Khoa Cấp cứu – Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương tiếp nhận cụ bà 78 tuổi, trú tại xã Mê Linh, Hà Nội trong tình trạng mệt lả, da tái lạnh, huyết áp tụt sâu chỉ còn 50/30 mmHg, mạch loạn hoàn toàn, biểu hiện điển hình của sốc tim do rối loạn nhịp nặng.
Cụ bà có tiền sử đau khớp kéo dài và từng dùng củ ấu tẩu cách đây 20 năm để nấu nước uống giảm đau. Gần đây, khi cơn đau tái phát, bà đặt mua “củ ấu tẩu” qua mạng, được quảng cáo là hàng vùng cao.
Dù được hướng dẫn chỉ dùng 1-2 củ mỗi tuần, bà tự sắc liền 5 củ uống một lần. Khoảng 30 phút sau, bà chóng mặt, buồn nôn, nôn liên tục rồi nhanh chóng rơi vào tình trạng tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim.
Bác sĩ theo dõi sức khoẻ cho bệnh nhân ngộ độc của ấu tẩu.
Tại bệnh viện, ê-kíp cấp cứu do ThS.BS Ninh Thị Ngọc phụ trách đã hồi sức tích cực, truyền dịch chống sốc, dùng thuốc chống loạn nhịp, theo dõi monitor liên tục để kiểm soát ngoại tâm thu thất chùm đôi, chùm ba dạng rối loạn có thể gây ngừng tim đột ngột. Bệnh nhân còn được rửa dạ dày, dùng than hoạt và theo dõi các dấu hiệu nhiễm độc thần kinh, tim mạch.
“Độc chất chính trong củ ấu tẩu là aconitin, một alcaloid cực độc có thể làm rối loạn dẫn truyền tim, gây co giật, mất ý thức và tử vong rất nhanh nếu dùng sai cách”, bác sĩ Ngọc nói. Bệnh nhân may mắn được đưa đến viện sớm và xử trí đúng phác đồ nên đã qua cơn nguy kịch.
Sau ba giờ điều trị, huyết áp và nhịp tim của bà ổn định, dần giảm liều thuốc chống rối loạn nhịp, tỉnh táo và tiếp xúc tốt. Hiện bà vẫn được theo dõi tại khoa Cấp cứu để phòng nguy cơ loạn nhịp tái phát hoặc biến chứng thần kinh muộn.
Theo bác sĩ Ngọc, độc tố aconitin có thể gây tác động kéo dài lên hệ dẫn truyền tim, vì vậy bệnh nhân dù ổn định vẫn cần được theo dõi ít nhất 2-3 ngày sau ngộ độc.
Củ ấu tẩu, còn gọi là ô đầu hay phụ tử, mọc nhiều ở vùng núi cao phía Bắc.
Củ ấu tẩu, còn gọi là ô đầu hay phụ tử, mọc nhiều ở vùng núi cao phía Bắc và một số tỉnh Trung Quốc. Trong Đông y, vị thuốc này chỉ được dùng sau khi đã qua chế biến kỹ (phụ tử chế), với liều lượng rất nhỏ, chủ yếu để xoa bóp hoặc dùng ngoài. Ngược lại, củ sống chứa hàm lượng aconitin cực cao 0 chỉ 2 mg có thể gây loạn nhịp tim và 5 mg đủ gây tử vong, tương đương vài củ nhỏ.
Các bác sĩ cảnh báo, tuyệt đối không tự ý sắc uống, ngâm rượu hoặc dùng củ ấu tẩu tươi. Người dân không nên tin vào các hướng dẫn truyền miệng hay quảng cáo “chữa đau khớp bằng củ ấu tẩu” trôi nổi trên mạng, bởi nhiều sản phẩm không rõ nguồn gốc, dễ gây ngộ độc nặng.
Nếu xuất hiện triệu chứng bất thường như tê môi, chóng mặt, buồn nôn, tụt huyết áp sau khi dùng thảo dược, cần đến ngay cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.
