Quả bom định đoạt số phận
Một câu hỏi lớn mà giới quân sự thảo luận trong nhiều năm là cách Israel phá hủy năng lực hạt nhân của Iran nằm sâu bên dưới một ngọn núi ở Fordo.
Thách thức này nghe có vẻ bất khả thi. Làm sao có thể bắn thủng một lỗ xuyên qua một ngọn núi dày đặc bê tông và đá granit rồi thổi bay những thứ ẩn bên dưới nó với một vũ khí phi hạt nhân?
Giải pháp là một quả bom nặng 13 tấn, tương đương một chiếc xe buýt, nhưng được nén thành một hình trụ dài khoảng 6m và dày chưa đến 1m. Kể từ khi xung đột Israel-Iran nổ ra vào tuần trước, nhiều suy đoán đã tập trung vào vũ khí này: GBU-57/B, quả bom phi hạt nhân mạnh nhất có khả năng phá hủy các mục tiêu sâu dưới lòng đất.
Đây cũng chính là vũ khí mà Mỹ - quốc gia duy nhất sở hữu - thả xuống cơ sở hạt nhân của Iran mới đây.
Để hiểu bom xuyên phá GBU-57/B là gì và tại sao Israel từng khao khát có vũ khí này, hãy đến với mục tiêu được nhắm tới: Fordo, cơ sở làm giàu hạt nhân tiên tiến nhất của Iran, nằm cách trung tâm thành phố Qom hơn 20km về phía đông bắc.
Theo báo cáo của Viện Khoa học và An ninh Quốc tế, địa điểm này có khả năng sản xuất đủ urani để chế tạo đầu đạn hạt nhân chỉ trong vài ngày. Nó cũng nằm sâu dưới một ngọn núi, dưới lớp đá dày gần 100m được gia cố bằng bê tông và được bao quanh bởi một vòng pháo phòng không.
Sau khi Israel ném bom lò phản ứng hạt nhân của Iraq năm 1981 và Syria năm 2007, Iran quyết định phân tán chương trình hạt nhân ra nhiều địa điểm, với các thành phần quan trọng được giấu sâu dưới lòng đất đến mức ngay cả bom phá boongke nặng 2,5 tấn của Israel cũng không thể với tới.
Ba chữ cái đầu tiên trong GBU-57/B là viết tắt của "guided bomb unit" (bom chính xác tự tìm mục tiêu), và đây là phiên bản thứ 57 trong loạt bom như vậy.
Sau cuộc tấn công Iraq năm 2003 của Mỹ, các kỹ sư đã nghiên cứu các cuộc tấn công boongke bằng các mẫu GBU nhỏ, đời cũ, và phát hiện chúng chưa thâm nhập đủ sâu, cũng như chỉ gây ra thiệt hại hạn chế.
Quân đội cần một loại vũ khí mạnh hơn nhưng vẫn phải tôn trọng "điều cấm kỵ hạt nhân". Vì vậy, GBU-57/B — còn được gọi là Massive Ordnance Penetrator (MOP) – hệ thống xuyên phá vũ khí cỡ lớn —là một giải pháp.
Bản thông tin của Không quân Mỹ tóm tắt nó là "một hệ thống vũ khí được thiết kế để hoàn thành nhiệm vụ khó khăn, phức tạp là tiếp cận và phá hủy vũ khí hủy diệt hàng loạt của đối thủ được đặt tại các cơ sở được bảo vệ cẩn mật".
Cơ sở hạt nhân Iran được cho là sâu đến 80m dưới lòng đất.
Vì sao GBU-57/B có khả năng xuyên phá?
Khi thả từ độ cao 15.000m, trần bay của máy bay ném bom B-2 Spirit, GBU-57/B sử dụng các cánh phức tạp để điều hướng đến mục tiêu. Mặc dù vận tốc va chạm chính xác còn là ẩn số, nhưng ước tính nó vượt quá Mach 1 – 1235km/h.
Cú đánh này tạo ra 800 đến 900 megajoule năng lượng tương đương với một chiếc Boeing 747-400 nặng 285 tấn hạ cánh ở tốc độ 270km/giờ hoặc một đoàn tàu Amtrak Acela nặng 565 tấn di chuyển ở tốc độ 190km/giờ.
Tuy nhiên, tất cả năng lượng khổng lồ đó của quả bom sẽ tập trung hết vào một phạm vị mục tiêu nhỏ. GBU-57/B được cho là có thể đào xuyên qua 60m bê tông hoặc nền đá với mật độ 5.000 pound trên một inch vuông (tương đương với sức chịu của sàn cầu hoặc sàn bãi đỗ xe). Sau đó, khối thuốc nổ của quả bom sẽ phát nổ.
GBU-57/B được thiết kế để tăng cường khả năng xuyên sâu bên dưới bề mặt. Mũi của nó có hình cung, giống như vòm Gothic. Kiểu dáng này giúp phân bổ trọng lượng hiệu quả, mũi của quả bom không có góc nhọn gây ra lực cản không khí.
Khi va chạm, hình dạng tròn sẽ phân tán dần tải trọng nghiền ban đầu qua vỏ thép của quả bom thay vì tập trung tại một điểm giòn. Điều này cho phép vỏ vẫn nguyên vẹn khi khoan vào lòng đất. Phần vỏ cũng có mật độ tiết diện cao.
Mật độ tiết diện đề cập đến tỷ lệ khối lượng của vật thể so với kích thước của mặt đầu tiên tiếp xúc với bất kỳ bề mặt nào mà vật thể đang di chuyển qua.
Một cái búa đập vào một tấm ván có mật độ tiết diện cao vì nó tập trung khối lượng vào một diện tích nhỏ, trong khi một chiếc gối thì không. Với quả bom, một khối lượng và động lượng lớn được đóng gói trong một điểm nhỏ. Trong khi mũi cung giảm thiểu lực cản và chấn động cấu trúc, mật độ tiết diện cao tập trung vận tốc và lực, cho phép quả bom đâm sâu vào đá.
Thứ vũ khí vô cùng phức tạp
Khoảng một phần năm tổng trọng lượng 2,5 tấn của đầu đạn được tạo thành từ hai loại thuốc nổ: AFX-757 cộng với phần nhỏ PBXN-114.
Bản thân vụ nổ được định thời gian bằng một ngòi nổ chuyên dụng có thể được lập trình từ bên trong buồng lái máy bay ném bom.
Ngòi nổ "đếm" các lớp đá hoặc bê tông, "nghe" thấy sự rỗng của đường hầm và sau đó bắn một ngòi nổ vào khối thuốc nổ PBXN-114 nhỏ hơn để khối thuốc nổ chính chỉ phát nổ sau khi quả bom đã khoan sâu vào bên trong mục tiêu. Năng lượng giải phóng tương đương với khoảng ba đến bốn tấn TNT.
Masao Dahlgren, thành viên của Dự án Phòng thủ Tên lửa thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, giải thích rằng loại bom này có "lớp vỏ rất dày và cứng" để thuốc nổ có thể chịu được tác động của mặt đất và xuyên xuống độ sâu mà nó muốn đạt tới.
"Ngòi nổ có lớp vỏ cứng và chất nổ bên trong – chất nổ cần phải đủ vững để không phát nổ khi chưa đến thời điểm, vỏ cần phải đủ lực để đi sâu đến mục tiêu. Cuối cùng thì ngòi nổ phải đủ mạnh để cáng đáng tất cả, và đủ thông minh để biết khi nào thì nổ," Dahlgren nói với CNN. "Đó là một chương trình thực sự phức tạp."
Để phá hủy cơ sở Fordo mà không Israel sẽ cần cả GBU-57/B và máy bay ném bom B-2 Spirit, loại máy bay duy nhất được thiết kế để thả bom này.
Nếu không, về mặt lý thuyết, Israel chỉ có thể phá vỡ vùng ngoại vi của Fordo—bằng cách phá hủy các nguồn điện, phá hủy lối vào hoặc cử những kẻ phá hoại—trong khi uranium vẫn tiếp tục được làm giàu bên dưới.
Fordo được bảo vệ tốt đến nỗi có các bài viết cho rằng ngay cả GBU-57/B cũng cần phải dồn toàn lực cùng lúc mới có thể xuyên thủng cơ sở.
Mặc dù giới truyền thông tuyên bố bom GBU-57/B đã được sử dụng để tấn công các mục tiêu của Houthi ở Yemen, phía Mỹ phản bác vũ khí này chưa bao giờ được mang ra trong chiến đấu và chỉ có vài chục đơn vị được dự trữ.
Cho đến nay, Mỹ đã từ chối giao cho Israel GBU-57/B cũng như máy bay ném bom B-2 Spirit, những thứ có thể làm sụp đổ cả một ngọn núi.
