Vụ việc đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới truyền thông và các nhà phân tích quốc phòng, không chỉ vì thiệt hại nhân mạng mà còn bởi câu hỏi lớn hơn về năng lực công nghệ của dòng trực thăng lừng danh Mi-8 – một biểu tượng của hàng không quân sự Liên Xô và Nga suốt hơn nửa thế kỷ qua.
Mi-8, do Cục Thiết kế Mil phát triển từ những năm 1960, là một trong những mẫu trực thăng được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới, với hơn 17.000 chiếc được sản xuất và xuất khẩu sang hơn 50 quốc gia.
Tuy nhiên, các vụ tai nạn gần đây, bao gồm cả vụ trực thăng Mi-8 rơi ở Oryol, làm dấy lên những cuộc thảo luận về công nghệ, khả năng vận hành và các thách thức hiện đại hóa của dòng máy bay này.
Công nghệ và một số ưu điểm nổi bật của trực thăng Mi-8
Mi-8 là trực thăng đa nhiệm, được thiết kế để thực hiện nhiều vai trò từ vận tải quân sự, cứu hộ, đến các nhiệm vụ dân sự như vận chuyển hàng hóa, hành khách, và chữa cháy.
Với thiết kế hai động cơ turbine Klimov TV3-117, Mi-8 có khả năng hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt, từ sa mạc nóng bỏng đến vùng băng giá Siberia.
Tải trọng tối đa khoảng 4.000kg và tầm bay lên đến 600km (tùy phiên bản) khiến Mi-8 trở thành lựa chọn lý tưởng cho nhiều nhiệm vụ.
Thiết kế bền bỉ cho phép Mi-8 hoạt động ở những khu vực địa hình phức tạp hoặc thời tiết xấu.
So với các trực thăng hiện đại của phương Tây, Mi-8 có chi phí bảo trì và vận hành tương đối hợp lý, phù hợp với ngân sách của nhiều quốc gia.
Tuy nhiên, công nghệ của Mi-8 cũng bộc lộ một số hạn chế. Được thiết kế từ thời Liên Xô, Mi-8 thiếu các hệ thống điện tử hàng không tiên tiến như các mẫu trực thăng hiện đại của phương Tây, chẳng hạn như hệ thống điều khiển bay tự động hoàn toàn (fly-by-wire) hay cảm biến tiên tiến để phát hiện sự cố.
Các phiên bản nâng cấp như Mi-8MTV hay Mi-17 đã cải thiện phần nào, với động cơ mạnh hơn và hệ thống avionics hiện đại hơn, nhưng vẫn chưa thể sánh ngang với các mẫu trực thăng thế hệ mới như Sikorsky UH-60 Black Hawk hay Airbus H225.
Nguyên nhân tai nạn và vấn đề kỹ thuật
Theo các báo Interfax, TASS, và Vedomosti, vụ tai nạn Mi-8 ở Oryol ngày 23/5 được cho là do trục trặc kỹ thuật. Mặc dù phi hành đoàn đã nỗ lực đưa máy bay ra khỏi khu vực dân cư, tránh thiệt hại trên mặt đất, sự cố này một lần nữa làm dấy lên lo ngại về độ an toàn của dòng trực thăng đã có tuổi đời hơn nửa thế kỷ.
Các vụ tai nạn trực thăng Mi-8 trước đây, như ở Kamchatka (tháng 8/2024) hay Magadan (tháng 3/2024), cũng thường được quy kết cho các yếu tố như lỗi kỹ thuật, điều kiện thời tiết xấu, hoặc lỗi con người.
Một trong những vấn đề chính của trực thăng Mi-8 là tuổi thọ của các bộ phận cơ khí. Nhiều chiếc Mi-8 đang hoạt động đã được sản xuất từ hàng chục năm trước, và mặc dù được bảo trì thường xuyên, các bộ phận như động cơ, rotor, và hệ thống truyền động có thể bị hao mòn theo thời gian.
Việc hiện đại hóa các máy bay cũ này thường chỉ tập trung vào thay thế động cơ hoặc nâng cấp hệ thống điều hướng, nhưng không giải quyết triệt để các vấn đề về vật liệu và thiết kế lạc hậu.
Ngoài ra, Nga hiện đang đối mặt với các lệnh trừng phạt quốc tế, làm hạn chế khả năng tiếp cận linh kiện và công nghệ hiện đại từ phương Tây. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc bảo trì và nâng cấp các trực thăng Mi-8, đặc biệt là các hệ thống điện tử hàng không.
Các nhà phân tích cho rằng việc Nga phải tự phát triển hoặc tìm nguồn cung linh kiện từ các nước khác (như Trung Quốc) có thể dẫn đến những thách thức về chất lượng và độ tương thích.
Trực thăng Mi-8 có còn đáp ứng được nhu cầu hiện đại?
Mi-8 vẫn là một biểu tượng của ngành hàng không Nga, với độ bền và tính linh hoạt đã được chứng minh qua hàng thập kỷ. Tuy nhiên, các vụ tai nạn liên tiếp gần đây cho thấy Nga cần đánh giá lại chiến lược sử dụng và hiện đại hóa dòng trực thăng này.
Một số ý kiến cho rằng thay vì tiếp tục dựa vào các mẫu Mi-8 cũ, Nga nên đầu tư vào phát triển các mẫu trực thăng mới hơn, tích hợp công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI) để hỗ trợ phi công, cảm biến tiên tiến để phát hiện lỗi kỹ thuật, và vật liệu composite nhẹ hơn, bền hơn.
Tuy nhiên, việc thay thế hoàn toàn Mi-8 là không khả thi trong ngắn hạn do chi phí cao và nhu cầu sử dụng liên tục của dòng trực thăng này trong cả quân sự lẫn dân sự.
Thay vào đó, Nga có thể tập trung vào nâng cấp toàn diện hệ thống avionics - trang bị các hệ thống điều khiển và giám sát hiện đại để giảm thiểu nguy cơ lỗi kỹ thuật; đảm bảo phi hành đoàn được huấn luyện đầy đủ để xử lý các tình huống khẩn cấp, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu.; tăng cường kiểm tra và thay thế các bộ phận cũ để giảm nguy cơ hỏng hóc.
