Ứng phó với tin giả trên mạng xã hội như thế nào?

Những chia sẻ này của ông Dương Trường An, Trưởng phòng Pháp chế Công ty cổ phần Acecook Việt Nam, đã nhận được nhiều sự quan tâm của các diễn giả tham gia tọa đàm "Ứng phó với tin giả trên mạng xã hội như thế nào?" diễn ra sáng 26.6 tại tòa soạn Báo Thanh Niên (268 - 270 Nguyễn Đình Chiểu, Q.3, TP.HCM).

Hệ lụy khủng hoảng trong phút chốc

Từ góc độ doanh nghiệp (DN), ông Dương Trường An nhận định, các đối tượng làm tin giả nắm bắt được tâm lý người sử dụng mạng xã hội và đã nhắm vào 3 yếu tố quan trọng để biến những thông tin vô căn cứ phút chốc trở thành một khủng hoảng quy mô, ảnh hưởng đến vận mệnh của cả một DN lớn. Thứ nhất, nội dung của các tin giả tập trung vào sự quan tâm về an toàn thực phẩm của người tiêu dùng. Thứ hai, những người tạo ra tin giả dùng thủ thuật dẫn dắt, câu view, câu like khiến người tiêu dùng phải tò mò, phải xem. Và cuối cùng, tin giả nhắm vào những người tiêu dùng thiếu kỹ năng kiểm chứng; vội vàng chia sẻ, bình luận khiến những điều thất thiệt bị lan nhanh, lan xa, gây ra nhiều hệ lụy khó lường.

ẢNH: ĐỘC LẬP

"Họ sử dụng những thông tin cũ trong quá khứ về mì Hảo Hảo, về các sản phẩm khác của chúng tôi rồi cắt ghép, chỉnh sửa để biến thành những thông tin sai sự thật. Những thông tin này nhanh chóng khiến cả hệ thống phân phối và người tiêu dùng của Acecook cảm thấy hoang mang, không biết đâu là sự thật", ông Dương Trường An chia sẻ.

Theo ông An, không chỉ Acecook mà các DN sản xuất mì ăn liền khác trong thời gian vừa qua đều bất đắc dĩ trở thành nạn nhân của tin giả, tin độc hại. Và dù DN cũng có quy trình xử lý khủng hoảng truyền thông bài bản, tuy nhiên nếu không có sự can thiệp nhanh chóng, triệt để của cơ quan chức năng để gỡ bỏ các tin giả thì tin giả có thể sẽ lan nhanh tới mức mất kiểm soát chỉ trong vài giờ.

Tại tọa đàm, thượng tá Đỗ Minh Kim, Phó trưởng phòng 3, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an), chia sẻ về câu chuyện của Acecook. Theo thượng tá Kim, các DN sản xuất hàng tiêu dùng, thực phẩm rất dễ trở thành nạn nhân của tin giả, bởi đây là những mặt hàng tác động trực tiếp tới sức khỏe người dân. Cũng bởi vậy, khi tin tiêu cực (dù chưa biết thật hay giả) xuất hiện và lan tỏa sẽ có tác động ngay tức thì với người tiêu dùng, khiến họ hoang mang.

ẢNH: ĐỘC LẬP

Đối với DN, khi bỗng trở thành nạn nhân của tin giả, ngoài việc vận hành các quy trình xử lý trong nội bộ, ngay lập tức, DN cần chuẩn bị tài liệu để chứng minh, phản bác lại những thông tin sai sự thật.

"Phương châm là lấy cái đẹp dẹp cái xấu, lấy cái thật đè bẹp cái giả. Cần nhanh chóng thu thập các tài liệu và gửi văn bản yêu cầu cơ quan chức năng vào cuộc, đặc biệt là cơ quan công an", thượng tá Kim đưa ra lời khuyên.

Khẩn trương trong "24 giờ vàng"

Tại tọa đàm, luật sư - tiến sĩ Hà Hải, Phó chủ nhiệm Đoàn luật sư TP.HCM, nhận định pháp luật có đầy đủ quy định, chế tài xử lý các đối tượng tạo và phát tán tin giả, như: bộ luật Hình sự, luật An ninh mạng, và nhiều nghị định liên quan. Khi DN trở thành nạn nhân của tin giả, cần nhanh chóng thu thập chứng cứ và phải lập vi bằng.

"Khi biết DN rục rịch làm đơn tố cáo, chuẩn bị khởi kiện, các đối tượng tạo tin giả thường gỡ bỏ thông tin giả, do đó trước hết cần phải lập vi bằng", ông Hà Hải cho biết.

Bà Phạm Đắc Mỵ Trân, quyền Trưởng phòng Truyền thông xã hội và nội dung số (Sở VH-TT TP.HCM), cho biết thời gian gần đây, cơ quan quản lý nhà nước đã xử lý nhiều trường hợp, trong đó có nhiều người nổi tiếng có những phát ngôn lệch lạc, phát tán tin giả, thậm chí bán hàng giả trên mạng xã hội.

Theo bà Trân, mức xử phạt hành chính (10 - 20 triệu đồng) đã đủ sức răn đe; tuy nhiên với những người cố tình gây ra tin giả với mục đích cố ý phá hoại, có lẽ vẫn chưa đủ. Sắp tới, các cơ quan chức năng sẽ có những đề xuất bổ sung; ví dụ như thành lập hội đồng xem xét những yêu cầu bồi thường của cá nhân, tổ chức, DN bị thiệt hại về kinh tế do tin giả gây ra (như trường hợp Acecook).

"Chúng tôi có một khuyến cáo đối với các DN, tổ chức, cá nhân: khi trở thành nạn nhân của tin giả thì cần lên tiếng ngay trong 24 giờ; không để cơ quan chức năng phải đi sau một bước", bà Trân nói.

Theo thượng tá Đỗ Minh Kim, hiện công an VN đang phối hợp rất hiệu quả với cảnh sát các nước và có quan hệ tốt với các nhà cung cấp dịch vụ xuyên biên giới. Do đó, đối với những tin giả xuất hiện trên mạng xã hội, cơ quan công an hầu như không gặp khó khăn trong việc xử lý, yêu cầu gỡ bỏ.

"Chúng tôi từng xử lý nhiều trường hợp tung tin đe dọa khủng bố các chuyến bay, các hãng hàng không. Trong vòng 24 tiếng, chúng tôi đều nhận được phản hồi, kết quả xác minh của các nhà cung cấp dịch vụ xuyên biên giới, của Interpol (Cảnh sát hình sự quốc tế) và cảnh sát các nước", ông Kim nêu ví dụ.

"Đây phải gọi là một cuộc đấu tranh"

Tại tọa đàm, tiến sĩ Huỳnh Văn Thông, Khoa Báo chí và truyền thông, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM, cho rằng với tin giả thì chỉ dừng ở mức ứng phó là không đủ, mà phải mở ra một cuộc đấu tranh.

"Dù tin giả đang là vấn đề toàn cầu, thế nhưng những kẻ tạo ra tin giả sẽ thất bại nếu không tìm ra môi trường để tiêu thụ, góp tay chia sẻ những thông tin ấy", tiến sĩ Thông nhận định.

Về giải pháp, tiến sĩ Thông cho rằng cần đưa vào chương trình giáo dục những kỹ năng thích ứng với môi trường rối loạn thông tin, phù hợp nhất là giai đoạn phổ thông trung học. Phải coi đây là những kỹ năng công dân cơ bản. Đồng thời, phải mở ra một "mặt trận" ngay tại nơi tin giả xuất hiện.

Tiến sĩ Thông nhấn mạnh: "Đây phải gọi là một cuộc đấu tranh. Đấu tranh thì phải có lực lượng, phải có đồng minh (ví dụ như báo chí chính thống), phải có vũ khí (như công cụ chế tài). Tôi nói thẳng là không khoan nhượng, đã gọi là đấu tranh thì phải dứt khoát. Trên thế giới hiện nay người ta cũng rất rõ ràng: không cải lương trong chuyện này. Cải lương sẽ là thất bại".

Về câu chuyện phối hợp xử lý tin giả, tiến sĩ Thông cho rằng trước hết cần phải khẩn trương, minh bạch công bố thông tin giữa lúc tin giả đang bùng nổ, và phải đối mặt chấp nhận những tổn thương.

Cũng tại tọa đàm, trung tá Võ Ngọc Toản, giảng viên Khoa Chính trị, Trường ĐH An ninh nhân dân, cho rằng tin giả không chỉ gây khủng hoảng truyền thông, mà nghiêm trọng hơn còn làm xói mòn niềm tin trong xã hội. Sự lan truyền chóng mặt của tin giả là hệ quả của "ám thị thông tin", tâm lý đám đông và thuật toán ưu tiên thông tin gây sốc của các mạng xã hội. Do đó, mỗi cá nhân hãy là "người tiêu dùng thông thái" khi tiếp cận thông tin trên mạng xã hội. Trước hết, người dân hãy bình tĩnh trước những thông tin tiêu cực, hãy xem xét và kiểm tra, và quan trọng nhất là phải có trách nhiệm trước khi chia sẻ.