Cá mập ma (ghost shark) thực ra không phải cá mập thật sự, mà thuộc nhóm cá chimera, họ hàng xa của cá mập và cá đuối - Ảnh: Đại học Florida
Trong nghiên cứu vừa đăng trên Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS), các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Washington và Đại học Florida (Mỹ) đã nghiên cứu loài cá mập ma sinh sống ngoài khơi bang Washington, đặc biệt tại vùng biển San Juan Island ở Puget Sound.
Đây là loài cá thân sụn, có đôi mắt xanh lục phát sáng, chiều dài trung bình khoảng 60 cm, thường được gọi là "bóng ma đại dương" nhờ thân hình lấp lánh trong bóng tối.
Nhóm phát hiện con đực của loài này sở hữu một cấu trúc đặc biệt gọi là tenaculum nằm ở giữa trán. Trên phần phụ này, những mấu nhọn li ti từng được cho là gai sừng thực chất lại chính là… răng thật.
Bằng các thí nghiệm mô học và phân tích phân tử, nhóm nghiên cứu chứng minh rằng các răng ở tenaculum có cùng gene và mô hình phát triển như răng trong miệng cá. Thậm chí, mô đỡ răng, được gọi là dental lamina, vốn trước đây chỉ ghi nhận trong hàm, nay cũng xuất hiện ở phần trán.
"Đây là bằng chứng rõ ràng đầu tiên cho thấy động vật có xương sống có thể mọc răng bên ngoài miệng. Khám phá này đảo ngược giả định tồn tại suốt hàng thế kỷ trong sinh học tiến hóa", nhà nghiên cứu Karly Cohen (Đại học Washington) cho biết.
Thông qua các đoạn phim quay dưới biển, các nhà khoa học nhận thấy cá mập ma đực dùng răng trán để kẹp chặt vây ngực của cá cái trong lúc giao phối. Khi không sử dụng, tenaculum sẽ gập lại và cất gọn trong một rãnh nhỏ trên trán.
Tiến sĩ Gareth Fraser, chuyên gia tiến hóa sinh học (Đại học Florida), mô tả: "Hệ thống răng ở tenaculum được sắp xếp thành nhiều hàng, vận hành như một băng chuyền tương tự hàm răng cá mập. Đây thực sự là một cơ chế ngoạn mục mà chúng tôi chưa từng thấy ở bất kỳ loài nào khác trong vương quốc động vật".
Khám phá này không chỉ làm sáng tỏ bí ẩn lâu nay về cấu trúc kỳ lạ của cá mập ma mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về sự tiến hóa của răng ở động vật có xương sống.
Từ lâu, giới khoa học cho rằng răng chỉ hình thành trong khoang miệng. Nhưng nay, bằng chứng từ cá mập ma cho thấy răng có thể phát triển ở những vị trí ngoài hàm, miễn là tồn tại mô nền thích hợp.
Dù chưa thể giải thích hết cơ chế tiến hóa của hiện tượng đặc biệt này, các nhà khoa học khẳng định phát hiện đã thay đổi căn bản hiểu biết của chúng ta về sinh học răng, đồng thời nhấn mạnh sự đa dạng kỳ diệu của sự sống dưới đại dương sâu thẳm.
