Sàn giao dịch bất động sản có phải công cụ toàn năng hạn chế "thổi giá"?

Kỳ vọng minh bạch, hạn chế "thổi giá"

Trong dự thảo mới đây của Bộ Xây dựng trình Chính phủ, Trung tâm giao dịch bất động sản được đề xuất thành lập nhằm công khai và minh bạch hóa các giao dịch trên thị trường. Đầu mối này sẽ sử dụng dữ liệu do Nhà nước quản lý, bảo đảm mọi hoạt động mua bán, chuyển nhượng, cho thuê mua bất động sản đều được giám sát và xác thực.

Theo dự thảo, việc thành lập, tổ chức và vận hành trung tâm sẽ do Chính phủ quy định chi tiết, đồng bộ với quá trình chuyển đổi số và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai và bất động sản. Mục tiêu là xây dựng một hệ thống minh bạch, thống nhất, hạn chế tình trạng đầu cơ, “thổi giá”, đồng thời tạo niềm tin cho nhà đầu tư và người dân khi tham gia thị trường.

Theo kế hoạch, mô hình Trung tâm giao dịch bất động sản và quyền sử dụng đất sẽ được triển khai thí điểm trong giai đoạn 2026-2027, trên phạm vi toàn quốc. Các loại bất động sản được đưa vào giao dịch tại trung tâm bao gồm nhà ở có sẵn, nhà ở hình thành trong tương lai, quyền sử dụng đất đã có hạ tầng kỹ thuật trong dự án, cũng như quyền sử dụng đất ở được mã hóa, định danh.

Việc thí điểm thành lập Trung tâm giao dịch bất động sản được nhiều người đặt kỳ vọng. Bởi thời gian qua, các hoạt động giao dịch bất động sản đang thực hiện trên tinh thần hoạt động qua sàn của doanh nghiệp quản lý, chủ yếu các hoạt động giới thiệu của các bất động sản, cũng như thực hiện một số giao dịch sơ cấp.

TS Phạm Thế Anh - Trưởng Khoa Kinh tế học, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân - cho rằng việc thành lập sàn này có ý nghĩa tích cực trong việc minh bạch hóa thông tin thị trường, giúp làm giảm tình trạng “giá ảo” và “giao dịch ảo” hiện nay.

Nếu vận hành hiệu quả, trung tâm này có thể giúp kiểm soát giá giao dịch thực tế, hạn chế tình trạng "thổi giá ảo" cũng như kê khai thấp giá để trốn thuế, đồng thời tạo cơ sở dữ liệu thống nhất phục vụ hoạch định chính sách.

Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam (VARS IRE) nêu, nếu Trung tâm được thành lập và đi vào hoạt động, đảm bảo đúng các tiêu chí đề ra, chắc chắn sẽ mang đến một cuộc cách mạng cho ngành bất động sản Việt Nam.

Theo đó, trước khi bất động sản được đưa vào giao dịch, tất cả dữ liệu liên quan sẽ được tích hợp và định danh tại Trung tâm. Điều này đảm bảo tính pháp lý minh bạch, giúp người dân giao dịch thuận tiện hơn, đồng thời Nhà nước kiểm soát được toàn bộ biến động trên thị trường bất động sản, từ giá cả, lịch sử giao dịch đến các yếu tố pháp lý.

Hiện tại, các thủ tục liên quan đến giao dịch bất động sản còn rườm rà, mất nhiều thời gian và chi phí. Người dân phải thực hiện nhiều bước như công chứng, nộp thuế, đăng ký biến động... với thời gian trung bình 45-60 ngày. Khi Trung tâm giao dịch được triển khai, các thủ tục này sẽ được thực hiện nhanh chóng, chỉ trong 1-3 ngày, thậm chí tính bằng giờ, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí.

Cũng theo đơn vị trên, Trung tâm này không thay thế chức năng của các cơ quan khác mà chỉ đóng vai trò kết nối, xử lý dữ liệu trên nền tảng số. Mô hình này đã được triển khai thành công ở nhiều quốc gia phát triển.

Đặc biệt, trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh tiến trình chuyển đổi số, định hướng này không chỉ phù hợp với xu thế phát triển mà còn là điều kiện tất yếu, mang tính bắt buộc để nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành và tính minh bạch của thị trường.

Cần hoàn thiện pháp lý và hạ tầng thông tin

Tại hội thảo gần đây, ông Nguyễn Văn Đính - Phó chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam - đề xuất nhiều giải pháp trọng điểm phát triển thị trường lành mạnh, trong đó có khẩn trương hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về bất động sản. Bởi đây là một trong những nguyên nhân khiến công tác điều tiết thị trường hiện nay còn kém hiệu quả.

Theo ông, cần triển khai các Trung tâm giao dịch bất động sản do Nhà nước quản lý để tăng tính minh bạch và niềm tin trong các hoạt động giao dịch.

Đồng thuận với việc hình thành sàn giao dịch bất động sản, hướng tới xây dựng thị trường minh bạch, hiệu quả nhưng ông Nguyễn Khánh Duy - Giám đốc bộ phận kinh doanh căn hộ Savills - e ngại khi thực hiện sẽ gặp một số thách thức.

Thách thức nằm ở sự đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, việc liên thông dữ liệu, chuẩn hóa quy trình đòi hỏi sự phối hợp từ nhiều bên. Hạ tầng công nghệ và nguồn nhân lực cũng là yếu tố đáng lưu ý, để có thể vận hành, giám sát và quản lý thông tin chặt chẽ.

Để giải quyết bài toán, ông Duy đề xuất cần hoàn thiện hành lang pháp lý cho giao dịch điện tử, công nhận giá trị pháp lý của hợp đồng, chữ ký số và chứng nhận điện tử, đảm bảo quy trình giao dịch trực tuyến có tính ràng buộc như giao dịch truyền thống. Để làm được, cơ sở dữ liệu quốc gia kết nối thông tin đất đai, nhà ở, thuế, dân cư và ngân hàng cũng phải được chuẩn hóa và liên thông.

Cuối cùng, mô hình hợp tác công - tư cần được phát huy triệt để, Nhà nước giữ vai trò hoạch định, còn doanh nghiệp cung cấp công nghệ, nền tảng vận hành và các dịch vụ hỗ trợ như định giá, tài chính, bảo hiểm, tư vấn pháp lý.