Con đười ươi mẹ và con được phát hiện tại vùng đầm lầy than bùn Lumut Maju, Indonesia - Ảnh: MONGABAY
Theo trang Mongabay ngày 17-10, các nhà nghiên cứu Indonesia vừa phát hiện sự tồn tại của quần thể đười ươi Tapanuli (Pongo tapanuliensis) - một trong những loài linh trưởng hiếm bậc nhất thế giới - tại vùng đầm lầy than bùn Lumut Maju, cách khu vực từng được cho là nơi sinh sống duy nhất của loài này ở rừng Batang Toru, tỉnh Bắc Sumatra, 32km.
Cuối tháng 9-2025, nhóm nghiên cứu của Tổ chức Bảo tồn đười ươi Sumatra (YOSL-OIC) đã đi bộ nhiều giờ qua thảm thực vật rậm rạp để quan sát và ghi hình được một con đười ươi mẹ và con non trong khu rừng thứ sinh gần làng Lumut Maju ở quận Trung Tapanuli.
Đây là lần đầu tiên ghi nhận sự xuất hiện của đười ươi Tapanuli ở khu vực giáp ranh Ấn Độ Dương này.
Trước đó, các cuộc điều tra từ năm 2022 đến 2024 tại vùng đầm lầy than bùn đã phát hiện hơn 20 tổ đười ươi mới cùng mẫu phân, song không thấy con đười ươi nào. Sau khi phân tích ADN, các nhà nghiên cứu xác nhận chúng thuộc về loài đười ươi Tapanuli.
Lần chạm trán trực tiếp đầu tiên giữa nhóm nghiên cứu và đười ươi Tapanuli tại Lumut Maju là vào tháng 10-2024.
Phát hiện này giúp mở rộng phạm vi phân bổ đã biết của loài này, trước đây được cho là chỉ giới hạn ở vùng Batang Toru.
Theo YOSL-OIC, phát hiện cung cấp thông tin quan trọng cho các chiến lược bảo tồn, nhấn mạnh tầm quan trọng của các khu rừng đầm lầy than bùn như môi trường sống tiềm năng cho loài đười ươi đang bị đe dọa nghiêm trọng này.
Đười ươi Tapanuli được công bố là loài mới vào năm 2017, song lại có lịch sử tiến hóa lâu đời nhất trong số các loài đười ươi, tách biệt khỏi tổ tiên chung cách đây 3,4 triệu năm. Đặc điểm nổi bật của chúng là má phẳng, lông xoăn, có sở thích ăn các loài thực vật quý hiếm.
Đười ươi chưa trưởng thành được phát hiện tại vùng đầm lầy than bùn Lumut Maju, Indonesia - Ảnh: MONGABAY
Hiện chỉ còn khoảng 800 cá thể trong tự nhiên, khiến đười ươi Tapanuli trở thành loài linh trưởng lớn nguy cấp nhất thế giới theo Sách Đỏ IUCN. Quần thể mới tại Lumut Maju, dù có thể chỉ gồm vài chục con, mở ra cơ hội hiểu rõ hơn phạm vi phân bố và đặc điểm di truyền của loài.
Tuy nhiên, môi trường sống tại Lumut Maju không nằm trong khu bảo tồn của Indonesia, lại đang bị thu hẹp nhanh do khai hoang và mở rộng đồn điền dầu cọ.
Năm 2025, diện tích rừng còn chưa đến 1.000 ha, đe dọa nghiêm trọng môi trường sống của đười ươi. Các chuyên gia cho rằng việc kết nối hoặc di dời các cá thể đến Batang Toru - khu rừng lớn và được bảo vệ hơn - có thể là giải pháp dài hạn nhằm duy trì tính đa dạng di truyền của loài.
Theo nhà nghiên cứu Wanda Kuswanda, làm việc tại Cơ quan Nghiên cứu & Đổi mới quốc gia Indonesia (BRIN), bảo tồn thành công đười ươi Tapanuli đòi hỏi “sự chung sống bền vững” giữa con người và loài linh trưởng này - nơi nhu cầu sinh tồn và sinh kế cần được cân bằng trong cùng một hệ sinh thái.
