Ở đó, cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải đang vươn lên trở thành một mắt xích chiến lược trong hành lang logistics trọng điểm quốc gia và khu vực. Và Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ ra đời đã tối ưu toàn bộ quy trình hậu cần cho hoạt động xuất nhập khẩu khu vực này.
Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ được hình thành trên nền tảng KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3 rộng 1.046 ha
ảnh: P.M
Tối ưu kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam
Sau sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa-Vũng Tàu, tổng diện tích tự nhiên của TP.HCM đạt gần 6.773 km². Sự mở rộng này đưa TP từ trung tâm kinh tế nội địa trở thành đô thị ven biển với 110 km kéo dài từ Long Hải đến Côn Đảo. Đáng chú ý, các cụm cảng Cát Lái và Cái Mép - Thị Vải hiện đều nằm trong cùng một hành lang logistics biển. Trong đó, Cái Mép có thể tiếp nhận tàu trên 150.000 DWT, kết nối trực tiếp tuyến hàng hải xuyên Thái Bình Dương, đưa TP.HCM trở thành cửa ngõ xuất nhập khẩu lớn nhất VN. Với những lợi thế này, các cơ quan chuyên môn đang xây dựng đề án đưa TP.HCM trở thành trung tâm dịch vụ lớn. Trong đó, hệ thống cảng biển và dịch vụ logistics được xác định là thế mạnh của siêu đô thị này.
Ngay khi đề án mới được khởi động, Công ty CP Thanh Bình Phú Mỹ đã cho ra mắt Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ. Trên nền tảng khu công nghiệp (KCN) chuyên sâu Phú Mỹ 3 rộng 1.046 ha được tích hợp hạ tầng chuẩn quốc tế đã thu hút gần 6 tỉ USD vốn đầu tư; cảng cạn Phú Mỹ 38 ha; hệ thống kho bãi 80.000 m² và bãi logistics hiện đại…; Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ ra đời không chỉ tạo ra một hệ sinh thái hoàn chỉnh mà còn tối ưu quy trình xuất nhập khẩu hàng hóa cho cả khu vực này. Trong đó, cảng cạn Phú Mỹ bao gồm 6 bến cảng có tổng chiều dài lên đến 600 m (trong giai đoạn 1), là cảng cạn đầu tiên của tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu (cũ) và cũng là cảng cạn lớn nhất TP.HCM với đầy đủ hệ thống hạ tầng cầu cảng, kho bãi, depot container rỗng, trang thiết bị khai thác hiện đại...; cung cấp các giải pháp logistics toàn diện, trọn gói, đa phương thức.
Nhờ thế, doanh nghiệp (DN) có thể thông quan hàng hóa xuất nhập khẩu tại chỗ và tận dụng chính sách ưu đãi miễn lưu bãi dài. Việc này không chỉ hỗ trợ giải phóng hàng hóa nhanh chóng, tiết kiệm tối đa chi phí logistics, chi phí sản xuất cho các khách hàng, mà còn góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả khai thác của cảng nước sâu, phát triển chuỗi giá trị công nghiệp - cảng biển. Đồng thời, cảng cạn Phú Mỹ có khả năng kết nối đường thủy tới các cảng biển, cảng cạn (ICD) trong khu vực cũng như các vùng cung ứng nguyên liệu sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trên cả nước về KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3; giúp các nhà đầu tư, chủ hàng vận chuyển nguyên vật liệu, hàng hóa thuận tiện và tối ưu chi phí.
Đại diện chủ đầu tư cho biết, để hình thành chuỗi cung ứng logistics phải bảo đảm các tiêu chí như: Gắn với hành lang vận tải chính tới cảng biển và kinh tế vùng và phải được kết nối với cảng biển ít nhất 2 phương thức vận tải. Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ có vị trí trung tâm thuận lợi, chỉ cách cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải 2 km, sân bay Long Thành 28 km, sân bay Tân Sơn Nhất 65 km. Cảng cạn Phú Mỹ với vị trí một mặt tiếp giáp sông Mỏ Nhát - là tuyến vận tải thủy nội địa kết nối với vịnh Gành Rái, một mặt tiếp giáp tuyến đường Phước Hòa - Cái Mép và các mặt còn lại tiếp giáp các trục đường chính của KCN chuyên sâu Phú Mỹ 3. ICD này sở hữu vị trí địa lý thuận lợi khi tọa lạc ngay sau khu cảng cửa ngõ Cái Mép - Thị Vải, kết nối thuận lợi với đường liên cảng kết nối cao tốc Bến Lức - Long Thành, QL51, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu; vận tải đường thủy nội địa kết nối với tuyến đường thủy khu vực TP.HCM, Đồng Nai, đồng bằng sông Cửu Long và xa hơn là cả Campuchia.
Tại Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ, DN có thể thực hiện toàn bộ các dịch vụ hậu cần như xếp dỡ, kiểm đếm hàng hóa, trung chuyển container, sửa chữa và bảo trì, kho bãi, nhập kho ngoại quan, vận chuyển… Có thể nói đây hiện là trung tâm logistics hoàn thiện đầu tiên của Việt Nam, giúp tối ưu kết nối các vùng kinh tế trọng điểm phía nam.
Trám lỗ hổng dịch vụ hậu cần sau cảng
Với những DN logistics và hàng hải, Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ như "mưa rào giữa nắng hạn", bởi dịch vụ hậu cần sau cảng luôn là điểm yếu nhất của ngành cảng biển Việt Nam.
Cảng cạn Phú Mỹ tổ chức vận tải, trung chuyển, tập kết, phân phối hàng hóa, kết hợp với cung cấp các dịch vụ logistics
ảnh: P.M
Theo tính toán, có đến hơn 80% lượng hàng hóa xuất nhập khẩu của tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu (cũ) đến/đi tại cảng khu vực Cát Lái. Số lượng hàng hóa container nhập khẩu qua cảng Cái Mép - Thị Vải năm 2023 là 4,8 triệu TEU nhưng số lượng container làm thủ tục tại khu vực này chỉ đạt 1,5 triệu TEU, trong đó chỉ 50% container của các chủ hàng đóng tại tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Tỷ trọng sử dụng cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải còn thấp, chỉ khoảng 60%, dù các DN mong muốn sử dụng 100% dịch vụ xuất nhập khẩu tại đây. Nguyên nhân chính là thiếu hệ sinh thái dịch vụ hậu cần cảng, thiếu công tác kiểm tra chuyên ngành, soi chiếu hải quan, văn phòng đại diện của các cơ quan kiểm tra như kiểm dịch động thực vật, y tế, đặc biệt là thiếu các cảng cạn ICD, depot container rỗng. Vấn đề này khiến DN, nhà đầu tư gặp rất nhiều khó khăn trong điều phối hoạt động sản xuất cũng như lãng phí về thời gian, chi phí.
Ông Phạm Quốc Long, Chủ tịch Hiệp hội Đại lý, môi giới và dịch vụ hàng hải Việt Nam, thừa nhận dù đã vươn lên nhóm thị trường vận tải container sôi động nhất khu vực, tiệm cận mức quy mô của các trung tâm logistics hàng đầu ASEAN, tuy nhiên Việt Nam vẫn là nước nhập siêu logistics, hầu hết các dịch vụ hỗ trợ đều do nước ngoài cung cấp. Ngoài ra, mỗi năm chúng ta mất khoảng 1 tỉ USD vì hệ thống cảng manh mún, giá bốc xếp thấp. Các cảng biển tại TP.HCM nói riêng cũng như cả nước nói chung đang chỉ thực hiện nhiệm vụ bốc dỡ đơn thuần. Trong khi đó, mỗi con tàu cập cảng cần đến rất nhiều dịch vụ kèm theo, như cung cấp dầu, sửa chữa, thay đổi thuyền viên… Cảng biển của VN hiện chỉ có hạ tầng cơ bản nhất. Các hãng nước ngoài nếu muốn cung ứng vật tư, trang thiết bị sửa chữa cho tàu còn không có nhà kho, phải tự lập nhà kho để cung cấp khi tàu đến. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi năng lượng xanh đang lan tỏa mạnh mẽ, vấn đề sạc điện trên bờ cho tàu cùng nhiều dịch vụ khác đang trở nên ngày càng cấp thiết.
"Singapore, Hồng Kông khi mới phát triển cảng biển cũng không có nhiều tài nguyên cũng như hàng hóa; chỉ nhờ xây dựng được một chuỗi dịch vụ liên thông từ cung ứng nhiên liệu, đổi thuyền viên, kết hợp du lịch, khám chữa bệnh… mà đã xây dựng được vị thế trung tâm hàng hải như hiện nay. Riêng PSA - khu cảng hàng hải trung tâm của Singapore, đã chiếm 7% GDP trực tiếp và 3% giá trị dịch vụ của quốc gia này. Đây là mảnh đất màu mỡ mà các cảng của Việt Nam đang bỏ lỡ do thiếu quỹ đất cho khu hậu cần", ông Phạm Quốc Long nhìn nhận.
Vì thế theo ông Long, Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ có diện tích đất hơn 1.000 ha tích hợp đầy đủ từ KCN đến chuỗi dịch vụ hậu cần sau cảng là mô hình rất tuyệt vời mà TP.HCM đang cần để có thể trở thành trung tâm hàng hải của khu vực. Đây sẽ là nơi cung ứng nhiên liệu sạch cho tàu bè, mở các nhà kho nhập vật tư, cơ khí, chế tạo, sửa chữa tàu… Không những thế, khi có được một khu vực nhiều dư địa phát triển thế này, KCN Phú Mỹ 3 nói riêng cũng như TP.HCM nói chung còn có thể kêu gọi, thu hút được các nhà cung ứng về vật tư tàu bè, nhiên liệu… tới đây đầu tư để phục vụ cho ngành hàng hải.
"Hiện tại mỗi tháng có hơn 100 siêu tàu vào khu vực cụm cảng Cái Mép - Thị Vải. Trên mỗi con tàu này mang theo giá trị hàng hóa khổng lồ, đồng thời cũng mang theo nhu cầu cung ứng dịch vụ mang lại giá trị cực lớn. Sắp tới, khi sân bay Long Thành đưa vào khai thác, kết nối với các cảng biển và KCN trở thành hệ thống trung tâm logistics tầm cỡ quốc tế, tiềm năng càng mở rộng hơn. Phú Mỹ nằm ngay sát Cái Mép - Thị Vải, có khả năng kết nối vùng thuận tiện với cả hai cực kinh tế TP.HCM và Bình Dương (cũ), Đồng Nai, Tây Ninh... bằng cả đường thủy, đường bộ cũng như đường sắt trong tương lai. Với đầy đủ hệ sinh thái dịch vụ hậu cần sau cảng, trung tâm chuỗi cung ứng này sẽ thúc đẩy phát triển rất mạnh chuỗi giá trị công nghiệp - cảng biển, đưa TP.HCM trở thành trung tâm hàng hải và tạo hình mẫu cho hệ thống dịch vụ sau cảng trên cả nước", ông Phạm Quốc Long kỳ vọng.
Tích hợp với khu thương mại tự do để tạo đột phá tăng trưởng
Cùng lúc Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ ra đời, đề án nghiên cứu Khu thương mại tự do (Free Trade Zone - FTZ) của Sở Công thương TP.HCM cũng đang xác định sẽ thành lập FTZ tại khu vực gần cảng biển Cái Mép Hạ. PGS-TS Trần Hoàng Ngân (đại biểu Quốc hội) cho rằng đây là dự án phải đặt lên ưu tiên hàng đầu, bởi Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ có cảng biển nước sâu Cái Mép - Thị Vải kết nối với sân bay Long Thành; nếu làm đồng bộ sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh, tạo động lực mới trong thu hút đầu tư thế hệ mới trên hành lang kinh tế Đông - Tây từ Mộc Bài đến Cái Mép - Thị Vải. Cùng với đó, Cần Giờ và Cái Mép - Thị Vải cũng đã được định hướng trở thành một cụm cảng biển nước sâu mang tầm khu vực và quốc tế. Nếu có thể hình thành FTZ chiến lược kết nối với một hệ thống logistics quốc tế hoàn thiện sẽ trở thành động lực phát triển mới không chỉ cho TP.HCM mà toàn vùng Đông Nam bộ.
Cảng cạn Phú Mỹ cung cấp trọn gói dịch vụ khai thác cảng cho tất cả các mặt hàng rời và hàng xá
ảnh: P.M
Đồng quan điểm, ông Phạm Quốc Long dự báo Trung tâm chuỗi cung ứng toàn cầu Phú Mỹ sẽ phát huy thế mạnh và hiệu quả hơn nữa nếu được tích hợp với khu thương mại tự do. Bởi để trở thành trung tâm hàng hải, các cơ chế đột phá về thuế quan là điều kiện vô cùng quan trọng. Không một cảng biển nào có thể thành điểm đến của tàu bè khắp thế giới mà thủ tục xuất nhập hàng lại phức tạp, thuế phí cao, thuyền viên ra vào khó khăn…
"Các FTZ của Singapore cho phép nhập khẩu, bán hoặc xuất khẩu hàng hóa mà không phải chịu thuế hải quan, thuế tiêu thụ đặc biệt hoặc thuế hàng hóa và dịch vụ. Tương tự, để vào top cảng container lớn nhất thế giới, cảng Hồng Kông nổi tiếng với tốc độ xử lý nhanh chóng lưu lượng hàng hải và thời gian quay vòng. Theo đuổi chính sách thương mại tự do không tính thuế hải quan, Hồng Kông là cảng tự do toàn diện, thu hút rất nhiều công ty nước ngoài. TP.HCM đang hội tụ đầy đủ tiềm năng, năng lực, nhưng sẽ không thể làm được nếu không tích hợp được những chức năng thương mại mà thế giới yêu cầu. Nếu có chính sách đồng bộ, trung tâm hàng hải sẽ hiện thực hóa mục tiêu đưa TP.HCM trở thành trung tâm dịch vụ lớn của thế giới", ông Phạm Quốc Long nhấn mạnh.
