Ngày 27/11 tại Bắc Kinh, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Việt Nam Trần Đức Thắng và Phó Tổng cục trưởng Hải quan Trung Quốc Triệu Tăng Liên đã chính thức ký Nghị định thư xuất khẩu mít tươi sang Trung Quốc.
Đây là Nghị định thư thứ 5 được ký trong năm 2025 và là mặt hàng nông sản, trái cây thứ 11 của Việt Nam được phía Trung Quốc công nhận xuất khẩu chính ngạch - minh chứng cho việc nông sản Việt ngày càng đáp ứng tốt các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm của những thị trường khó tính.
Việc mít tươi có giấy “thông hành” sang thị trường Trung Quốc, mở ra nhiều cơ hội cho trái mít để trở thành ngành hàng tỷ USD tiếp theo của nông nghiệp Việt Nam.
Tiềm năng lớn từ cánh cửa chính ngạch
Những ngày qua, giá mít tươi tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) lên xuống thất thường và đang ở mức thấp nhất trong nhiều năm qua.
Anh Huỳnh Trung Chánh, chủ vườn mít tại tỉnh Đồng Tháp, cho biết hiện giá mít loại 1 (trên 9kg/trái) có giá 12.000 đồng/kg, loại thấp hơn thì dao động từ 3.000-10.000 đồng/kg. So với cùng kỳ năm trước, giá này đang thấp hơn khoảng 8.000-10.000 đồng/kg.
“Giá mít lên xuống thất thường liên tục, người trồng hiện nay cũng chỉ biết lấy công làm lời vì chi phí chăm sóc lên cao sau đợt lũ vừa qua. Nhưng với thông tin mít được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, hy vọng giá mít sẽ tăng lên, tạo động lực cho nông dân tiếp tục chăm sóc vườn”, anh Chánh chia sẻ.
Nông dân thu hoạch mít tại tỉnh Đồng Tháp (Ảnh: Huân Trần).
Theo ông Nguyễn Văn Mười, Phó Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam, giá mít trong nước thời gian qua luôn bấp bênh, tạo nhiều rủi ro cho người nông dân. Nên việc trái mít chính thức được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc có thể xem là cơ hội để nông dân nâng cao được thu nhập. Đây cũng được xem là loại cây trồng có tiềm năng tỷ đô.
“Diện tích trồng mít của Việt Nam rất lớn, khoảng 84.000 ha. Trong đó, diện tích đang cho thu hoạch vào khoảng 56.000 ha với sản lượng hàng năm 1 triệu tấn. Nhưng kim ngạch xuất khẩu cả năm 2024 mới chỉ đạt 146 triệu USD, còn rất khiêm tốn so với quy mô sản xuất”, ông Mười nói.
Nhiều chuyên gia nhận định, cánh cửa “chính ngạch” chính là chìa khóa để ngành hàng mít nước ta phát triển, giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý và phụ thuộc vào biến động chính sách biên mậu. Đồng thời khi có sản phẩm đáp ứng được các quy định của Trung Quốc, sẽ được định giá tốt hơn, giúp người nông dân yên tâm đầu tư vào chất lượng và có thể nâng cao được thu nhập. Không những vậy, thương hiệu trái mít của Việt Nam cũng đã được định hình lâu dài trên thị trường quốc tế.
PGS.TS Nguyễn Minh Châu, Nguyên Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam, cho rằng cùng với sầu riêng, mít hiện đang là loại trái cây được trồng nhiều ở khu vực ĐBSCL, Đông Nam bộ. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, lượng mít xuất khẩu chững lại do phía Trung Quốc tăng cường kiểm soát chất lượng và yêu cầu cao hơn về truy xuất nguồn gốc.
“Tôi cho rằng, việc ký kết nghị định thư xuất khẩu mít tươi chính ngạch sang Trung Quốc được xem là dấu mốc quan trọng để người trồng mít vùng ĐBSCL nói riêng, cả nước nói chung bước vào một giai đoạn sản xuất mới lấy chất lượng, việc đảm bảo an toàn thực phẩm là tiêu chí sống còn, để có thể bán được giá cao và bền vững”, ông Châu cho biết thêm.
Thương lái kiểm tra chất lượng mít tại vườn ở Đồng Tháp (Ảnh: Huân Trần).
Thách thức về quản lý chất lượng
Theo thống kê từ Cục Hải quan, quý III năm nay xuất khẩu mít đạt khoảng 17,7 triệu USD, tăng tới 52% so với cùng kỳ, nhưng kim ngạch 9 tháng vẫn giảm khoảng 20%. Điều này phản ánh nhu cầu thị trường là có, nhưng các rào cản chất lượng, logistics, kiểm dịch đang tác động mạnh đến ngành hàng này.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), lưu ý rằng thị trường Trung Quốc đang ngày càng trở nên khó tính, với những yêu cầu ngày càng khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm và nguồn gốc xuất xứ, buộc ngành nông nghiệp Việt Nam phải nghiêm túc thực hiện các biện pháp nâng cao chất lượng sản phẩm để tiếp tục chiếm lĩnh thị trường.
“Chất lượng cũng là 1 trong những yêu cầu quan trọng, đối với các cơ quan quản lý và các địa phương, để nâng cao nhận thức của người nông dân ngay từ khâu sản xuất. Thứ nhất, cần quản lý chặt chẽ các vật tư đầu vào và áp dụng các quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt. Thứ hai là phải tăng cường hệ thống kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, sơ chế, chế biến trước khi xuất khẩu”, ông Đạt cho biết thêm.
Theo các chuyên gia, 3 yếu tố tạo nên sự bền vững của ngành mít là: An toàn thực phẩm, chất lượng tốt và sản lượng đồng đều. Thế nhưng thực tế, để đạt được các tiêu chí này từ khâu sản xuất đến sơ chế đóng gói đang là một thách thức rất lớn.
Hiệp hội Rau quả Việt Nam cũng cho rằng, việc ký Nghị định thư này là cơ hội để ngành hàng mít sắp xếp lại kế hoạch sản xuất, doanh nghiệp có phương án kinh doanh ổn định.
Tuy nhiên, nhiều diện tích trồng mang tính tự phát, giống cây không qua kiểm định, việc chăm sóc chưa tuân thủ quy trình chuẩn, dẫn đến phẩm chất quả không đồng đều. Để xuất khẩu bền vững, toàn bộ vùng trồng và cơ sở đóng gói phải được đăng ký và cấp mã số. Việc này đòi hỏi quy trình sản xuất cần áp dụng tiêu chuẩn như VietGAP hay GlobalGAP để đảm bảo kiểm soát dịch hại, an toàn thực phẩm. Thế nhưng, đây đang là “điểm nghẽn” khi số diện tích trồng theo tiêu chuẩn không nhiều.
“Mã số vùng trồng là hết sức quan trọng để truy xuất nguồn gốc hàng hoá. Nhà nước cần định hướng quy hoạch đảm bảo diện tích ổn định, tránh phát triển quá nóng như một số cây trồng khác”, ông Mười chia sẻ thêm.
Chuyên gia cũng khuyến cáo, ngành hàng chỉ bền vững khi các mắt xích trong chuỗi cung ứng - từ người nông dân đến doanh nghiệp - xem tiêu chuẩn kỹ thuật và chất lượng là điều kiện tiên quyết, không chỉ là đối phó.
Do đó, cần phải xây dựng các chuỗi liên kết giữa doanh nghiệp với chính quyền địa phương và người nông dân, để đảm bảo chuỗi sản xuất đáp ứng được từng khâu, từng chuỗi truy xuất, đảm bảo khi có vấn đề rủi ro, cơ quan chức năng có cách xác định, đưa ra những giải pháp xử lý rủi ro một cách phù hợp.
Phải tuân thủ mật độ cây trồng
Theo Viện Cây ăn quả miền Nam, khoảng 85% diện tích mít chuyên canh hiện nay trên cả nước là Mít Thái siêu sớm, cũng là dòng chính để xuất khẩu trái tươi.
Vào thời điểm những năm 2020, khi giá mít Thái loại 1 lên 50.000-60.000 đồng/kg, nhiều bà con đã tranh thủ trồng loại mít này với mật độ rất dày nhằm tranh thủ giá cao. Điều này đã tiềm ẩn nhiều rủi ro về đảm bảo an toàn thực phẩm.
“Khi trồng dày gấp 2 lần so với khuyến cáo thì sâu bệnh hại sẽ xuất hiện. Để ngăn chặn, nông dân sẽ phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật với tần suất nhiều hơn so với quy định. Đây là điểm đáng lưu ý và nông dân cần khắc phục ngay nếu muốn xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc - thị trường đòi hỏi khắt khe về mặt an toàn vệ sinh thực phẩm”, TS Võ Hữu Thoại, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam nói.
Mật độ trồng được Viện Cây ăn quả miền Nam khuyến cáo đối với giống Mít Thái siêu sớm tại vùng ĐBSCL là 710-950 cây/ha, vùng Đông Nam bộ và Tây Nguyên là 500-625 cây/ha.
