Tiền tỉ "đổ sông" mỗi năm vì... đập ngăn mặn

ĐẮP XONG RỒI… THÁO DỠ

Đập ngăn mặn Vĩnh Điện ở P.Điện Bàn Đông (TP.Đà Nẵng) đóng vai trò sống còn trong việc đảm bảo nguồn nước cho hạ lưu sông Thu Bồn, đặc biệt là vùng đông TX.Điện Bàn, TP.Hội An (tỉnh Quảng Nam cũ) và khu vực Hòa Quý (TP.Đà Nẵng cũ). P.Điện Bàn Đông vừa được thành lập trên cơ sở sáp nhập các phường Điện Nam Trung, Điện Nam Đông, Điện Nam Bắc, Điện Dương, Điện Ngọc (TX.Điện Bàn cũ).

ẢNH: MẠNH CƯỜNG

Từ năm 2013 đến nay, mỗi năm chính quyền địa phương phải bố trí 3 - 4 tỉ đồng ngân sách để đắp đập tạm thời trên sông Vĩnh Điện. Mục đích là giữ nước ngọt, phục vụ tưới tiêu cho gần 2.000 ha đất nông nghiệp. Tuy nhiên, đây chỉ là những con đập cát tạm bợ, được thi công vào đầu năm và tháo dỡ vào cuối tháng 9 sau khi kết thúc mùa vụ, để đảm bảo dòng chảy mùa mưa lũ. Vòng luẩn quẩn này đã gây ra nhiều hệ lụy.

Đầu năm 2025, dự án đập ngăn mặn được hoàn thành với chiều dài 120 m. Tuy nhiên, chỉ đến giữa tháng 6, cơn bão số 1 (bão Wutip) gây ra lũ trên sông Vĩnh Điện, cuốn trôi công trình. Hậu quả, gần 2.000 ha lúa đang vào mùa trổ bông đứng trước nguy cơ mất trắng.

Bà Nguyễn Thị Mười (67 tuổi, P.Điện Bàn Đông, TP.Đà Nẵng) không giấu được sự sốt ruột. Đã nhiều năm nay, ruộng lúa của gia đình bà đều phụ thuộc vào con đập này. "Đập bị cuốn trôi đã lâu mà chưa thấy sửa chữa, trong khi 5 ha lúa của gia đình đang trổ bông. Nếu nước mặn tràn vào thì mất trắng. Chúng tôi chỉ mong chính quyền sớm có giải pháp cứu lấy hàng ngàn héc ta lúa cho dân", bà Mười nói.

ẢNH: MẠNH CƯỜNG

Không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, việc đập bị vỡ còn đe dọa nghiêm trọng nguồn nước sinh hoạt của người dân. Các trạm bơm như Hà Châu, Cẩm Thanh và Nhà máy nước Hội An (địa bàn TP.Hội An cũ) đều phụ thuộc vào nguồn nước ngọt được giữ bởi con đập này. Nhu cầu về một con đập kiên cố để giữ đất và nguồn nước ngọt lâu dài đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. "Nguồn nước sản xuất vụ hè thu của hàng ngàn hộ dân gần như phụ thuộc hoàn toàn vào con đập tạm này. Không có đập, nước mặn tràn vào, ruộng khô trắng cả. Cứ năm nào đắp chậm là dân mất trắng", bà Lê Thị Liên (55 tuổi, ở P.Điện Bàn Đông) chua xót nói.

KHI NÀO HẾT NGHỊCH LÝ ĐẮP RỒI THÁO ?

Công ty TNHH MTV khai thác thủy lợi Quảng Nam cho hay hiện mặn đã xâm nhập sâu vào sông Vĩnh Điện, độ mặn cao nhất đo được tại cầu Tứ Câu là 1,7‰. Với tình hình thời tiết nắng nóng kéo dài, nguồn nước về hạ du của hệ thống sông Vu Gia - Thu Bồn suy giảm kết hợp với triều cường dẫn đến tình hình xâm nhập mặn tiếp tục gia tăng như hiện nay, trong khi đập tạm ngăn mặn, giữ nước ngọt trên sông Vĩnh Điện chưa được sửa chữa kịp thời sẽ có nguy cơ ảnh hưởng đến việc vận hành các trạm bơm cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp vụ hè thu khoảng 2.000 ha. Ngoài ra, việc cấp nước sinh hoạt cho Nhà máy nước Hội An và tạo nguồn cho các trạm bơm Hà Châu, Cẩm Thanh thuộc các phường Hội An Tây và Hội An Đông cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

ẢNH: MẠNH CƯỜNG

Ông Đỗ Văn Tùng, Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV khai thác thủy lợi Quảng Nam, cho biết trước tình hình mặn xâm nhập sâu trên sông Vĩnh Điện, công ty đã đề nghị Sở NN-MT TP.Đà Nẵng tham mưu UBND thành phố chỉ đạo các đơn vị liên quan thống nhất nguồn vật liệu, khẩn trương tổ chức thi công đắp đập tạm ngăn mặn, giữ nước ngọt trên sông Vĩnh Điện. Đồng thời, chỉ đạo các nhà máy thủy điện thượng nguồn vận hành, điều tiết tăng lưu lượng xả và duy trì ổn định dòng chảy về hạ du để đảm bảo nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp đến cuối vụ hè thu 2025.

Ông Trần Quang Thắng, quyền Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực Điện Bàn, cho biết hiện công trình chưa thể hoàn thành việc khắc phục, sửa chữa do chưa có nguồn cát đắp với khối lượng cát hơn 5.000 m3. Do đó, đơn vị đã gửi văn bản đến các cơ quan quản lý liên quan, đề nghị cho phép tiếp tục lấy cát từ dự án nạo vét, thoát lũ khẩn cấp và chống xâm nhập mặn sông Cổ Cò để thi công xây dựng công trình, khi thống nhất sẽ triển khai hoàn thiện.

Trong khi đó, ông Trương Xuân Tý, Phó giám đốc Sở NN-MT TP.Đà Nẵng, cho hay trước tình trạng đập ngăn mặn Vĩnh Điện hư hỏng do mưa lũ khiến mặn xâm nhập sâu, Sở đang tham mưu UBND TP.Đà Nẵng đề nghị các chủ hồ trên thượng nguồn sông Vu Gia - Thu Bồn tăng cường vận hành thủy điện để hỗ trợ đẩy mặn, nhằm hạn chế xâm nhập sâu.

Ông Tý cũng thông tin trước đó UBND tỉnh Quảng Nam cũ đã có báo cáo gửi Bộ NN-PTNT cũ (nay Bộ NN-MT) về tình hình thực tế khu vực đập tạm ngăn mặn trên sông Vĩnh Điện. Sau đó, bộ đã đưa vào quy hoạch và có kế hoạch đầu tư trung hạn trong giai đoạn 2026 - 2030 dự án đập xây dựng kiên cố với nhiệm vụ chính là ngăn mặn, giữ ngọt và đảm bảo giao thông, điều tiết lũ.