Hàng chục ngày ô nhiễm không khí “xấu” và “rất xấu”
Ngày 15/8, Hội thảo “Giải pháp giảm ô nhiễm không khí đô thị”, do Báo Tuổi Trẻ phối hợp với Cục Môi trường - Bộ Nông nghiệp và Tài nguyên, Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM tổ chức đã diễn ra tại TPHCM.
Tiến sĩ Dương Hoàng Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, cho biết trong quý 1 và quý 2, TPHCM có hơn 65 ngày ô nhiễm không khí vượt chuẩn.
Ghi nhận vào lúc 8h ngày 14/1, chỉ số chất lượng không khí AQI của TPHCM được ghi nhận ở mức 194 - bị xếp thứ 4 trong danh sách thành phố lớn ô nhiễm không khí nhất thế giới thời điểm trên.
Còn tại Hà Nội, 6 tháng đầu năm nay ghi nhận hơn 80 ngày có nồng độ bụi mịn (PM2.5) vượt ngưỡng “xấu” và “rất xấu”, với những đợt cao điểm AQI lên đến 200-250. Hà Nội ô nhiễm không khí đặc biệt vào mùa đông (khoảng từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau).
Chuyên gia chia sẻ tình trạng ô nhiễm không khí tại hội thảo (Ảnh: BTC).
Theo ông Hoàng Dương Tùng, có nhiều “kẻ giấu mặt” gây ô nhiễm không khí đô thị. Đầu tiên là vấn đề giao thông, từ khí thải của ô tô, xe máy chạy xăng dầu đến bụi đường (một phần do ma sát má phanh).
Hàng triệu ống xả xe máy là hàng triệu nguồn thải siêu nhỏ. Một chiếc xe máy chạy xăng đời cũ có thể phát thải mức CO, HC và bụi mịn cao gấp 10-20 lần một chiếc ô tô đạt chuẩn Euro 4-5.
Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí còn đến từ các nguồn rác thải từ các cơ sở sản xuất sử dụng than làm nhiên liệu, không đạt quy chuẩn thiết bị xử lý khí thải; từ trang trại chăn nuôi, sử dụng phân bón trồng trọt gây phát sinh bụi mịn thứ cấp; từ việc đốt phụ phẩm nông nghiệp sau thu hoạch…
Kẻ sát nhân thầm lặng
Các chuyên gia cho biết, ô nhiễm không khí đang tạo ra tình trạng khẩn cấp về sức khỏe. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 7 triệu ca tử vong sớm do ô nhiễm không khí.
Khi tiếp xúc lâu với bụi mịn, người dân có thể gặp phải nhiều bệnh, như: bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), ung thư phổi, nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính, bệnh tim do thiếu máu cục bộ, tai biến mạch máu não, tiểu đường type 2 ở người trưởng thành…
Đáng chú ý, trẻ em là đối tượng có nguy cơ cao nhất. Việc tiếp xúc với không khí bẩn còn gây hại cho sự phát triển trí não, dẫn đến suy giảm nhận thức và vận động, đồng thời khiến trẻ có nguy cơ mắc bệnh mãn tính hơn sau này.
Trẻ điều trị bệnh lý hô hấp ở TPHCM (Ảnh: Hoàng Lê).
Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhận định, dù có nhiều nỗ lực từ cơ quan chức năng và cộng đồng, nhưng ô nhiễm không khí vẫn là vấn đề nóng hổi của một số đô thị, trong đó có TPHCM và Hà Nội.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc chưa kiểm soát tốt các nguồn thải; nhận thức về tác hại ô nhiễm không khí ở một số nơi chưa cao; thiếu dữ liệu để xây dựng các chính sách và kế hoạch hành động; kinh phí dành cho giảm thiểu ô nhiễm không khí còn hạn chế; thiếu sự phối hợp giữa các tỉnh thành lân cận…
Bà Ngô Nguyễn Ngọc Thanh, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Bảo vệ Môi trường (Sở Nông nghiệp và Môi trường TPHCM), cho biết mặc dù có nhiều nỗ lực triển khai các giải pháp, chất lượng không khí TPHCM trong thời gian qua chưa có nhiều chuyển biến rõ nét.
Công tác quản lý chất lượng môi trường không khí tại TPHCM còn một số hạn chế khi chưa triển khai được các trạm quan trắc liên tục tự động ảnh hưởng đến công tác giám sát, dự báo, cảnh báo chất lượng không khí;
Công tác giám sát, xử lý vi phạm đối với các vi phạm về đốt phụ phẩm nông nghiệp, đốt rác không đúng quy định, bụi từ các công trình xây dựng, bụi cuốn từ mặt đường... chưa được triệt để.
Các giải pháp
Bà Thanh cho biết, TPHCM xác định tập trung nguồn lực triển khai quyết liệt, đồng bộ và hiệu quả các giải pháp nhằm giảm ô nhiễm môi trường không khí, đảm bảo chất lượng không khí ở mức an toàn cho sức khỏe với 8 nội dung trọng tâm.
Thứ nhất, quy hoạch TPHCM theo hướng xanh, bền vững. Thứ hai, triển khai các bước xây dựng Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí TPHCM giai đoạn 2026-2030;
Thứ ba, dành nguồn lực tài chính và tập trung tháo gỡ các rào cản, vướng mắc để kịp thời triển khai các dự án đầu tư nâng cao năng lực quan trắc môi trường; Thứ tư, tăng cường kiểm soát ô nhiễm không khí trong lĩnh vực giao thông.
Thứ năm, kiểm soát hiệu quả bụi, khí thải phát sinh từ hoạt động xây dựng, nông nghiệp, dân sinh; Thứ sáu, tiếp tục công tác ngăn ngừa, kiểm soát ô nhiễm không khí từ hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ;
Thứ bảy, duy trì thường xuyên công tác bồi dưỡng nguồn nhân lực quản lý môi trường không khí, tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng; Thứ tám, triển khai các nghiên cứu ứng dụng mô hình trí tuệ nhân tạo (AI) phục vụ công tác dự báo, cảnh báo ô nhiễm không khí.
Chuyên gia cho rằng việc thực hiện kiểm kê, giám sát chặt chẽ nguồn phát khí thải là một trong những giải pháp để xử lý tình trạng ô nhiễm không khí (Ảnh minh họa: CG).
Phó giáo sư Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường chia sẻ thêm 9 kiến nghị để xử lý tình trạng ô nhiễm không khí.
Một là, rà soát tham mưu xây dựng các chính sách lớn liên quan đến quản lý chất lượng không khí, như Luật Không khí, chính sách cho vay, hỗ trợ, ưu đãi cụ thể. Hai là, thực hiện kiểm kê, giám sát chặt chẽ nguồn phát khí thải. Ba là, tập trung bố trí nguồn lực cho hệ thống quan trắc và vệ sinh môi trường.
Bốn là, siết chặt quy định về khí thải, đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi phương tiện xanh trong giao thông. Năm là, tổ chức thanh kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm vi phạm. Sáu là tăng cường công tác truyền thông. Bảy là, xây dựng và nâng cấp hệ thống giao thông công cộng chất lượng cao.
Tám là, phát triển các “đô thị thông minh”, công nghệ tự động hóa. Chín là, đẩy mạnh đầu tư và chuyển từ sử dụng năng lượng hóa thạch sang năng lượng tái tạo.
