Chỉ vài giờ sau thông báo từ Bắc Kinh, cổ phiếu các công ty khai thác đất hiếm và khoáng sản chiến lược tại Mỹ đã tăng mạnh trên thị trường. USA Rare Earth tăng 15%, NioCorp Developments tăng 12%, Ramaco Resources tăng hơn 11%, Energy Fuels tăng hơn 9%, MP Materials tăng hơn 2%, cùng với Albemarle, Trilogy Metals và Lithium Americas đều tăng từ 2–5%.
Giới đầu tư coi đây là tín hiệu cho thấy Washington sẽ sớm đẩy mạnh chính sách hỗ trợ ngành khai khoáng trong nước, đặc biệt là xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm độc lập với Trung Quốc – quốc gia đang nắm giữ hơn 70% sản lượng đất hiếm toàn cầu.
Trung Quốc siết chặt xuất khẩu
Theo Bộ Thương mại Trung Quốc, các công ty nước ngoài nay phải xin giấy phép xuất khẩu nếu sản phẩm của họ chứa đất hiếm chiếm từ 0,1% giá trị hàng hóa trở lên. Quy định mới cũng áp dụng cho những doanh nghiệp sử dụng công nghệ chiết xuất, tinh luyện hoặc tái chế nam châm đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Các quy định được công bố không có thông báo trước, khiến nhiều bên bất ngờ. Một quan chức Nhà Trắng nói với CNBC rằng các cơ quan Mỹ “đang khẩn trương đánh giá tác động” của chính sách này, cho rằng đây là “nỗ lực nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu”.
Đáng chú ý, động thái này được đưa ra ngay trước cuộc gặp dự kiến giữa Chủ tịch Tập Cận Bình và Tổng thống Donald Trump bên lề Hội nghị APEC tại Seoul, Hàn Quốc – càng làm dấy lên đồn đoán đây là bước đi chiến lược của Bắc Kinh trước thềm đàm phán.
Đất hiếm quan trọng thế nào trong cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung?
Đất hiếm là nhóm nguyên tố kim loại đặc biệt, giữ vai trò thiết yếu trong sản xuất vũ khí, xe điện, robot và thiết bị điện tử công nghệ cao. Mỹ hiện phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nguồn nhập khẩu từ Trung Quốc, điều khiến lĩnh vực quốc phòng và công nghiệp công nghệ cao nước này rơi vào thế bị động.
Từ tháng 7, Lầu Năm Góc đã ký thỏa thuận đầu tư lịch sử với MP Materials, công ty khai thác đất hiếm lớn nhất nước Mỹ – bao gồm cả việc chính phủ nắm cổ phần. Sau đó, Nhà Trắng cũng rót vốn vào Lithium Americas và Trilogy Metals, khiến giới đầu tư tin rằng nhiều thương vụ tương tự sẽ tiếp tục diễn ra.
Phát ngôn viên MP Materials nhận định: “Động thái của Trung Quốc càng cho thấy Mỹ cần một chính sách công nghiệp chủ động. Xây dựng chuỗi cung ứng bền vững không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là an ninh quốc gia.”
Mỹ sẽ phản ứng thế nào trước “đòn” của Trung Quốc?
Giới phân tích nhận định, động thái mới của Bắc Kinh là “đòn phủ đầu” mang tính chiến thuật, giúp ông Tập Cận Bình có thêm lợi thế khi bước vào các cuộc đàm phán với Washington.
Chuyên gia Neo Wang của Evercore ISI viết trong báo cáo gửi khách hàng: “Trung Quốc đã rút kinh nghiệm từ các cuộc đối đầu thương mại trước đây, nhưng hệ thống chính trị cho phép họ chịu được tổn thất lâu hơn Mỹ – điều này khiến các lời đe dọa của Bắc Kinh trở nên đáng tin cậy hơn trong ‘trò chơi con gà’ hiện nay.”
Trong khi đó, các doanh nghiệp Mỹ trong lĩnh vực khai thác đất hiếm, như USA Rare Earth hay Energy Fuels, cho biết họ đang tích cực trao đổi với chính quyền Trump về khả năng mở rộng sản xuất nội địa để giảm rủi ro từ Trung Quốc.
