Những ngày gần đây, trên mạng xã hội chia sẻ công thức nấu nước trị ho gồm quả lê, mía, củ cải trắng, kỷ tử, gừng, sả… Theo lời truyền miệng, nước này khi uống ấm cả ngày sẽ giúp phòng bệnh đường hô hấp. Xin chuyên gia tư vấn bài thuốc trên có thực sự tốt hay không? (Hồng Hạnh - Hà Nội).
Lương y Đỗ Minh Tuấn - Hội Đông Y Hà Nội tư vấn:
Trong Đông y, quả lê có tác dụng thanh phế, nhuận táo, hóa đàm. Lê có vị cam, tính hàn, quy vào kinh phế (liên quan cơ quan hô hấp). Khi đem hấp chín, lê trở nên ôn nhuận hơn, phù hợp với tình trạng phế âm tổn thương, cổ họng khô, đờm đặc, dính cổ.
Bài thuốc này chủ yếu dành cho thể phế âm hư. Nước nấu từ các vị này mang tính hành khí - tán hàn - tiêu đàm mạnh, phù hợp với thời điểm giao mùa hanh khô, khi ho có đờm, cổ họng rát, ngứa, vướng.
Đông y không nhìn cơ thể theo từng cơ quan tách rời. Phế là tạng chủ về khí, khai khiếu ra mũi, điều hòa hô hấp. Phế liên hệ mật thiết với tỳ - cơ quan sinh ra khí huyết để phế hoạt động và thận - nơi giữ căn nguyên khí giúp phế vận hành bền vững.
Trong thực hành Đông y, khi bệnh nhân ho, thầy thuốc sẽ tìm nguyên nhân từ tỳ - phế - vị để đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Do đó, một người bị ho khan, ho đờm hay khò khè không thể chỉ điều trị riêng vùng họng mà phải xem xét các bộ phận liên quan.
Công dụng của các thành phần trong bài thuốc:
- Gừng, sả: Giữ ấm, tán hàn.
- Lê, củ cải trắng, kỷ tử: Làm dịu trong, thanh đàm, nhuận phế.
- Mía: Điều hòa, giúp vị thuốc dễ hấp thu, giảm kích ứng dạ dày.
Đây là cách phối hợp thường thấy của Đông y: ngoại tán - nội dưỡng - khí thông - đàm tan.
Với công thức nước nấu này, tuy nhìn qua có vẻ đơn giản nhưng thật ra là sự phối hợp điều hòa cả ba tạng phế - tỳ - vị thông qua sáu loại thực phẩm - dược liệu kết hợp hài hòa.
Thành phần gồm của thức uống này bao gồm 1 quả lê giúp thanh phế, nhuận táo, hóa đàm; 4 miếng mía điều vị, sinh tân; 1 củ cải trắng (khoảng 200g) tiêu đàm, giáng khí. Bạn cho thêm một nhúm kỷ tử để dưỡng âm, bổ phế thận cùng sả và gừng có tác dụng tán hàn, hành khí, giải biểu.
Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, đổ nước ngập và đun riu riu đến khi còn khoảng 2/3 lượng nước ban đầu. Khi uống, bạn nên dùng trong ngày, chia 3-4 lần và không để qua đêm.
Những trường hợp có thể dùng bài thuốc như người bị khan, ho đờm nhẹ, ho về đêm, khô cổ, vướng đờm, cổ họng ngứa rát; những người mới chớm cảm lạnh, viêm họng; trẻ em trên 4 tuổi, người già, phụ nữ mang thai thể trạng hàn.
Những người cần thận trọng sử dụng thức uống này:
- Người sốt cao, đờm vàng, rêu lưỡi vàng dày cần bài thuốc thanh nhiệt.
- Người tiêu chảy, lạnh bụng cần giảm lượng lê và củ cải.
- Trẻ dưới 1 tuổi không dùng mật ong.
Những loại nước như thế này có tác dụng dưỡng hệ hô hấp, phòng bệnh hơn là chữa bệnh. Bạn có thể dùng liên tục vài ngày. Tuy nhiên, người có tình trạng ho dai dẳng, rát cổ, đờm nhiều khó khạc hoặc viêm họng tái phát khi trở lạnh nên đi kiểm tra để tìm rõ nguyên nhân.
