Con tàu cổ “thoắt ẩn thoắt hiện” càng khiến du khách và người dân tò mò. Anh Lê Quốc Việt, người dân sống gần đó cho biết sáng sớm nay, tranh thủ thủy triều rút, anh quay lại chỗ con thuyển cổ phát lộ, nơi đang có rất nhiều người và du khách nước ngoài quan sát, chụp hình, trao đổi sôi nổi. Hầu hết đều ngưỡng mộ, thán phục trước kỹ năng đóng thuyền của tiền nhân và độ độc đáo, quý hiếm của di vật. Theo dõi từ thời điểm đầu tàu phát lộ, anh Việt cũng theo dõi thông tin liên quan đến con tàu cổ. Hình ảnh tàu cổ “thoắt ẩn thoắt hiện” bí ẩn ở bờ biển Hội An càng khiến người dân và du khách thêm tò mò.
Lần đầu tiên tàu cổ xuất hiện từ ngày 26/12/2023, ở vị trí sát khu vực bờ biển Boutique Hoi An Resort thuộc phường Cẩm An, TP. Hội An cũ nay là phường Hội An Tây, TP Đà Nẵng. Theo đó, sóng biển đánh đã làm xuất lộ một phần tàu gỗ lớn chôn vùi trong lớp cát biển. Theo mô tả ban đầu, tàu dài khoảng 15m, rộng khoảng 3m. Phần khung gỗ ôm quanh thân nổi lên mặt cát tạo hình bao quanh thân tàu, nhìn giống kiểu tàu cổ. Nhiều ý kiến nhận định, xác tàu gỗ được phát hiện là ghe bầu bị chìm hồi xưa, tuổi đời hơn 100 năm. Loại ghe bầu là phương tiện thời xưa được dân buôn ở Hội An dùng để chở gạo, cá, các nhu yếu phẩm khác đi bán khắp nơi.
Ngày 7/2/2024 UBND tỉnh Quảng Nam cũ có công văn thống nhất chủ trương khai quật khẩn cấp di vật tàu đắm. Năm 2024, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An (nay là Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An) đã phối hợp với Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP HCM, Bảo tàng tỉnh Quảng Nam (nay là Bảo tàng Đà Nẵng) thực hiện và hoàn thành khảo sát về di vật tàu đắm này.
Tàu cổ trồi lên ở bãi biển Hội An sau thời gian mất dấu
Kết quả khảo sát và giám định mẫu vật bước đầu cho thấy tàu có kích thước lớn, cấu trúc mạnh mẽ, xây dựng từ loại gỗ có độ bền cao và khả năng chịu lực tốt là gỗ bằng lăng (săng lẻ), kiền kiền và gỗ thông, dùng chất xảm trét ngăn chặn sự xâm nhập của nước vào tàu. Cấu trúc tàu cho phép thực hiện những chuyến hải trình dài ngày như hoạt động thương mại trên biển hoặc hải chiến.
Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An đã khảo sát và ghi nhận hiện trường các chi tiết của tàu xuất lộ khá nhiều, chiều rộng tàu đo được hơn 5m, chiều dài phần xuất lộ hiện đo được 17,4m và kích thước chiều dài có thể chưa kết thúc do còn bị vùi lấp dưới cát; các chi tiết giang, ván be, vách ngăn, lô,... thể hiện khá rõ. Hiện trạng vị trí con tàu, mực nước biển lên xuống theo ngày kéo theo việc con tàu cũng bị bồi lấp cát rồi xuất lộ thường xuyên.
Vì một số lí do khách quan, kết quả xác định niên đại tuyệt đối bằng C14 của tàu chưa cho kết quả song với vị trí phát hiện con tàu từng nằm sâu trong đất liền, cùng sự tương đồng sâu sắc về các đặc điểm cấu trúc, kỹ thuật thi công cùng vật liệu xây dựng với các con tàu đắm truyền thống Biển Đông đã phát hiện trong vùng biển Đông Nam Á, cho thấy, khả năng cao con tàu có niên đại giữa cuối thế kỷ XIV đến thế kỷ XVI.
Thêm nhiều thông tin quan trọng
Từ sau giai đoạn xuất lộ đầu tiên, con tàu tiếp tục bị bồi lấp sâu dưới lớp cát biển. Vừa qua, trong đợt mưa lũ lớn do chịu ảnh hưởng của cơn bão số 12 (bão Fengshen), sóng đánh gây sạt lở nghiêm trọng bờ biển đã làm xuất lộ lại con tàu. Sáng ngày 8/11, Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An đã khảo sát và ghi nhận hiện trường các chi tiết của tàu xuất lộ khá nhiều, chiều rộng tàu đo được hơn 5m, chiều dài phần xuất lộ hiện đo được 17,4m và kích thước chiều dài có thể chưa kết thúc do còn bị vùi lấp dưới cát; các chi tiết giang, ván be, vách ngăn, lô,... thể hiện khá rõ. Hiện trạng vị trí con tàu, mực nước biển lên xuống theo ngày kéo theo việc con tàu cũng bị bồi lấp cát rồi xuất lộ thường xuyên.
Kết quả khảo sát và giám định mẫu vật bước đầu cho thấy tàu có kích thước lớn, cấu trúc mạnh mẽ, xây dựng từ loại gỗ có độ bền cao và khả năng chịu lực tốt là gỗ bằng lăng (săng lẻ), kiền kiền và gỗ thông, dùng chất xảm trét ngăn chặn sự xâm nhập của nước vào tàu. Cấu trúc tàu cho phép thực hiện những chuyến hải trình dài ngày như hoạt động thương mại trên biển hoặc hải chiến.
Trung tâm hiện đã có một số biện pháp bảo vệ tạm thời như cắm biển cấm vào khu vực vị trí con tàu, liên lạc một số người dân địa phương hỗ trợ trông coi diễn biến bồi lấp của con tàu để thông tin về Trung tâm. Đồng thời đơn vị cũng có văn bản gửi UBND phường Hội An Tây đề nghị địa phương phối hợp theo dõi, có biện pháp bảo vệ; tuyên truyền, vận động người dân và du khách tham gia bảo vệ những vết tích đang phát lộ, không tự ý đào bới tại khu vực này.
“Trước tình hình bờ biển sạt lở nghiêm trọng, đồng thời việc di vật thường xuyên xuất lộ chịu tác động của các yếu tố thời tiết bất lợi gây ra tình trạng hư hại nếu không có biện pháp bảo quản, vấn đề bảo vệ an toàn hiện trạng khi tàu xuất lộ cũng gặp nhiều khó khăn. Do đó, Trung tâm đề xuất thực hiện các thủ tục để tổ chức khai quật khẩn cấp và bảo quản bước đầu di vật này” - ông Phạm Phú Ngọc - Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Văn hóa thế giới Hội An.
