Công nghệ máy bay không người lái (UAV) của Ukraine không chỉ thể hiện sự sáng tạo mà còn cho thấy khả năng thích ứng nhanh chóng với các yêu cầu tác chiến hiện đại.
Bài viết sẽ phân tích sâu về công nghệ UAV của Ukraine, tập trung vào các đặc điểm kỹ thuật, chiến thuật sử dụng, và vai trò của chúng trong các cuộc tấn công nhằm vào các mục tiêu chiến lược của Nga, như máy bay ném bom chiến lược Tu-22M3, Tu-95...
UAV Ukraine tấn công máy bay ném bom chiến lược ngay tại căn cứ quân sự Nga. Video: Pravda
Công nghệ UAV của Ukraine đã phát triển vượt bậc kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022. Từ những xưởng sản xuất nhỏ, Ukraine đã xây dựng một hệ sinh thái UAV mạnh mẽ, với hơn 500 công ty tham gia sản xuất và hơn 240 dự án được Bộ Quốc phòng Ukraine chứng nhận. UAV của Ukraine gồm nhiều loại, từ drone FPV (First Person View – góc nhìn thứ nhất) giá rẻ đến các UAV tầm xa, đa nhiệm, được tích hợp công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) và dẫn đường vệ tinh GNSS.
Đặc điểm nổi bật của công nghệ UAV Ukraine
Ukraine đã tối ưu hóa quy trình sản xuất để tạo ra các UAV giá rẻ nhưng hiệu quả cao. Drone FPV có giá chỉ khoảng 20.000 USD nhưng có thể phá hủy các mục tiêu trị giá hàng triệu USD, như xe tăng hoặc máy bay.
Các công ty khởi nghiệp Ukraine, như Swarmer, đang phát triển hệ thống AI để điều khiển đồng thời nhiều UAV (từ 10 đến hàng trăm chiếc), vượt xa khả năng điều khiển thủ công của con người. AI giúp phân tích dữ liệu, lựa chọn mục tiêu và tối ưu hóa các cuộc tấn công tầm xa.
Để đối phó với hệ thống tác chiến điện tử của Nga, Ukraine đã phát triển UAV sử dụng cáp quang (fiber optic drones) không thể bị nhiễu bởi thiết bị gây nhiễu radio. Ngoài ra, các module dẫn đường như Shovkopryad được tích hợp để tăng khả năng tương thích trên các nền tảng đối không, đất và biển.
Ukraine đã phát triển UAV tầm xa, như Bober và các phiên bản chuyển đổi từ máy bay thể thao A-22 Foxbat, có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách hơn 1.000km, mang tải trọng lên đến 250kg (như bom FAB-250).
Các loại drone/UAV tiêu biểu của Ukraine
Drone FPV là loại drone giá rẻ, điều khiển từ xa, thường được sử dụng để tấn công chính xác các mục tiêu như xe tăng, công sự hoặc thiết bị quân sự. Một số drone FPV được trang bị đầu đạn nhiệt nhôm, có khả năng phá hủy công sự ngầm hoặc gây cháy nổ mạnh.
UAV Nemesis được trang bị hệ thống liên lạc Starlink, có tầm bay hàng nghìn kilomet và tải trọng trên 15kg. Nemesis không chỉ thực hiện các nhiệm vụ tấn công mà còn hỗ trợ sơ tán các UAV trinh sát như Leleka và Mara, thể hiện tính linh hoạt trong chiến thuật.
PD-2 UAS, do Ukrspecsystems sản xuất, là UAV đa năng với khả năng do thám, trinh sát và vận chuyển hàng hóa. Nó có cấu hình cánh cố định hoặc VTOL (cất hạ cánh thẳng đứng), phù hợp với nhiều điều kiện chiến trường. PD-2 được trang bị camera EO/IR với zoom quang học 30x, hệ thống chống nhiễu và khả năng hoạt động trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
UAV tầm xa Bober hay A-22 Foxbat được thiết kế để tấn công mục tiêu sâu trong lãnh thổ Nga, như nhà máy sản xuất drone, nhà máy lọc dầu hoặc căn cứ không quân. Chúng thường mang bom FAB-250 hoặc các đầu đạn khác, với tầm hoạt động lên đến 3.000km.
Vai trò của UAV Ukraine trong việc phá hủy Tu-22M3, Tu-95
Các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine vào các căn cứ không quân Nga đã chứng minh hiệu quả của công nghệ này trong việc vô hiệu hóa các tài sản chiến lược, bao gồm máy bay ném bom chiến lược Tu-22M3, Tu-95.
Ukraine đã sử dụng các UAV tầm xa, như Bober hoặc A-22 Foxbat, để thực hiện các cuộc tấn công vào các căn cứ không quân Nga nằm cách xa biên giới, chẳng hạn như Belaya (Irkutsk) hoặc Dyagilevo. Các UAV này mang bom FAB-250 hoặc các đầu đạn khác, sử dụng hệ thống dẫn đường quang học để tấn công chính xác. Một báo cáo từ Kyiv Post cho biết ít nhất 13 máy bay Nga, bao gồm Tu-22M3, đã bị phá hủy hoặc hư hỏng trong các cuộc tấn công.
Các căn cứ không quân Nga thường thiếu các hệ thống phòng không hiệu quả ở tầm thấp hoặc không được bảo vệ đầy đủ trước các UAV nhỏ, có dấu hiệu radar thấp. Drone FPV và UAV tầm xa của Ukraine khai thác điểm yếu này, bay ở độ cao thấp để tránh radar và tấn công bất ngờ.
Các UAV tích hợp AI có khả năng tự động lựa chọn mục tiêu và điều hướng trong môi trường nhiễu điện tử mạnh. Ngoài ra, việc sử dụng cáp quang giúp UAV không bị ảnh hưởng bởi hệ thống tác chiến điện tử của Nga, đảm bảo liên lạc ổn định giữa UAV và trạm điều khiển.
Một ví dụ điển hình là chiến thuật 'UAV mẹ' (như Nemesis) được sử dụng để triển khai hoặc giải cứu các UAV trinh sát khác, tăng cường khả năng phối hợp và kéo dài thời gian hoạt động trên chiến trường. Điều này cho phép Ukraine thực hiện các cuộc tấn công phức tạp, nhắm vào các mục tiêu quan trọng như Tu-22M3.
Thách thức và hạn chế của công nghệ UAV Ukraine
Drone FPV có giá rẻ, nhưng các UAV tầm xa như Bober hoặc PD-2 đòi hỏi chi phí đầu tư cao hơn, đặc biệt khi tích hợp AI hoặc cáp quang. Ukraine đang nỗ lực mở rộng sản xuất (mục tiêu 4,5 triệu UAV vào năm 2025), nhưng vẫn phụ thuộc vào viện trợ quốc tế và linh kiện nhập khẩu.
Nga đã cải thiện các hệ thống gây nhiễu và phát triển drone FPV sử dụng cáp quang, tạo ra thách thức cho UAV của Ukraine. Điều này buộc Ukraine phải liên tục nâng cấp công nghệ chống nhiễu.
Việc điều khiển đồng thời nhiều UAV hoặc sử dụng hệ thống AI đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật viên và phi công lành nghề. Ukraine đang đầu tư vào đào tạo, nhưng vẫn cần thời gian để đáp ứng nhu cầu.
Việc sử dụng UAV tích hợp AI để tấn công có thể vi phạm luật nhân đạo quốc tế nếu không có sự giám sát của con người. Điều này đòi hỏi Ukraine phải cân bằng giữa hiệu quả chiến đấu và tuân thủ các quy định quốc tế.
Tác động chiến lược và tương lai
Công nghệ UAV của Ukraine đã thay đổi cục diện chiến trường, đặc biệt trong việc phá hủy các mục tiêu chiến lược như Tu-22M3, Tu-95 vốn là một trong những tài sản quan trọng của Nga. Các cuộc tấn công bằng UAV không chỉ gây thiệt hại vật chất mà còn làm suy yếu khả năng răn đe chiến lược của Nga, khi phi đội Tu-22M3 bị giảm sút nghiêm trọng (ước tính chỉ còn khoảng hơn 50 chiếc hoạt động).
Thay vì sử dụng các UAV 'kamikaze' một lần, Ukraine đang nghiên cứu các UAV có thể thả bom và trở về căn cứ, tương tự như máy bay có người lái.
Với mục tiêu sản xuất 30.000 UAV tầm xa vào năm 2025, Ukraine đang đầu tư vào các nhà máy và công ty khởi nghiệp để giảm phụ thuộc vào linh kiện nước ngoài.
Các công nghệ UAV của Ukraine, được thử nghiệm trong chiến đấu thực tế, đang thu hút sự chú ý của các nước NATO. Điều này mở ra cơ hội xuất khẩu và hợp tác phát triển công nghệ, như dự án “bức tường drone” của Đức.
