Từ ngày 1.7.2025, luật BHXH 2024 sẽ chính thức có hiệu lực, mang theo hàng loạt thay đổi đáng chú ý về chính sách rút BHXH 1 lần.
Điểm thay đổi mấu chốt đầu tiên nằm ở diện được rút BHXH 1 lần. Theo luật BHXH 2014 và Nghị quyết 93/2015 của Quốc hội, người lao động nếu sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng BHXH đều được phép rút BHXH 1 lần nếu có yêu cầu.
Nhưng từ ngày 1.7.2025, luật mới phân nhóm đối tượng rõ ràng: chỉ những người đã tham gia BHXH trước 1.7.2025 mới giữ nguyên chế độ này.
Trong khi đó, người bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 1.7.2025 trở đi sẽ không còn quyền rút 1 lần sau 12 tháng nghỉ, trừ phi thuộc các diện đặc biệt như định cư nước ngoài, mắc bệnh hiểm nghèo, suy giảm ≥81% khả năng lao động, hoặc đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ năm đóng BHXH.
Người lao động giải quyết thủ tục ở một cơ quan BHXH tại TP.HCM
ẢNH: XUÂN KHÁNH
Một thay đổi quan trọng khác là giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu. Luật BHXH 2024 chính thức hạ mức yêu cầu từ 20 năm đóng BHXH xuống còn 15 năm để hưởng lương hưu.
Điều chỉnh này mở ra cơ hội cho nhiều người lao động lớn tuổi được hưởng lương hưu dù thời gian đóng ngắn hơn, đồng thời thu hẹp thêm đối tượng được rút BHXH 1 lần.
Không chỉ siết chặt về điều kiện, luật BHXH 2024 còn bổ sung thêm nhóm được rút BHXH 1 lần, đó là người suy giảm ≥81% khả năng lao động hoặc khuyết tật đặc biệt nặng.
Về thủ tục, trình tự rút BHXH 1 lần không có thay đổi lớn. Người lao động vẫn cần nộp sổ BHXH kèm đơn đề nghị. Trường hợp thuộc diện đặc biệt vẫn phải nộp thêm giấy tờ chứng minh.
Tuy nhiên, luật mới rút ngắn thời gian giải quyết từ 10 ngày (theo luật BHXH 2014) xuống còn 7 ngày làm việc, giúp người lao động nhận tiền nhanh hơn.
Đặc biệt, luật BHXH 2024 thiết kế thêm các cơ chế khuyến khích bảo lưu thời gian đóng BHXH thay vì rút 1 lần.
Người lao động nếu không rút, khi tham gia trở lại sẽ được cộng nối thời gian đã đóng, giúp mức hưởng cao hơn. Họ cũng được hưởng chế độ hưu trí dễ dàng hơn, nhờ mốc 15 năm thay vì 20 năm...
Tựu trung, luật BHXH 2024 đã thay đổi căn bản chính sách rút BHXH 1 lần. Với nhóm người tham gia mới, BHXH không còn là "khoản tiết kiệm có thể rút bất kỳ lúc nào” mà trở thành một cam kết dài hạn hướng tới lương hưu.
Lý do Nhà nước siết chặt điều kiện rút BHXH 1 lần
Việc Nhà nước siết chặt các quy định rút BHXH 1 lần trong luật BHXH 2024 (sửa đổi) vì nhiều lý do. Trong đó, mục tiêu cốt lõi là bảo đảm an sinh xã hội lâu dài cho người lao động, giúp người lao động có lương hưu khi về già.
Trên thực tế, có nhiều trường hợp rút BHXH 1 lần đã tiếc nuối về sau vì tuổi già không có lương hưu, phải phụ thuộc vào con cháu hoặc lao động mưu sinh.
Bên cạnh đó, quy định mới còn nhằm tránh tình trạng rút BHXH 1 lần ồ ạt, gia tăng nhanh trong những năm qua. Từ đó, giảm dần số người rời bỏ hệ thống, tăng độ bao phủ an sinh.
Việc siết chặt quy định này còn nhằm giảm gánh nặng ngân sách và áp lực xã hội trong tương lai.
Trong bối cảnh già hóa dân số ngày càng tăng, nếu nhiều người không có lương hưu, đến khi về già có thể trở thành gánh nặng cho ngân sách (phải trợ cấp xã hội) hoặc cho gia đình, xã hội.
Ngoài ra, quy định mới cũng phù hợp thông lệ quốc tế, cải thiện tính tuân thủ của hệ thống BHXH.
Tóm lại, Nhà nước đưa ra chính sách siết chặt này với mục tiêu kép là bảo vệ người lao động về lâu dài và đảm bảo sự bền vững, phát triển của hệ thống BHXH.
Đây cũng là thực hiện chủ trương cải cách BHXH tại Nghị quyết 28 của Trung ương, hướng tới mở rộng diện bao phủ BHXH, hạn chế tối đa việc hưởng BHXH 1 lần khi chưa đến tuổi nghỉ hưu.
