Tỉnh thành mới, mô hình tăng trưởng mới

Đột phá thể chế, mở cách thức tiếp cận mới

Cách đây 3 ngày, UBND TP.Đà Nẵng tổ chức lễ công bố quyết định của Thủ tướng Chính phủ thành lập Khu thương mại tự do Đà Nẵng. Đây là Khu thương mại tự do (TMTD) đầu tiên của cả nước được ra đời với những cơ chế thông thoáng, vượt trội. Đơn cử như doanh nghiệp nước ngoài không cần có giấy phép đầu tư và dự án đầu tư để đăng ký thành lập. Song song đó, áp dụng chế độ hải quan ưu tiên cho doanh nghiệp có dự án đầu tư trong khu với các điều kiện hiện hành (trừ điều kiện về hạn ngạch xuất/nhập khẩu); Miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm, giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo, hưởng thuế suất ưu đãi 10% trong thời hạn 15 năm; Thuế giá trị gia tăng (GTGT) áp dụng thuế suất 0% cho hàng hóa tiêu thụ nội khu…

ẢNH: NGUYỄN TÚ

Theo TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh, Khu TMTD Đà Nẵng là mô hình đầu tiên của cả nước và đây là động lực để thu hút nguồn lực cho địa phương trong thời gian tới. Việc ra đời Khu TMTD Đà Nẵng gắn với việc phát triển trung tâm tài chính sẽ là cộng hưởng, là một bước đi quan trọng trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường, toàn diện không chỉ của Đà Nẵng mà cả VN. Một thị trường tài chính phát triển, đặc biệt khi có một trung tâm tài chính mang tầm quốc tế, sẽ giúp hệ thống tài chính vận hành hiệu quả hơn, hỗ trợ huy động và phân bổ nguồn lực tối ưu để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, Khu TMTD với sự quyết tâm và những đột phá cần thiết về khuôn khổ pháp lý, là việc kết nối quốc tế, thu hút các nhà đầu tư chiến lược sẽ giúp Đà Nẵng và VN đi nhanh hơn trong giai đoạn tới.

Đồng quan điểm, TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, Đại học Fulbright VN, cho rằng việc thành lập Khu TMTD Đà Nẵng là dấu hiệu cho thấy VN đang tìm kiếm những cách tiếp cận mới, nhằm thích ứng với bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt và những yêu cầu ngày càng cao về chất lượng thể chế, năng lực điều hành và tính minh bạch. Đối với Đà Nẵng, Khu TMTD được kỳ vọng mở ra cơ hội để thành phố trở thành địa phương đi đầu trong cải cách thể chế, thu hút đầu tư chất lượng cao, thử nghiệm mô hình quản trị số, chính quyền số và nền kinh tế số. 

Khu TMTD được vận hành hiệu quả sẽ giúp Đà Nẵng nói riêng và kinh tế miền Trung nói chung chuyển dịch từ một đô thị dịch vụ sang một trung tâm logistics, tài chính, công nghệ và thương mại quốc tế cũng như đối với VN. Điều quan trọng là Khu TMTD cần được thiết kế và vận hành như một mô hình thể chế đổi mới đúng nghĩa chứ không phải là sự lặp lại của các khu kinh tế, khu công nghiệp đã có với cách tiếp cận cũ. Điều đó đòi hỏi phải có hệ thống pháp lý rõ ràng, ổn định và có khả năng dự báo; bộ máy quản lý tinh gọn, minh bạch, chuyên nghiệp; cơ chế phân cấp, quyền thực sự cho chính quyền địa phương; môi trường đầu tư cạnh tranh không chỉ bằng ưu đãi thuế mà bằng chất lượng cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao và năng lực hỗ trợ doanh nghiệp. 

TS Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh: Đối với cả nước, Khu TMTD Đà Nẵng được nhìn nhận như một phép thử thể chế quan trọng, có thể xem đây là phép thử để VN đánh giá khả năng chuyển đổi sang mô hình phát triển dựa trên năng suất, đổi mới sáng tạo và hội nhập chất lượng cao. Nếu thành công, mô hình này có thể nhân rộng ra các trung tâm kinh tế khác và hình thành một thế hệ Khu TMTD kiểu mới lấy cải cách thể chế làm nền tảng thay vì chỉ dựa vào ưu đãi.

Cơ hội phát triển kinh tế vùng mạnh hơn

Khu TMTD đầu tiên ra đời khi Đà Nẵng chính thức sáp nhập Quảng Nam càng mở ra cơ hội phát triển kinh tế khu vực mạnh hơn. Theo TS Đỗ Thiên Anh Tuấn, trước đây Đà Nẵng và Quảng Nam có định hướng phát triển khá tách biệt. Đà Nẵng tập trung vào dịch vụ và đô thị hiện đại, trong khi Quảng Nam phát triển dựa trên nông nghiệp, công nghiệp và du lịch nhưng chịu hạn chế bởi ranh giới hành chính và quy hoạch phân tán. Việc sáp nhập hai địa phương này, cùng với việc thành lập Khu TMTD giúp tạo điều kiện hình thành một không gian kinh tế biển liên thông, kết nối cảng nước sâu Tiên Sa với các khu vực như Chu Lai, Kỳ Hà. Đây là cơ sở để tích hợp các tuyến hạ tầng cảng biển, sân bay, đường bộ và khu công nghiệp thành một trục phát triển chiến lược.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Trên nền tảng đó, không gian mới cho phép tổ chức lại hoạt động sản xuất, logistics, thương mại và du lịch trên quy mô lớn hơn, giúp tăng hiệu quả đầu tư và giảm chi phí vận hành. Tuy nhiên, sự cộng hưởng chỉ thực sự phát huy nếu có một quy hoạch vùng mang tính tích hợp, xác định rõ vai trò của từng khu vực. Đô thị trung tâm như Đà Nẵng cần được định hướng khác biệt so với các đô thị vệ tinh như Điện Bàn, Tam Kỳ hay Núi Thành nhằm tránh đầu tư trùng lặp hoặc cạnh tranh nội vùng. Khu vực này hoàn toàn có tiềm năng phát triển các ngành kinh tế biển hiện đại như logistics, vận tải quốc tế, công nghiệp đóng tàu, điện gió ngoài khơi. 

Cùng với đó là hệ thống dịch vụ hậu cần cho cảng và sân bay, trung tâm trung chuyển hàng hóa, dịch vụ tài chính quốc tế và các mô hình du lịch biển kết hợp văn hóa, sinh thái, tận dụng trục di sản từ Hội An đến Mỹ Sơn và dải bờ biển giàu cảnh quan. Mặt khác, sự kết hợp giữa Đà Nẵng và Quảng Nam cũng tạo cơ hội phát triển các khu công nghệ cao, khu đô thị thông minh, trung tâm giáo dục và y tế chất lượng cao ở vùng giáp ranh. Những mô hình này vừa giảm áp lực lên hạ tầng hiện hữu của Đà Nẵng vừa nâng cao chất lượng sống và năng lực cạnh tranh cho vùng ven. 

Đồng thời, đây là nền tảng để kết nối các trục đổi mới sáng tạo từ Đại học Đà Nẵng và các viện nghiên cứu với hệ thống khu công nghiệp, khu nông nghiệp công nghệ cao và các ngành dịch vụ tại Quảng Nam, qua đó hình thành mạng lưới đổi mới liên kết vùng. Tuy vậy, ông nhấn mạnh để những cơ hội đó trở thành hiện thực thì cần có một thiết chế điều phối đủ mạnh. Nếu được quy hoạch, tổ chức và vận hành đúng cách, đây có thể là một cực tăng trưởng có sức cạnh tranh với các trung tâm kinh tế truyền thống của cả nước trong những thập niên tới.

TS Võ Trí Thành nhận xét: Bản thân Đà Nẵng đã có những tiềm năng. Nhìn vào quy hoạch chung của Đà Nẵng, có thể thấy dư địa phát triển cực lớn, do đó sẽ có vô số cơ hội đầu tư, kinh doanh và việc làm ở thành phố biển này. Với việc sáp nhập Quảng Nam, không gian vùng lớn hơn, cùng với việc thay đổi mô hình chính quyền, thủ tục đầu tư rút gọn… sẽ tạo điều kiện nhiều hơn để thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Trong đó, có thể thu hút được các "đại bàng" lớn, sẽ dẫn dắt thị trường đi theo xu hướng phát triển đẳng cấp, hiện đại, đồng thời thu hút thêm nhiều nhà đầu tư khác cùng tham gia thị trường. Để đạt được kết quả mong muốn thì Đà Nẵng cần chủ động hơn nữa.