Sinh viên ngành công nghệ nộp 150 đơn xin việc mới được nhận, nhưng ngày ngày thấp thỏm sợ bị bão sa thải ‘nhấn chìm’

Hàng loạt công ty lớn ở Mỹ, nhất là trong lĩnh vực công nghệ, đang cắt giảm lao động, không phải do kinh doanh yếu kém, mà để tinh gọn, tiết kiệm chi phí, vận hành nhanh và linh hoạt hơn. Điều này đang trở thành rào cản khiến các sinh viên mới ra trường khó khăn, thậm chí không thể tìm được việc làm.

Nộp 150 đơn xin việc mới trúng tuyển

Abraham Rubio, sống tại New Jersey, ước mơ trở thành kỹ sư phần mềm từ nhỏ. Khi còn niên thiếu, anh thích game Minecraft và thường mày mò với các bản "mod" - đoạn code cho phép người chơi thay đổi một phần game như giao diện đồ họa, trang phục, thêm tính năng, thậm chí can thiệp vào kết cấu game. Nhưng không dừng ở việc tải "mod" do người chơi khác tạo ra trên mạng, Rubio muốn tự xây dựng phiên bản theo ý thích bản thân.

Đam mê đó dẫn Rubio chọn ngành khoa học máy tính tại Cao đẳng Bloomfield thuộc Đại học Montclair State và tốt nghiệp vào tháng 5.

Tuy nhiên, tìm việc phù hợp với bằng cấp thực sự khó khăn với Rubio. Anh nộp đơn xin việc tới 20 nơi nhưng chưa nhận được lời mời nào. "Tôi vào LinkedIn gần như hàng ngày, cố gắng xem có cơ hội nào không. Chưa có công ty nào phản hồi đơn xin việc", anh nói với CNN.

Julio Rodriguez, tốt nghiệp trường Cao đẳng Elms ở Massachusetts năm ngoái, từng rơi vào hoàn cảnh tương tự khi nộp hơn 150 đơn xin việc mới được nhận làm kỹ sư dữ liệu đầu mùa hè năm nay."Ngay cả khi đã có một công việc, bạn cũng không hoàn toàn yên tâm vì nhiều doanh nghiệp đang trong quá trình sa thải nhân sự", Rodriguez nói.

Ngay sau khi tốt nghiệp Đại học Michigan với bằng khoa học máy tính, Nick Vinokour nhanh chóng được mời làm trưởng nhóm dự án chiến lược tại Scale AI, dự kiến làm từ tháng 8. Nhưng khi Meta đầu tư 14,3 tỷ USD vào công ty giữa tháng 6, anh nhận email thông báo lời đề nghị bị hủy bỏ. "Các công cụ lập trình như Copilot của Microsoft hay Cursor của Anysphere như làn sóng lớn đang ập đến, đe dọa thay đổi vai trò của những kỹ sư mới vào nghề", Vinokour nhận xét về bối cảnh việc làm hiện tại.

Một số sinh viên mới tốt nghiệp ngành khoa học máy tính lên TikTok để chia sẻ khó khăn vì không xin được việc. Một người tên Lili, biệt danh queenofslack, khuyên sinh viên không nên học về khoa học máy tính vì chính cô cũng gặp khó khăn khi tìm việc làm. Trong hơn 250 bình luận, hàng chục người kể đang rơi vào hoàn cảnh tương tự.

Sinh viên công nghệ thất nghiệp bởi công nghệ

Hàng chục năm qua, đội ngũ nhân viên văn phòng hùng hậu cần thiết cho hoạt động kinh doanh. Để phát triển từ startup nhỏ bé thành gã khổng lồ, các công ty ngày càng cần nhiều chuyên viên nhân sự, kế toán, marketing, kỹ sư, nhà phân tích và quản lý dự án.

Nhưng vài năm nay, xu hướng thế kỷ đó bắt đầu bị phá vỡ. Khoảnh khắc bước ngoặt được cho là diễn ra vào ngày 9/11/2022, khi Meta sa thải hơn 11.000 nhân viên. Nhiều công ty công nghệ và trong những lĩnh vực khác cũng nối gót.

Ban đầu, việc cắt giảm được lý giải do sự tuyển dụng quá mức thời Covid-19. Nhưng hai năm rưỡi sau, làn sóng sa thải vẫn không dừng lại. AI hiện diện khắp nơi và giúp các tổ chức nhỏ gọn đảm nhiệm công việc vốn đòi hỏi nhiều nhân lực.

Tháng 6, CEO Amazon Andy Jassy gửi thông điệp thẳng thắn đến 350.000 nhân viên: đội ngũ sẽ bị cắt giảm số lượng trong tương lai gần vì AI giúp cải tiến hiệu suất. Thông điệp thu hút sự chú ý của dư luận và khiến nhân viên phản ứng dữ dội.

Jassy không phải CEO duy nhất ám chỉ về tương lai này. Hồi tháng 5, trưởng bộ phận khách hàng cá nhân và cộng đồng của ngân hàng JPMorgan dự đoán AI sẽ làm giảm 10% số nhân viên trong mảng vận hành. Cùng tháng, CEO Klarna cho biết, các khoản đầu tư của công ty vào AI dẫn đến đội ngũ nhân sự giảm 40%. CEO Ford, công ty tuyển dụng hàng chục nghìn chuyên viên văn phòng, tuyên bố AI sẽ xóa sổ một nửa số việc làm trong mảng này.

Theo dữ liệu từ Live Data Technologies, các công ty đại chúng Mỹ đã giảm tổng cộng 3,5% số lượng nhân viên văn phòng trong ba năm qua. Tính trong một thập kỷ, 20% công ty S&P 500 đã thu hẹp quy mô nhân sự. WSJ nhận định họ đang đặt cược rằng nhóm nhỏ sẽ hiệu quả hơn trong nền kinh tế hiện đại.

Theo nghiên cứu do Indeed chia sẻ với Business Insider ngày 2/9, trong giai đoạn từ khi ChatGPT ra mắt tháng 11/2022 đến 11/2024, nhu cầu công việc về phát triển ứng dụng di động giảm 72%, nhà phát triển Java giảm 70%, nhà phát triển front-end, .Net, kiến trúc sư về dữ liệu đám mây, quản lý kỹ thuật phần mềm cùng giảm 69%.

Trong khi đó, báo cáo tháng 5 của Oxford Economics cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới tốt nghiệp Mỹ cao hơn mức trung bình là 8%. Riêng trong lĩnh vực công nghệ, số liệu "đặc biệt đáng lo ngại" khi con số lên gần 12%.

Thống kê từ Bank of America đầu tháng 8 cũng cho thấy tỷ lệ thất nghiệp của cử nhân Mỹ tăng từ 4 % vào tháng 12/2023 lên 8,1% đến cuối 2024. Cục Dự trữ Liên bang New York đánh giá tỷ lệ thất nghiệp của người mới tốt nghiệp ngành khoa học máy tính là 6,1% và kỹ thuật máy tính 7,5%, cao hơn những người học lịch sử nghệ thuật (3%), tiếng Anh (4,9%), nghệ thuật biểu diễn (2,7%).

Một số sinh viên vẫn lạc quan khi cho rằng AI sẽ không thay thế hoàn toàn công việc kỹ sư phần mềm. "Code luôn cần thiết", Brianne Ford, người vừa tốt nghiệp Đại học bang New York tại New Paltz tháng 5, nói với CNN. "Tuy nhiên, AI sẽ làm giảm cơ hội của những người muốn bước vào lĩnh vực này".

Theo Ford, kinh nghiệm vẫn là thứ mà doanh nghiệp yêu cầu, còn sinh viên mới ra trường luôn thiếu. "Họ muốn chúng tôi đã trải qua hàng tá kỳ thực tập, thực hiện hàng tá dự án. Nhưng khi còn đi học, bạn thực sự không có nhiều cơ hội như vậy", anh nói.

Vinokour đồng tình rằng người mới ra trường đang trong tình thế khó khăn khi vừa đối mặt với làn sóng AI vừa phải cạnh tranh với nhà phát triển có nhiều kinh nghiệm hơn. "Tôi có cảm giác cánh cửa ngày càng hẹp với người mới", anh cho hay.

"Tác động của AI lên ngành lập trình khiến tôi không chắc chắn về tương lai của mình trong lĩnh vực phần mềm", Danny Stalmakov, nhà phát triển người Đức, nói. "Ở mảng của tôi, AI đang xử lý tới 80% công việc. Năng suất tăng lên kinh ngạc, nhưng cũng đáng lo ngại khi nói đến việc làm. Các công ty từng cần năm nhà phát triển thì giờ có thể chỉ cần ba người".

Thay đổi từ trường học

Các trường học cũng đang thay đổi để phù hợp xu hướng mới. Theo Magdalena Balazinska, Giám đốc trường Khoa học Máy tính và Kỹ thuật Paul G. Allen thuộc Đại học Washington, AI đang phát triển rất nhanh khiến giáo trình gần như lỗi thời sau vài tháng. Trường thường xuyên cập nhật xu hướng AI, cũng như có các lớp "giúp giảng viên nâng cao độ khó và phức tạp của các dự án".

Nhiều nhà tuyển dụng cho biết vẫn cần người mới ra trường, nhưng đòi hỏi họ học tập nhiều hơn. "Yêu cầu tư duy phản biện vẫn không thay đổi. Ứng viên vẫn cần khả năng tư duy, sáng tạo", Deepak Singh, Phó chủ tịch phụ trách phát triển và trải nghiệm tại Amazon Web Services, nói. "Yếu tố đó thực sự quan trọng. Bạn sáng tạo, còn AI làm các công việc nặng nhọc".

Kyle Holm, Phó chủ tịch nhóm tư vấn lương thưởng tại công ty tư vấn Sequoia, viết trên X tháng trước rằng sự bùng nổ của AI đang không theo bất cứ chu kỳ công nghệ nào trước đây. "Mô hình truyền thống của các công ty tăng trưởng cao là mở rộng biên chế, đầu tư vào đội ngũ nhân sự và phân phối cổ phần rộng rãi. Lần này, mọi thứ không diễn ra theo cách như thế nữa", Holm nói. "Sinh viên cần biết để có cách thích nghi với xu hướng mới".

Giới chuyên gia đánh giá AI sẽ thay đổi công việc, nhưng không xóa sổ, miễn là các kỹ sư thích nghi với nó. "AI sẽ không thay thế vai trò kỹ sư của con người, nhưng hoàn toàn có thể làm kỹ sư giống bạn", David Barajas, chuyên gia với 10 năm kinh nghiệm, nhận định.