Đang có tình trạng lợi dụng thời cơ để "lùa gà"
Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ chiều 5.10 mới đây, về vấn đề thí điểm thị trường tài sản mã hóa, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết: Đến thời điểm hiện nay, Bộ Tài chính chưa nhận được đề nghị nào của doanh nghiệp. Dù cơ quan này hy vọng sẽ có nhiều doanh nghiệp tham gia, nhưng chắc chắn chỉ có tối đa 5 sàn được cấp phép.
Thế nhưng trên thực tế vẫn đang có rất nhiều sàn ảo dụ dỗ, lôi kéo nhà đầu tư tham gia. Nhìn vào số lượng sàn đã bị triệt phá cũng cho thấy thị trường tiền số nhộn nhịp thế nào. Đơn cử, Công an tỉnh Phú Thọ trong tháng 8 đã triệt phá thành công đường dây lừa đảo chiếm đoạt tài sản bằng hình thức kinh doanh đa cấp tiền ảo, do Nguyễn Chánh Đáng cầm đầu. Kết quả điều tra cho thấy nhóm này huy động vốn trái phép qua website tcis.ai và đồng tiền kỹ thuật số TCIS, sử dụng mô hình đa cấp để lấy tiền của người tham gia sau trả cho người trước nhằm mục đích lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Cụ thể, Nguyễn Chánh Đáng đăng tải thông tin trên website là "Công ty Công nghệ TCIS" hoạt động về công nghệ máy tính tại Canada, quảng bá rầm rộ về nghiên cứu công nghệ máy tính lượng tử, blockchain và phát triển token TCIS. Để tạo niềm tin cho nhà đầu tư, nhóm lừa đảo thuê cả người nước ngoài đóng vai doanh nhân thành đạt để thuyết trình trong các hội thảo, hội nhóm trên cả nước, lôi kéo người tham gia. Chưa đầy 1 năm, đã có 4.000 người mở tài khoản đầu tư hơn 2 triệu USD, tương đương 50 tỉ đồng. Số tiền chiếm đoạt được dùng để giao dịch trên sàn ngoại hối forex và tiền kỹ thuật số.
Rất nhiều người Việt quan tâm đến tiền số
Ảnh: Đào Ngọc Thạch
PGS-TS Nguyễn Hữu Huân (ĐH Kinh tế TP.HCM) nhận định lợi dụng việc cơ quan chức năng đang xúc tiến để đưa vào thử nghiệm tài sản số, trong đó có tiền số, một số người thành lập công ty, tổ chức hội thảo kêu gọi đầu tư nhưng thực chất là huy động vốn, "lùa gà". Ông Huân khuyến cáo trong giai đoạn chưa có thông tin chính thức từ cơ quan chức năng, những dự án tiền số đang trong tình trạng thật giả lẫn lộn, thế nhưng nhiều người mong muốn "vào sớm" vì mức đầu tư còn thấp nên rất rủi ro. "Khi thị trường minh bạch, nhà nước tổ chức chính thức thì mới nên tìm hiểu tham gia", ông Huân lưu ý.
Theo số liệu từ Trung tâm Khiếu nại tội phạm mạng thuộc FBI (Mỹ), năm 2024, thiệt hại toàn cầu do lừa đảo tài sản số lên tới 9,3 tỉ USD, tăng gần 70% so với năm trước. Trong đó, VN nằm trong nhóm 6 quốc gia có dòng tiền gian lận cao nhất thế giới. Đây là lời cảnh tỉnh về tầm quan trọng của cơ chế giám sát để duy trì niềm tin thị trường.
Nhà đầu tư cần thận trọng
Tại diễn đàn "Đối thoại chính sách tài sản mã hóa: Từ quản lý rủi ro đến kiến tạo thị trường" diễn ra ngày 8.10 do UBND TP.Đà Nẵng phối hợp cùng Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Hiệp hội Blockchain và tài sản số VN (VBA) tổ chức, ông Tô Trần Hòa, Phó trưởng ban Phát triển thị trường chứng khoán (Ủy ban Chứng khoán nhà nước), cho biết: "Sau thời hạn 6 tháng kể từ đơn vị cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa (VASP) đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư VN giao dịch tài sản mã hóa không thông qua VASP do Bộ Tài chính cấp phép tùy theo tính chất, mức độ vi phạm sẽ bị xử lý".
Theo báo cáo của Triple-A năm 2024, hơn 20% dân số VN sở hữu tiền số và VN cũng nằm trong nhóm 3 quốc gia đứng đầu về chỉ số chấp nhận crypto, theo dữ liệu của công ty phân tích Chainalysis, với mức độ phổ cập cao gấp 3 - 4 lần so với trung bình toàn cầu.
PGS-TS Nguyễn Hữu Huân cho hay hầu hết người Việt đang sở hữu tiền số ở các thị trường nước ngoài đều là ẩn danh. Hiện chưa rõ khi các sàn tiền số trong nước hoạt động thì họ có chuyển lượng tiền đang nắm giữ về nước giao dịch hay không. Bởi quy định hiện nay chỉ cho nhà đầu tư nước ngoài được giao dịch trên sàn còn người Việt đang có tiền số chỉ được bán, không được mua. Trong trường hợp người Việt mua bán tiền số trên sàn giao dịch nước ngoài thì đó là vi phạm. Thế nhưng việc phát hiện và xử lý các trường hợp vi phạm không phải dễ. Cơ quan chức năng chỉ có thể phát hiện trong trường hợp nhà đầu tư chuyển tiền ra hay vào tài khoản. Còn khi nhà đầu tư chuyển về "ví nóng", "ví lạnh" hay chuyển khoản cho nhau thì rất khó. "Trong khi các cơ quan chức năng đang xúc tiến sàn giao dịch tài sản số thì người dân cần thận trọng khi tham gia đầu tư vào lĩnh vực này", ông Huân khuyến cáo.
TS Đặng Minh Tuấn, Chủ tịch Liên minh Blockchain VN, cũng khẳng định khi Chính phủ đã có quy định thực hiện thí điểm thì sẽ có khung pháp lý cho các đơn vị tham gia lẫn nhà đầu tư, từ đó giúp hạn chế các công ty hoạt động tự phát, dễ lừa đảo. Chẳng hạn, điều kiện vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng để một doanh nghiệp được phép mở sàn giao dịch tài sản mã hóa được xem là quỹ bảo hiểm để hạn chế rủi ro cho các thành viên của thị trường. Song song, quy định doanh nghiệp trong nước được phát hành tài sản mã hóa dựa trên tài sản thực (trừ chứng khoán, tiền pháp định) và chào bán cho nhà đầu tư nước ngoài cũng góp phần hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư trong nước khi nhiều người chưa có kiến thức, kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, quy định này cũng sẽ hạn chế cơ hội tham gia của nhà đầu tư trong nước.
"Sau giai đoạn thí điểm cần mở rộng quy định cho cả người Việt tham gia mua bán tài sản mã hóa do các đơn vị trong nước phát hành như người nước ngoài. Chúng ta phải tiến tới khi các sàn quốc tế có những giao dịch gì thì VN cũng sẽ hoạt động tương tự mới đủ hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước", TS Đặng Minh Tuấn đề xuất.
Đồng quan điểm, theo ông Lê Bảo Nguyên - Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ số SSI (SSI Digital), Nghị quyết 05 là bước tiến quan trọng vì lần đầu tiên thị trường tài sản mã hóa tại VN được đặt trong một khuôn khổ minh bạch. Với người dân, đây là cơ hội tham gia một sân chơi hợp pháp, có chuẩn công bố thông tin và cơ chế bảo vệ rõ ràng, thay vì giao dịch trên những nền tảng phi chính thống. Với doanh nghiệp, nghị quyết mở thêm kênh huy động vốn mới thông qua token hóa bất động sản, trái phiếu hay quyền lợi kinh tế, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí so với kênh truyền thống. Xa hơn, nghị quyết cũng thúc đẩy ứng dụng công nghệ blockchain, định danh số, lưu ký số - những nền tảng quan trọng cho chuyển đổi số quốc gia. Khung thí điểm đã tạo nền tảng rất quan trọng để bảo vệ nhà đầu tư. Tuy nhiên, để thị trường vận hành ổn định và hiệu quả hơn, cần tập trung vào một số yếu tố cốt lõi. Trước hết là quy định rõ ràng về minh bạch thông tin và phân loại sản phẩm, để nhà đầu tư hiểu rõ rủi ro trước khi tham gia. Thứ hai là tăng cường cơ chế giám sát thị trường và phát hiện hành vi thao túng, gian lận, nhằm bảo vệ sự công bằng cho tất cả các bên. Thứ ba là khuyến khích doanh nghiệp áp dụng các chuẩn an ninh mạng và lưu ký tài sản đã có sẵn trên thị trường quốc tế. Cuối cùng, không kém phần quan trọng là các chương trình giáo dục tài chính cho nhà đầu tư, để họ có thể trang bị đủ kiến thức khi tham gia.
Thí điểm tài sản mã hóa giúp huy động vốn
Theo nhiều chuyên gia kinh tế và công nghệ, việc cho phép thí điểm thị trường tài sản mã hóa ở VN giúp nhà nước có công cụ quản lý và thu thuế, còn doanh nghiệp có thêm kênh huy động vốn. Đây cũng là cơ hội thu hút ngoại tệ thông qua dòng vốn quốc tế, đồng thời hạn chế dòng chảy ngầm trong nền kinh tế và giảm nguy cơ lừa đảo đối với người dân.
