Tháo "vòng kim cô" cho vàng nữ trang

Kinh doanh vàng nữ trang có cần điều kiện ?

Hiệp hội Kinh doanh vàng VN (VGTA) vừa có công văn gửi Chủ tịch Quốc hội, các Ủy ban của Quốc hội, Chính phủ xem xét cho đưa khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu cho sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ. Đây là lần thứ 2 trong vòng một tháng trở lại đây, VGTA có công văn kiến nghị về vấn đề này vì "theo dự thảo luật Đầu tư sửa đổi thì hoạt động "kinh doanh vàng" không được đưa vào để cắt giảm trong danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện".

Tháo 'vòng kim cô' cho vàng nữ trang- Ảnh 1. — Ngành vàng nữ trang gặp khó khăn khi không có nguồn nguyên liệu

Theo phân tích của VGTA, việc xếp "kinh doanh vàng" là ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện chưa phù hợp với nội dung quy định tại khoản 1 điều 7 luật Đầu tư và cũng chưa phù hợp với thực tế của hoạt động kinh doanh vàng. Luật Đầu tư nêu: "Ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành nghề phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng". Trong khi đó, các hoạt động sản xuất chế tác, kinh doanh mua bán, xuất nhập khẩu nguyên liệu cho sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ không ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng. Đây là hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường. Đặc biệt hơn, sản xuất chế tác vàng trang sức mỹ nghệ với đóng góp rất lớn của sức lao động, kỹ xảo tay nghề của người thợ, tạo giá trị gia tăng rất lớn trong sản phẩm (lên đến 25 - 35% giá trị sản phẩm) và là một trong rất ít những ngành nghề tạo ra sản phẩm xuất khẩu tái tạo được nguồn ngoại tệ cho đất nước.

Thực tế trên thế giới, hoạt động sản xuất chế tác và kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ là ngành nghề sản xuất kinh doanh hàng hóa thông thường, không quốc gia nào quy định là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Nhiều nước như Thái Lan, Singapore, Indonesia, UAE… còn có nhiều chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển mạnh mẽ ngành này để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu, tạo nguồn thu ngoại tệ từ 5 - 7 tỉ USD/năm. Trong khi đó, ở VN, năng lực và trình độ của các doanh nghiệp (DN) không những đủ khả năng sản xuất, chế tác vàng trang sức đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn có năng lực cạnh tranh xuất khẩu ra thị trường thế giới.

Chính vì vậy, VGTA kiến nghị: "Loại bỏ sản xuất kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ ra khỏi kinh doanh có điều kiện. Chỉ có hoạt động sản xuất kinh doanh vàng miếng, sản phẩm phái sinh vàng và sàn giao dịch vàng có thể quy định tại danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện".

Trước đó, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp VN (VCCI) cũng có kiến nghị xem vàng trang sức mỹ nghệ là loại hàng hóa thông thường. Kinh doanh loại hàng hóa này không tác động đến lợi ích công cộng như các loại vàng khác trong cùng nhóm "kinh doanh vàng". Bản thân các điều kiện kinh doanh đối với hoạt động kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ không có tính đặc thù của một ngành nghề kinh doanh có điều kiện (tức là không rõ kiểm soát yếu tố tác động đến lợi ích công cộng nào). DN được thành lập theo quy định của pháp luật, có đăng ký sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ trong giấy chứng nhận đăng ký DN; có địa điểm, cơ sở vật chất và các trang thiết bị cần thiết phục vụ cho hoạt động sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ. Lâu nay, các DN kinh doanh vàng cũng đã nhiều lần kiến nghị về việc loại bỏ hoạt động kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ ra khỏi danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Kiến nghị bỏ kinh doanh có điều kiện đối với vàng trang sức mỹ nghệ để ngành này được phát triển một cách bình thường như những ngành khác, có nguồn nguyên liệu sản xuất nữ trang phục vụ thị trường, giá cả vì thế không trở nên đắt đỏ so với thế giới.

Ông Nguyễn Văn Dưng (Chủ tịch Hội Mỹ nghệ kim hoàn TP.HCM)

Nơm nớp lo rủi ro nguồn nguyên liệu

Hằng năm, vào tháng 12 và bước qua tháng 1 năm kế tiếp là thời điểm các DN sản xuất kinh doanh vàng hoạt động tích cực để chuẩn bị hàng hóa, sản phẩm phục vụ những ngày lễ lớn trong năm. Thế nhưng, ông Nguyễn Văn Dưng, Chủ tịch Hội Mỹ nghệ kim hoàn TP.HCM, cho biết năm nay không khí ảm đạm, "ế" chưa từng có. Các DN sản xuất, thợ kim hoàn không có nguyên liệu để làm nữ trang; các tiệm vàng đóng cửa cũng khá nhiều, chỉ có DN lớn cầm cự duy trì sản xuất. Tình hình khó khăn thể hiện rõ qua số liệu thành viên tham gia hội đã giảm từ 3.000 xuống còn 2.000. Các DN đóng cửa, thợ nghỉ làm chuyển qua chạy xe công nghệ, bán cà phê…

"Vấn đề cốt lõi khiến không khí thị trường vàng nữ trang chùng xuống vẫn là nguồn nguyên liệu phục vụ sản xuất kinh doanh chính thống chưa có, môi trường kinh doanh đè nặng tâm lý lo ngại, rủi ro", ông Nguyễn Văn Dưng cho hay. Theo quy định, các DN kinh doanh vàng khi bán hàng cho khách phải xuất hóa đơn nhưng trong những năm qua, các DN sản xuất vàng (chành) không xuất hóa đơn cho số lượng hàng này. Điều này dẫn đến tình huống khi DN xuất hóa đơn cho khách mua hàng, hệ thống sẽ báo động vì số lượng đầu ra và đầu vào không khớp nhau, dẫn đến DN đứng trước nguy cơ bị kiểm tra, xử phạt.

VGTA phân tích: Hơn 13 năm qua, các DN sản xuất kinh doanh vàng trang sức mỹ nghệ không được cấp giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất. Việc thu mua, huy động vàng trong dân thì gặp rất nhiều khó khăn và rủi ro vì khó xác định nguồn gốc. Thực tế trong các đợt kiểm tra, thanh tra xử phạt hành chính 9 tháng năm 2025, nhiều DN thu mua vàng từ người dân đã phải gánh chịu rủi ro, bị xử phạt hành chính vì không chứng minh được nguồn gốc nguồn vàng thu mua.

"Vì vậy, trong nhiều năm qua, các DN không có nguyên liệu đầu vào để sản xuất vàng trang sức mỹ nghệ, rất nhiều DN đã phải tạm dừng hoạt động hoặc thu hẹp sản xuất kinh doanh, phần lớn các DN chỉ sử dụng tối đa được khoảng 30% công suất. Điều này khiến nguồn cung vàng trang sức mỹ nghệ không đủ đáp ứng thị trường, kéo giá tăng. Thế nhưng các DN lại phải cắt giảm lao động, dừng hoạt động hoặc thu hẹp sản xuất; ảnh hưởng đến thu ngân sách, đời sống, việc làm của người lao động và tình trạng buôn lậu vàng càng phức tạp", VGTA nhận định.

Ông Nguyễn Văn Dưng nói thẳng: Vàng nữ trang như hàng hóa, là vật trang sức chứ không có ý nghĩa đầu tư như vàng miếng, vàng phái sinh. Chính vì vậy, khi đưa vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện lại bị kiểm soát nhiều, đặc biệt là nguồn nguyên liệu cho chế tác. "Hội cũng kiến nghị bỏ kinh doanh có điều kiện đối với vàng trang sức mỹ nghệ để ngành này được phát triển một cách bình thường như những ngành khác, có nguồn nguyên liệu sản xuất nữ trang phục vụ thị trường, giá cả vì thế không trở nên đắt đỏ so với thế giới", ông Dưng nhấn mạnh.

Xuất khẩu vàng trang sức mỹ nghệ tái tạo ngoại tệ

Theo tính toán của Hiệp hội Kinh doanh vàng VN, nhu cầu vàng làm nguyên liệu để sản xuất vàng miếng, vàng trang sức trung bình khoảng 50 tấn/năm, tương đương khoảng 5 tỉ USD/năm (khoảng 420 triệu USD/tháng). Sau khi đưa vào sản xuất, chế tác một nửa để đáp ứng nhu cầu trong nước, một nửa để xuất khẩu, tức 25 tấn, có thể thu về từ 3,5 - 5 tỉ USD. Trong đó, giá trị sức lao động chiếm tới trên 30% giá trị sản phẩm xuất khẩu. Như vậy, nếu cho DN nhập vàng nguyên liệu về sản xuất, chế tác thành vàng trang sức mỹ nghệ thì không những đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước mà còn xuất khẩu, tái tạo được nguồn ngoại tệ khá lớn cho đất nước.