“Hiện nay, thế giới có những thay đổi mang tính thời đại, trong nước thay đổi mang tính cách mạng. Tuy nhiên, cho dù thế giới có thay đổi như thế nào, chúng ta có thay đổi ra sao thì Việt Nam vẫn phải tăng trưởng”, PGS. TS. Nguyễn Hồng Sơn - Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương phát biểu đề dẫn.
Theo ông Sơn, Đảng và Nhà nước đã xác định rõ mục tiêu đến năm 2045 đưa Việt Nam từ quốc gia có thu nhập trung bình thấp, vượt lên trở thành quốc có thu nhập cao. Để đạt được mục tiêu đó, không có con đường nào khác ngoài tăng trưởng nhanh, với cột mốc trước mắt là tăng trưởng từ 8% trở lên trong năm 2025 và duy trì tốc độ hai con số ở những năm tiếp theo.
Kinh nghiệm từ các quốc gia Đông Á đã thành công trước đó
Nhìn về thực trạng tăng trưởng kinh tế, PGS. TS. Phạm Thế Anh - Đại học Kinh tế Quốc dân thông tin, từ năm 1990, thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng từ 80 USD lên 4.700 USD. Quy mô thuộc nhóm 35 nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2024, với 476 tỷ USD. Tuy nhiên, ông Phạm Thế Anh lưu ý rằng tốc độ tăng trưởng GDP thực trung bình theo từng thập kỷ đang có xu hướng giảm dần.
PGS. TS. Phạm Thế Anh, Khoa Kinh tế học - Đại học Kinh tế Quốc dân
Trước yêu cầu phải chuyển đổi mô hình, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ông Phạm Thế Anh đưa ra khảo sát kinh nghiệm của các quốc gia Đông Á như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc... nhằm rút ra những công thức chung dẫn tới thành công trong phát triển kinh tế.
Điểm nổi bật được chuyên gia chỉ ra là các quốc gia này có kế hoạch chiến lược cụ thể cho từng giai đoạn và chọn lọc ngành ưu tiên. “Đây là điều rất khác Việt Nam, khi nước ta gần như không có sự chọn lọc, ưu tiên cho lĩnh vực cụ thể”, ông Phạm Thế Anh nhận định.
Các nền kinh tế này cũng đều tập trung vào sản xuất hướng ra xuất khẩu, học hỏi công nghệ từ nước ngoài, đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) trong nước, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển đổi cơ cấu kinh tế, và ưu tiên định hướng có chọn lọc các ngành có lợi thế cạnh tranh, đem lại nhiều giá trị gia tăng...
“Trong từng giai đoạn, tất cả quốc gia trên đều hướng đến ổn định kinh tế vĩ mô,” ông Pham Thế Anh nhấn mạnh khía cạnh cuối cùng.
Cũng chia sẻ về kinh nghiệm của các quốc gia Đông Á, GS. TS. Trần Thị Vân Hoa - Đại học Kinh tế Quốc dân chỉ ra, một trong những điểm chung của các quốc gia này là Nhà nước đóng vai trò kiến tạo và thiết kế chính sách, đặc biệt họ đều có tầm nhìn phát triển dài hạn và các Chính phủ cam kết với tầm nhìn đó.
Kịch bản nào là phù hợp?
Cùng với bài học từ các quốc gia Đông Á, xây dựng kịch bản tăng trưởng cho mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 cũng là vấn đề quan trọng được thảo luận. Tại bài tham luận của mình, GS. TS. Trần Thị Vân Hoa đặt ra câu hỏi: “Việt Nam cần có tốc độ tăng trưởng GDP ra sao để đạt ngưỡng thu nhập cao vào năm 2045? Kịch bản tăng trưởng nào là khả thi?”.
Theo giáo sư, khát vọng vượt từ thu nhập trung bình thấp 4.110 USD/người năm 2024 lên ngưỡng thu nhập cao trên 26.835 USD (theo tính toán của nhóm nghiên cứu) vào năm 2045 là “một thách thức vô cùng lớn, trong một bối cảnh rất phức tạp”.
GS. TS. Trần Thị Vân Hoa - Đại học Kinh tế Quốc dân
Với bối cảnh kinh tế cùng phương pháp dự báo tích hợp Quản trị Tiên liệu và Phân tích Tầng nguyên nhân, GS. TS. Trần Thị Vân Hoa đưa ra ba kịch bản tăng trưởng. Trong đó, kịch bản C theo mô hình “Sóng tăng trưởng” được đánh giá phù hợp với bằng chứng thực nghiệm từ các quốc gia Đông Á - khi các quốc gia này kết quả tăng trưởng cao do có sự chuẩn bị trong giai đoạn đầu và tăng tốc trong giai đoạn sau đó.
Bên cạnh đó, phương án này có tính khả thi sau giai đoạn cải cách kéo dài, tính linh hoạt cao, tránh được “sốc tăng trưởng” và mất cân đối.
Theo đó, kịch bản này được chia thành ba giai đoạn. Giai đoạn I (2025-2035) được chia thành 2 phân kỳ là 2025 - 2030 – phân kỳ chuẩn bị với mục tiêu GDP 8-10%/năm; 2031-2035 - phân kỳ tăng tốc với GDP 11-12%/năm.
Giai đoạn II diễn ra trong 5 năm (2036-2040), với GDP là 8,5-9%/năm. Giai đoạn III (2041-2045) diễn ra trong 5 năm, với GDP 6,5-7,5%/năm.
Với kịch bản trên, dự kiến GDP bình quân đầu người năm 2045 của Việt Nam là 28.523 USD và GNI bình quân đầu người đạt 27.015 USD - đạt mục tiêu đã đề ra.
Thông qua kịch bản trên, trong giai đoạn hiện tại (2025-2030), GS. TS. Trần Thị Vân Hoa kiến nghị Việt Nam cần tập trung hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng, tạo động lực cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển và thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao thông qua ưu đãi đột phá cho công nghệ cao, bán dẫn.
