Nghị quyết được thông qua chiều 30/11 với 443/454 đại biểu có mặt tán thành; 7 người không tán thành; 4 người không biểu quyết.
Dự án có tổng chiều dài 1.541 km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP HCM), đi qua 20 tỉnh thành gồm Hà Nội, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai, TP HCM.
Toàn tuyến được đầu tư mới khổ đôi 1.435 mm, tốc độ thiết kế 350 km/h, tải trọng 22,5 tấn/trục; 23 ga hành khách, 5 ga hàng hóa; vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết. Dự án được áp dụng hình thức đầu tư công, sơ bộ tổng mức đầu tư 1,713 triệu tỷ đồng (67 tỷ USD) từ nguồn ngân sách trong các kỳ đầu tư công trung hạn và vốn hợp pháp khác.
Quốc hội yêu cầu lập báo cáo nghiên cứu khả thi từ 2025, phấn đấu cơ bản hoàn thành dự án năm 2035. Sơ bộ tổng nhu cầu sử dụng đất của dự án khoảng 10.800 ha; dự kiến 120.836 người cần tái định cư.
Tuyến tàu cao tốc Nishi-Kyūshū Shinkansen kết nối tỉnh Saga với Nagasaki, Nhật Bản. Ảnh: Nippon
Thường vụ Quốc hội cho biết Chính phủ đã tính toán các lợi ích kinh tế trực tiếp và gián tiếp rất lớn, song không tính vào nguồn thu và hiệu quả tài chính dự án. Doanh thu tính toán hoàn vốn chủ yếu từ nguồn thu vận tải, khai thác thương mại để cân đối cho chi phí vận hành, bảo dưỡng phương tiện, bảo trì kết cấu hạ tầng và trả phí hạ tầng cho Nhà nước.
Thủ tướng được phát hành trái phiếu huy động vốn cho dự án
Dự án được áp dụng nhiều cơ chế đặc thù, trong đó Thủ tướng được phát hành trái phiếu Chính phủ để bổ sung dự toán và kế hoạch đầu tư hàng năm cho dự án trong trường hợp ngân sách không đáp ứng tiến độ; huy động vốn phát triển chính thức ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài mà không phải lập đề xuất; áp dụng theo quy định của nhà tài trợ nước ngoài trong trường hợp pháp luật Việt Nam chưa có quy định hoặc quy định khác.
Thủ tướng cũng được sử dụng nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương hằng năm và nguồn khác cho dự án; điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hằng năm vốn ngân sách trung ương giữa các bộ, cơ quan trung ương và địa phương để bố trí vốn cho dự án. Dự án không phải thẩm định khả năng cân đối vốn theo Luật Đầu tư công.
Quốc hội cho phép UBND cấp tỉnh lập, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết vùng phụ cận ga đường sắt để xác định vị trí, ranh giới, diện tích đất thu hồi. Trong vùng phụ cận, UBND cấp tỉnh được điều chỉnh chức năng sử dụng các khu đất trong vùng phụ cận ga đường sắt để khai thác quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất.
HĐND cấp tỉnh quyết định dùng ngân sách địa phương để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt để tạo quỹ đất đấu giá nhằm phát triển đô thị theo quy định. Tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt tốc độ cao, sau khi trừ chi phí, địa phương được giữ lại 50% và nộp 50% vào ngân sách trung ương.
Các tỉnh cũng được điều chỉnh trữ lượng khai thác, kéo dài thời hạn khai thác mỏ, nâng công suất mỏ khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thương theo nhu cầu dự án mà không phải làm thủ tục điều chỉnh quy hoạch tỉnh, không phải lập dự án, không phải thẩm định và phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường. Quy định này áp dụng với các mỏ khoáng sản đã được cấp phép, đang hoạt động, còn thời hạn khai thác hoặc đã hết thời hạn nhưng còn trữ lượng và chưa đóng cửa mỏ.
Với mỏ khoáng sản nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án nhưng chưa cấp giấy phép khai thác, cấp tỉnh được điều chỉnh, bổ sung vào phương án quản lý về địa chất, khoáng sản trong quy hoạch tỉnh mà không phải làm thủ tục điều chỉnh quy hoạch tỉnh.
Nghị quyết cho phép tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản phục vụ dự án không phải làm thủ tục cấp giấy phép khai thác với cả mỏ nằm trong hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án; không phải lập dự án đầu tư khai thác khoáng sản và báo cáo đánh giá tác động môi trường mà thực hiện cam kết bảo vệ môi trường.
Với các mỏ đã khai thác hết trữ lượng, chủ đầu tư đề xuất UBND cấp tỉnh bổ sung mới các mỏ vào hồ sơ khảo sát vật liệu xây dựng phục vụ dự án.
Dự kiến hướng tuyến và 23 ga hành khách của đường sắt tốc độ cao Bắc Nam. Đồ họa: Đăng Hiếu
Chính phủ chọn doanh nghiệp nhận chuyển giao công nghệ
Theo nghị quyết, tổ chức cá nhân chủ trì hoạt động khoa học công nghệ phục vụ dự án được quyết định việc đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu, đặt hàng để lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ, hàng hóa. Doanh nghiệp được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ phục vụ dự án. Nhiệm vụ khoa học, công nghệ phục vụ dự án cũng được miễn thuế thu nhập. Tổ chức, cá nhân tham gia đào tạo nhân lực công nghệ cao cho dự án được hưởng ưu đãi về công nghệ cao.
Quốc hội cho phép Chính phủ quy định tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc doanh nghiệp Việt Nam khác được đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt; nghiên cứu, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ.
Thủ tướng quyết định danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam.
Tổng thầu, nhà thầu phải ưu tiên sử dụng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể cung cấp. Với gói thầu đấu thầu quốc tế, hồ sơ mời thầu phải có cam kết về chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì; từng bước làm chủ công nghệ. Cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư được quyết định phân chia dự án thành các dự án thành phần, tiểu dự án.
Trong thời gian Quốc hội không họp, Thường vụ Quốc hội sẽ quyết định điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án, trừ trường hợp tăng tổng mức đầu tư.
