Ngày 19/11, Diễn đàn Tương lai số Việt Nam 2025 đã diễn ra với chủ đề "Phát triển, ứng dụng công nghệ chiến lược cho chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc - Đòn bẩy kiến tạo tương lai số cho Việt Nam hội nhập".
Sự kiện được tổ chức bởi Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam (VOV) phối hợp cùng Viện Công nghệ thông tin (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam), v mục tiêu lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo và thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong mọi lĩnh vực của đời sống.
Diễn đàn Tương lai số Việt Nam 2025 được phát sóng trực tuyến.
Phát biểu khai mạc, ông Phạm Mạnh Hùng – Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam – cho biết, diễn đàn được tổ chức với chủ đề phát triển ứng dụng công nghệ chiến lược cho chuyển đổi số và truy xuất nguồn gốc, nhằm triển khai Nghị quyết 57 về đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Nghị quyết này khẳng định dữ liệu số và trí tuệ nhân tạo sẽ trở thành nguồn lực quyết định năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong giai đoạn mới. Đây được xem là “chìa khóa vàng” giúp các Bộ, ngành và địa phương xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia, phát triển nền tảng số “Make in Vietnam”, thúc đẩy AI hóa và đổi mới cơ chế, chính sách cho chuyển đổi số toàn diện.
Trong bối cảnh đó, truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ số giữ vai trò quan trọng trong minh bạch chuỗi cung ứng, bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao giá trị, chất lượng, sức cạnh tranh hàng hóa Việt Nam trong nước và quốc tế.
Đánh giá về hoạt động truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam, ông Nguyễn Đức Lê – Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) - cho biết, mã GS1 đã được triển khai theo Quyết định số 100, nhưng việc áp dụng trên thực tế vẫn chưa đồng bộ.
Theo ông Lê, một số doanh nghiệp áp dụng đúng tiêu chuẩn GS1 – hệ thống mã số, mã vạch quốc tế giúp định danh hàng hóa duy nhất trong chuỗi cung ứng. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp khác lại sử dụng mã riêng, không theo chuẩn chung, dẫn đến trùng lặp hoặc khó nhận diện giữa các khâu.
Việc áp dụng mã số GS1 chưa được đồng bộ dẫn đến chuỗi cung ứng có quá nhiều ngôn ngữ để "nói chuyện" với nhau, ông Lê chỉ rõ vướng mắc.
Ông nhấn mạnh rằng sự thiếu thống nhất trong áp dụng GS1 đang tạo ra rào cản lớn đối với mục tiêu truy xuất nguồn gốc minh bạch, toàn diện. Khi các mã định danh bị “rối loạn”, việc tích hợp vào hệ thống ở tầm quốc gia sẽ gặp khó khăn, đặc biệt trong quá trình chuyển đổi, nạp dữ liệu và bảo đảm tính duy nhất của sản phẩm.
"Hiện nay, mức độ số hóa trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc sản phẩm còn rất rời rạc. Trong khi một số doanh nghiệp lớn và những đơn vị bắt buộc phải thực hiện truy xuất nguồn gốc đã triển khai các giải pháp, nhiều doanh nghiệp nhỏ và thị trường nội địa vẫn chưa coi đây là ưu tiên hàng đầu" - ông nói.
Tình trạng dữ liệu truy xuất bị phân mảnh và không liên thông tạo ra những "ốc đảo số", khiến cho việc quản lý trở nên khó khăn. Khi mức độ số hóa không đồng bộ, nguy cơ doanh nghiệp làm giả nguồn gốc xuất xứ và sao chép mã truy xuất trở nên dễ dàng hơn.
Ông Nguyễn Đức Lê đã chỉ ra rằng, công cụ truy xuất nguồn gốc hiện tại chủ yếu là mã QR tĩnh. Điều này hạn chế khả năng theo dõi thông tin và dễ bị sao chép. Mặc dù nhiều sản phẩm đã áp dụng mã vạch để thuận tiện cho việc kiểm kho, nhưng điều này không hỗ trợ hiệu quả cho việc truy xuất nguồn gốc.
"Các công nghệ mới như blockchain và chữ ký số vẫn gặp khó khăn trong việc ứng dụng vào mã QR tĩnh. Do đó, cần khuyến khích các doanh nghiệp chuyển sang sử dụng chip RFID và mã QR động để tăng cường bảo mật và chống hàng giả", ông đánh giá.
Ông cảnh báo, mã QR tĩnh dễ dàng bị sao chép, dẫn đến nguy cơ sản phẩm bị đội lốt, làm cho công tác truy xuất nguồn gốc trở nên vô ích.
GS.TS Chu Hoàng Hà phát biểu tại diễn đàn.
Tại diễn đàn, GS.TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đưa ra những giải pháp vĩ mô nhằm nâng cao hiệu lực trong công tác đấu tranh chống sản xuất và kinh doanh hàng giả, hàng nhái, cũng như xâm phạm sở hữu trí tuệ.
Ông nhấn mạnh việc ứng dụng công nghệ tem xác thực điện tử là cần thiết để thu thập dữ liệu lưu thông hàng hóa, từ đó giúp định danh người bán và xác thực hàng hóa, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách hiệu quả.
Ngoài ra, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như chip bán dẫn RFID, Internet vạn vật (IoT), Blockchain, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho việc hình thành một hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc hiện đại, liên thông và an toàn.
Để công nghệ phát huy hiệu quả trong thực tiễn, GS. Hà cũng kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ hơn giữa các Bộ ngành và địa phương, đồng thời cần hoàn thiện khung pháp lý thống nhất. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thúc đẩy hợp tác công - tư nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, trong việc tiếp cận công nghệ, giảm chi phí triển khai và nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo.
Cuối cùng, các cơ quan quản lý cần sớm hoàn thiện tiêu chuẩn và hệ thống cơ sở dữ liệu hàng hóa, giúp các doanh nghiệp, đặc biệt là quy mô vừa và nhỏ, thuận lợi trong việc khai báo hàng hóa mới và hàng hóa tồn tại khách quan. Điều này sẽ nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước, bảo đảm quyền lợi về nguồn gốc xuất xứ và điều kiện lưu thông hàng hóa, đồng thời chống thất thu thuế.
