Thu nhập thấp cũng bị khấu trừ thuế?

Người thu nhập thấp "xót ruột" vì khấu trừ thuế

Chị Thu Trang, một lao động dọn dẹp vệ sinh cho các tòa nhà văn phòng tại TP.HCM, cho biết chị làm theo dạng ngắn hạn và nhận lương khoán nên không biết công ty đã khấu trừ thuế thu nhập cá nhân (TNCN) hay chưa. Thế nhưng, thỉnh thoảng, khi doanh nghiệp có sự kiện chị cũng được thuê làm. Những lần đó khi nhận thù lao, chị thấy là bị trừ 10% so với số tiền đã công bố. Khi hỏi ra thì được biết là kế toán phải tạm khấu trừ theo quy định khi chi trả thù lao từ 2 triệu đồng/lần trở lên. Hết năm, chị phải tự làm thủ tục quyết toán thuế để nhận được số tiền khấu trừ này. "Trong năm cũng có nhiều lần bị khấu trừ như vậy, lúc thì 200.000 đồng, có lúc 300.000 đồng. Tính ra cả năm cũng lên tiền triệu. Trong khi thu nhập cả tháng chỉ từ 7 - 8 triệu đồng/tháng thì nhiều người nói là không phải nộp thuế TNCN. Nhưng mà cứ mỗi lần có nhận thêm tí tiền gì thì bị trừ vài trăm ngàn, xót ruột lắm. Phải chi không bị trừ thì cũng đỡ, có thêm tiền để chi tiêu cho gia đình", chị Thu Trang băn khoăn.

Không chỉ lao động phổ thông bị trừ thuế TNCN mà những người làm công ăn lương dù thu nhập chưa đến ngưỡng chịu thuế cũng phải chịu cảnh khấu trừ trước. Chị Cẩm Viên, nhân viên tại một doanh nghiệp ở TP.HCM, cho biết do mới đi làm hơn 2 năm nên lương chưa đến 10 triệu đồng/tháng và chị không thuộc diện đóng thuế TNCN. Thế nhưng cứ khi có dự án gì làm thêm được trả thù lao là cũng bị tạm khấu trừ 10% thuế TNCN. Thậm chí có lần chị đề nghị thẳng là chỉ nên trả thù lao 1,9 triệu đồng/lần để khỏi bị khấu trừ thuế 10% (nếu trả thù lao 2 triệu đồng/lần thì tương ứng bị tạm trừ 200.000 đồng).

ẢNH: NGỌC THẮNG

Không chỉ người nộp thuế mệt mỏi, chính ngành thuế cũng khổ vì quy định này. Những năm trước, ngành thuế đã từng lên tiếng về số lượng hồ sơ quyết toán thuế tăng theo chiều thẳng đứng vì mức thu nhập vãng lai chịu khấu trừ thuế TNCN 10% từ 2 triệu đồng là quá thấp. Vì thế, từ năm 2017, ngành này đã đề xuất nâng ngưỡng thu nhập vãng lai lên từ 5 triệu đồng mới tạm khấu trừ thuế 10% nhưng đến nay vẫn chưa điều chỉnh. Chuyên gia thuế, luật sư Trần Xoa phân tích: Năm nay, khi ngành thuế ứng dụng công nghệ cho cá nhân thực hiện quyết toán thuế online, hoàn thuế tự động thì thời gian xử lý hồ sơ của ngành thuế được giảm hơn trước. Tuy nhiên số lượng hồ sơ xin hoàn thuế có thể sẽ không giảm mà còn tiếp tục tăng bởi tiền lương, tiền công cho người lao động đã tăng hơn trước. Vì vậy các khoản thu nhập vãng lai thường sẽ cao hơn 2 triệu đồng/lần và đều phải bị tạm khấu trừ thuế 10%. Đáng chú ý, số người lao động có hiểu biết về quy định, kỹ thuật để tự làm hồ sơ quyết toán thuế, hoàn thuế tự động lại không nhiều. Đó là chưa kể số tiền thuế bị khấu trừ tính ra không quá lớn, nhiều lắm cũng chỉ 1 - 2 triệu đồng nên nhiều người đành "tặc lưỡi" bỏ qua. Điều này khiến nhiều cá nhân bị thiệt thòi.

Đồng quan điểm, luật sư Bùi Quang Nghiêm, Giám đốc Công ty luật Nghiêm & Chính, cũng cho rằng xét trên thực tế thì quy định này chủ yếu khiến người lao động thu nhập thấp - đối tượng yếu thế trong xã hội bị ảnh hưởng nặng nhất. Đây là những cá nhân không thuộc đối tượng phải nộp thuế TNCN nhưng vẫn bị thu tiền thuế, bị giam tiền trong suốt một năm thậm chí mất luôn số tiền này khi không biết cách làm thủ tục quyết toán thuế. Do vậy, cần sớm sửa đổi quy định, đưa ngưỡng này lên từ 5 triệu đồng/lần trở lên mới thực hiện tạm khấu trừ thuế TNCN như Bộ Tài chính từng đề xuất.

Thu nhập trên 1 triệu đồng không được tính là người phụ thuộc

Dự thảo luật Thuế TNCN (sửa đổi) do Bộ Tài chính soạn thảo đưa ra nhiều nội dung sửa đổi so với quy định hiện hành như điều chỉnh biểu thuế lũy tiến, đề xuất thêm những khoản thu nhập được miễn thuế... Tuy nhiên, quy định về mức thu nhập đối với cá nhân được xác định là người phụ thuộc chưa có thông tin cụ thể. Theo quy định hiện hành, để xác định là người phụ thuộc, Thông tư 111/2013 của Bộ Tài chính quy định rõ là người không có thu nhập hoặc có thu nhập bình quân tháng trong năm không vượt quá 1 triệu đồng. Quy định này đã duy trì hơn 12 năm qua và không hề thay đổi, bất chấp mức giảm trừ gia cảnh (GTGC) cho người nộp thuế được tăng từ 9 triệu đồng/tháng lên 11 triệu đồng/tháng và qua đầu năm 2026 tăng lên 15,5 triệu đồng/tháng, tương ứng mức tăng hơn 72%.

Anh Quang Anh (TP.HCM) chia sẻ cách đây 2 năm, bố anh qua đời và từ đó mẹ anh được hưởng tiền tuất hằng tháng theo quy định là 50% lương cơ sở. Trước đây, lương cơ sở dưới 2 triệu đồng thì mức hỗ trợ này dưới 1 triệu đồng và anh vẫn kê khai mẹ là người phụ thuộc. Tuy nhiên, trong năm 2024, khi lương cơ sở tăng lên 2,34 triệu đồng/tháng thì số tiền mẹ anh nhận được lên hơn 1,1 triệu đồng. Do vậy, mẹ anh bị đưa ra khỏi danh sách người phụ thuộc. Điều này tương ứng số thuế TNCN mà anh phải trả nhiều hơn dù chi phí chăm sóc một người lớn tuổi không ít đi, thậm chí ngày càng gia tăng. Đáng chú ý, Chính phủ vừa thông báo tăng lương tối thiểu vùng từ đầu năm 2026. Như vậy thu nhập vừa trên 1 triệu đồng/tháng chưa bằng 30% lương tối thiểu vùng IV (vùng các tỉnh miền núi, vùng cao, hải đảo) là 3,7 triệu đồng/tháng và chỉ bằng 20,7% lương tối thiểu vùng I là 5,31 triệu đồng (Hà Nội, TP.HCM…). Điều này cho thấy với thu nhập chỉ vừa hơn 1 triệu đồng/tháng thì không ai có thể tự sống được mà phải có sự trợ cấp của con cái. Thế nhưng nghịch lý là con cái phải nộp thuế TNCN nhưng không được kê khai GTGC cho bố mẹ của mình.

Theo luật sư Trần Xoa, quy định về ngưỡng thu nhập để xác định người phụ thuộc quá thấp, không còn phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội sau nhiều năm áp dụng. Do vậy cùng với việc sửa luật Thuế TNCN đợt này thì Chính phủ cần điều chỉnh ngay. Cụ thể, nâng điều kiện về thu nhập đối với người được xác định phụ thuộc khi thực hiện GTGC lên trên 5 triệu đồng/tháng. Khi đó các hộ gia đình mới được đảm bảo đời sống thiết yếu và cá nhân người nộp thuế yên tâm hoàn thành nghĩa vụ với nhà nước. Luật sư Bùi Quang Nghiêm nhấn mạnh ngay cả mức GTGC cho một người phụ thuộc đã được điều chỉnh tăng lên 6,2 triệu đồng/tháng vẫn được cho là quá thấp, chưa đủ bù đắp chi phí thiết yếu ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM thì với thu nhập hơn 1 triệu đồng/tháng làm sao sống được? Vì vậy, phải sớm sửa quy định về thu nhập khi xác định người phụ thuộc lên tối thiểu bằng lương tối thiểu vùng do Chính phủ công bố.