Phát hiện ngôi làng cổ dưới lòng đất ở Hà Nội: Chuyên gia khai quật tới 11 lần, chứa ‘báu vật’ 3.500 tuổi

Nhiều di tích lịch sử ở Việt Nam đến tận ngày hôm nay vẫn còn là một bí ẩn lớn – không chỉ với du khách mà ngay cả các chuyên gia khảo cổ cũng chưa thể lý giải hết. Mới đây, một ngôi làng được ví như “làng cổ ẩn sâu dưới lòng đất” ngay giữa lòng Thủ đô Hà Nội đã chính thức được công nhận là di tích khảo cổ cấp Thành phố, sau hơn nửa thế kỷ nghiên cứu và khai quật.

Những gì được tìm thấy nơi đây – từ mộ táng, rìu ngọc, đồ trang sức đến dấu tích cư trú của người Việt cổ – đang mở ra bức tranh sinh động về một nền văn minh cách nay hơn 3.500 năm. Đang được nhắc tới chính là di chỉ khảo cổ Vườn Chuối, nằm tại xã Lai Xá, huyện Hoài Đức (cũ), thuộc thủ đô Hà Nội.

Việc nơi đây vừa được công nhận là di tích cấp thành phổ - khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa đặc biệt của vùng đất Thăng Long nghìn năm văn hiến.

“Ngôi làng cổ dưới lòng đất” – di sản 3.500 năm tuổi của người Việt cổ

Theo Báo Nhân Dân và Tuổi Trẻ, di chỉ Vườn Chuối được giới khảo cổ học đánh giá là “địa điểm tiêu biểu phản ánh rõ nét thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam”. Từ khi phát hiện năm 1969, các nhà khoa học đã tiến hành 11 đợt khai quật, với tổng diện tích hơn 7.500 m², hé lộ tầng tầng lớp lớp dấu tích cư dân cổ sinh sống liên tục suốt gần 4.000 năm.

Các kết quả nghiên cứu cho thấy Vườn Chuối là nơi cư trú và sinh hoạt của người Việt cổ qua nhiều giai đoạn văn hóa – từ Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn đến Hậu Đông Sơn. Đặc biệt, đợt khai quật quy mô lớn nhất kéo dài từ tháng 3/2024 đến 3/2025 tại khu vực phía Tây di chỉ đã mang lại loạt phát hiện hiếm có trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam.

Trong đó, gây chú ý nhất là chiếc rìu đá ngọc màu xanh – biểu trưng quyền lực của thủ lĩnh, được tìm thấy trong một ngôi mộ có niên đại khoảng 3.500 năm thuộc giai đoạn Tiền Đông Sơn. Bên cạnh đó là vật đeo hình đầu chim phượng, cùng bộ đồ ngọc gồm vòng, khuyên tai, hạt chuỗi, thể hiện quyền uy của tầng lớp lãnh đạo thời bấy giờ. Báo Lao động Thủ đô cho biết, đây là lần đầu tiên những hiện vật như vậy được ghi nhận trong lịch sử nghiên cứu thời Kim khí ở miền Bắc Việt Nam.

Không chỉ là nơi an táng, di chỉ còn lưu lại dấu tích nhà sàn, hào nước và xưởng chế tác đồ gốm, đá, ngọc, đồng – minh chứng cho một xã hội có tổ chức, phân công lao động rõ ràng. Theo VOV2, cư dân cổ nơi đây từng biết trồng lúa nước, làm thủ công và có phong tục thẩm mỹ đặc trưng, như tục nhổ răng cửa ở người trưởng thành giai đoạn Phùng Nguyên muộn.

Ngày 23/6/2025, UBND TP Hà Nội đã ban hành Quyết định số 3134/QĐ-UBND, công nhận Vườn Chuối là di tích khảo cổ cấp Thành phố. Quyết định này tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản, đồng thời mở hướng nghiên cứu sâu hơn về quá trình hình thành của người Việt cổ ở đồng bằng sông Hồng.

Cũng trong khuôn khổ Festival Thăng Long – Hà Nội 2025, Bảo tàng Hà Nội đã khai mạc trưng bày chuyên đề “Những khám phá khảo cổ từ Vườn Chuối”, giới thiệu gần 1.000 hiện vật và tư liệu được khai quật. Triển lãm ứng dụng công nghệ 3D mapping và trình chiếu thực tế ảo, giúp người xem trải nghiệm sống động đời sống cư dân cổ cách đây hàng thiên niên kỷ.

Nhiều hiện vật quý được tìm thấy trong quá trình khai quật di chỉ Vườn Chuối (Ảnh Tiền Phong, Tạp chí Người Hà Nội)

Đến Bảo tàng Hà Nội – “chạm tay” vào 4.000 năm lịch sử Thăng Long

Hiện nay, toàn bộ các hiện vật quý từ di chỉ Vườn Chuối được lưu giữ và trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội (đường Phạm Hùng, quận Nam Từ Liêm cũ, Hà Nội). Đây cũng là nơi du khách có thể chiêm ngưỡng hàng nghìn cổ vật và di sản khác kể câu chuyện xuyên suốt từ thời tiền sử đến hiện đại.

Theo Cổng Du lịch Việt Nam, Bảo tàng hiện lưu giữ hơn 16.000 hiện vật, trong đó có 7.000 cổ vật quý hiếm. Du khách có thể bắt gặp trống đồng Đông Sơn, thạp đồng, gốm cổ thế kỷ XI–XVII, hay đồ sứ ký kiểu Việt Nam từng được đặt làm riêng cho triều đình thế kỷ XVIII–XIX. Ngoài ra, bảo tàng còn sở hữu bộ sưu tập vũ khí thời Lê với hơn 100 hiện vật, nhiều trong số đó đã được công nhận là Bảo vật Quốc gia.

Không chỉ là không gian trưng bày, Bảo tàng Hà Nội còn là “điểm hẹn” văn hóa với hàng loạt sự kiện thường niên đặc sắc. Nổi bật nhất là Lễ hội Áo dài Du lịch Hà Nội – chương trình tôn vinh di sản áo dài, quy tụ hàng trăm nghệ nhân, nhà thiết kế và người dân Thủ đô cùng tham gia trình diễn, đồng diễn áo dài. Bảo tàng cũng thường xuyên tổ chức triển lãm chuyên đề, workshop thủ công, hoạt động trải nghiệm văn hóa dân gian và các chương trình giáo dục di sản dành cho học sinh, sinh viên.

Du khách quốc tế khi tới đây có thể sử dụng hệ thống thuyết minh song ngữ Việt – Anh, hoặc tham gia tour hướng dẫn chuyên đề theo từng chủ đề: khảo cổ học, mỹ thuật, di sản đô thị. Không gian rộng, thoáng, có khu trưng bày trong nhà và ngoài trời, kết hợp các góc “check-in” mang phong cách hiện đại, khiến bảo tàng trở thành điểm đến lý tưởng cho cả gia đình và giới trẻ yêu thích khám phá văn hóa.

Theo Vietnam Airlines Travel Guide, bảo tàng mở cửa từ thứ Ba đến Chủ nhật, sáng từ 8h–11h30, chiều từ 13h30–17h, nghỉ trưa và đóng cửa thứ Hai để bảo trì. Hiện giá vé tham quan dự kiến 30.000 đồng/người lớn, miễn phí cho trẻ em dưới 16 tuổi và người khuyết tật.

Bảo tàng còn là nơi lý tưởng để tham quan, du khách được hòa mình vào không khí lễ hội đặc sắc (Ảnh ST)

Nhiều du khách quốc tế cũng để lại nhiều nhận xét tích cực về điểm đến này. Trên nền tảng Tripadvisor, nhiều khách nước ngoài bày tỏ ấn tượng với kiến trúc hình kim tự tháp ngược độc đáo của bảo tàng, coi đây là “must-see spot in Hanoi”. Một du khách chia sẻ: “The museum has a cool design, and its collections trace Hanoi’s long journey, bringing the city’s layered history to life”. – (Bảo tàng có thiết kế tuyệt vời, các trưng bày kể lại hành trình dài của Hà Nội, giúp người xem cảm nhận được chiều sâu lịch sử của thành phố).

Các chuyên gia văn hóa khuyến nghị du khách nên dành ít nhất 1,5–2 giờ để tham quan trọn vẹn các tầng trưng bày, đồng thời lưu ý không chạm tay vào hiện vật, chỉ chụp ảnh ở khu vực được phép. Đặc biệt, nếu đến đúng dịp Festival Thăng Long – Hà Nội hay Lễ hội Áo dài, du khách sẽ có cơ hội trải nghiệm thêm các hoạt động văn hóa sống động, tái hiện không khí Thăng Long xưa giữa lòng đô thị hiện đại.