí tuệ. Nêu nhiều băn khoăn, ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, cho rằng cần tách bạch rất rõ quyền tác giả với tác phẩm do AI hỗ trợ hoặc tác phẩm do AI tạo ra.
Bổ sung quy định bảo vệ danh tiếng, hình ảnh mô phỏng bằng AI
Ông Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại
ẢNH: GIA HÂN
"Chúng ta chưa có quy định về trách nhiệm pháp lý khi AI tạo ra tác phẩm vi phạm bản quyền", ông Đức nêu và đề xuất quy định cấm hoặc hạn chế đăng ký quyền tác giả cho tác phẩm hoàn toàn do AI tạo ra. Cũng như quy định cơ chế truy nguồn để chứng minh tính hợp pháp của dữ liệu đầu vào trong việc sử dụng AI.
Cạnh đó, theo đại biểu Nguyễn Minh Đức, hiện chưa có khung trách nhiệm rõ ràng khi AI tạo ra hành vi vi phạm. Ví dụ như nội dung vi phạm bản quyền, sao chép dữ liệu trái phép, tự động tạo ra sản phẩm xâm phạm nhãn hiệu, kiểu dáng... Do đó, ông cho rằng, cần xác định rõ trách nhiệm liên đới của nhà cung cấp nền tảng AI, người vận hành mô hình, người sử dụng; cơ chế miễn trừ cho các hệ thống AI có cơ chế hợp lý.
Đáng chú ý, với quy định về hành vi xâm phạm sở hữu trí tuệ trong môi trường mạng, theo Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, luật cần cập nhật để xử lý các hiện tượng như deepfake, sao chép nội dung trực tuyến tự động, tái tạo phong cách giọng nói, hình ảnh cá nhân...
Đề xuất bổ sung các hành vi xâm phạm mới này vào luật, đại biểu Đức nêu cần quy định về nghĩa vụ gỡ bỏ, hạn chế lan truyền các nội dung vi phạm quyền sở hữu trí tuệ thông qua việc sử dụng AI.
"AI và thương mại điện tử đang làm tăng các rủi ro về giả mạo nhãn hiệu, vi phạm tên miền, vi phạm thương hiệu trong quảng cáo tự động. Cần bổ sung quy định bảo vệ danh tiếng, hình ảnh, giọng nói được mô phỏng bằng AI và tăng chế tài đối với hành vi lợi dụng AI để tạo nhãn hiệu tương tự gây nhầm lẫn", ông Đức nêu.
Báo cáo tiếp thu giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng cho hay, AI không phải chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. Sản phẩm do AI tự động tạo ra, không có sự tham gia của con người thì không được bảo hộ bản quyền, sáng chế như tác phẩm con người.
Nếu người dùng AI như "một đồng nghiệp" thì không phải tác giả
"Nếu con người đóng góp sáng tạo đáng kể như ý tưởng, chỉ đạo, lựa chọn chỉnh sửa kết quả AI, thì có thể công nhận là tác giả, nhà sáng chế. Còn nếu con người đóng góp ít, dùng AI như "một đồng nghiệp", ví dụ chỉ đưa ra yêu cầu ngữ cảnh, thì không phải tác giả, nhưng có quyền sử dụng và thương mại", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói và cho biết các nước đang cơ bản tiếp cận theo hướng này.
Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng
ẢNH: GIA HÂN
Theo ông, luật sẽ giao Chính phủ xác định mức độ sáng tạo của người dùng để có cơ chế bảo hộ phù hợp, cũng như quy định chi tiết điều kiện bảo hộ đối với sản phẩm.
"Chúng ta phải đưa sở hữu trí tuệ vào giáo dục phổ thông, đại học, truyền thông mạnh mẽ cho doanh nghiệp và cộng đồng. Hoàn thiện tòa án chuyên biệt về sở hữu trí tuệ. Bổ sung các hình phạt mang tính răn đe đối với xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, giống như ăn cắp trong thế giới thực. Việc xử lý nghiêm minh trong môi trường số cũng là giải pháp có tính đột phá", Bộ trưởng Hùng nhấn mạnh.
Theo ông, một quốc gia phát triển là một quốc gia mà tài sản vô hình, tài sản trí tuệ chiếm tới 80% tổng tài sản. Việt Nam đã đến giai đoạn phải ưu tiên phát triển và bảo vệ tài sản trí tuệ để phát triển thành nước có thu nhập cao.
Bộ trưởng cũng cho hay, luật Sở hữu trí tuệ yêu cầu chuyển đổi số toàn diện để giảm thời gian thẩm định nội dung sáng chế từ 18 tháng xuống 12 tháng. Đồng thời, có cơ chế thẩm định nhanh trong 3 tháng, đảm bảo không tồn đọng hồ sơ đăng ký.
"Những năm qua, chúng ta tồn đọng trên 100.000 hồ sơ. Năm 2025, Bộ KH-CN đã phải tập trung dồn lực để xử lý xong số hồ sơ tồn này", ông Hùng cho hay.
