Gần đây tôi thấy có nhiều người ngừng tim, đột tử khi tập thể dục. Xin bác sĩ tư vấn làm thế nào để tập thể dục được an toàn? Tôi xin cảm ơn! (Nguyễn Ngọc Hoan - TPHCM).
Tiến sĩ, bác sĩ Bùi Phạm Minh Mẫn, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM - Cơ sở 3 tư vấn:
Tập thể dục được ví như “liều thuốc miễn phí” giúp phòng ngừa bệnh tật, tăng cường sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, nếu không tập luyện đúng cách có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như đột quỵ, ngưng tim, thậm chí đột tử, ngay cả ở người trẻ.
Tập luyện quá sức khiến tim phải hoạt động quá tải, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim hoặc ngưng tim đột ngột, đặc biệt ở những người có bệnh lý tiềm ẩn chưa được phát hiện. Theo Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA), các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm khi tập bao gồm đau thắt ngực, khó thở đột ngột, chóng mặt, tim đập bất thường, vã mồ hôi lạnh hoặc buồn nôn. Nếu xuất hiện những triệu chứng này, bạn cần dừng tập ngay lập tức và đến cơ sở y tế gần nhất.
Để tập luyện an toàn, hãy theo dõi nhịp tim. Công thức phổ biến là nhịp tim tối đa 220 trừ đi số tuổi. Khi tập, nhịp tim nên duy trì ở mức 50-85% nhịp tim tối đa. Ví dụ, với người 40 tuổi, nhịp tim an toàn dao động từ 90-153 nhịp/phút. Sử dụng đồng hồ thông minh hoặc thiết bị đo nhịp tim có thể giúp bạn kiểm soát và phát hiện bất thường kịp thời.
Mất nước và điện giải là vấn đề thường gặp khi tập luyện, đặc biệt trong thời tiết nóng ẩm hoặc khi tập cường độ cao. Mồ hôi làm cơ thể mất đi lượng lớn nước, natri, kali và các chất điện giải quan trọng. Nếu chỉ uống nước lọc mà không bổ sung điện giải, bạn có thể bị chuột rút, mệt mỏi hoặc kiệt sức. Với các bài tập dưới một giờ, nước lọc là đủ. Tuy nhiên, nếu tập kéo dài hoặc ra nhiều mồ hôi, hãy sử dụng nước bổ sung điện giải theo hướng dẫn.
Nhu cầu nước và điện giải khác nhau tùy theo độ tuổi. Trẻ em dễ bị sốc nhiệt do hệ điều hòa thân nhiệt chưa hoàn thiện. Người trưởng thành cần tránh tập quá sức thường xuyên, còn người cao tuổi dễ mất nước hơn do cảm giác khát giảm. Những người có bệnh nền như tăng huyết áp, suy tim hoặc suy thận cần tham khảo ý kiến bác sĩ để bổ sung nước và điện giải phù hợp.
Quan niệm “càng tập nhiều càng tốt” là sai lầm. Tập luyện quá mức không chỉ gây hại cho tim mạch mà còn làm suy giảm hệ miễn dịch. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người trưởng thành nên tập thể dục 150 phút/tuần ở cường độ trung bình hoặc 75 phút/tuần ở cường độ cao, kết hợp với bài tập tăng cường cơ bắp ít nhất hai lần/tuần.
Trừ khi có huấn luyện viên và theo dõi y tế chặt chẽ, không nên tập cường độ cao liên tục mỗi ngày. Hãy lắng nghe cơ thể, tập vừa sức và dành thời gian nghỉ ngơi để phục hồi.
Khởi động kỹ trước khi tập và giãn cơ sau khi tập là điều cần thiết, đặc biệt với những người có tiền sử bệnh tim mạch, tiểu đường hoặc béo phì. Khởi động giúp làm nóng cơ thể, tăng lưu lượng máu đến cơ bắp và giảm nguy cơ chấn thương hoặc biến cố tim mạch. Bỏ qua bước này có thể gây áp lực đột ngột lên tim và các cơ, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào, bạn nên kiểm tra sức khỏe tổng quát, đặc biệt là tầm soát tim mạch. Tại Việt Nam, nhiều cơ sở y tế cung cấp các chương trình kiểm tra sức khỏe giúp phát hiện sớm nguy cơ tiềm ẩn. Việc này đặc biệt quan trọng với những người có bệnh nền hoặc ít vận động trước đó, để đảm bảo tập luyện an toàn và hiệu quả.
