Thưa ông, Kỳ thi Tốt nghiệp THPT với sự tham gia của hơn 1 triệu thí sinh trên toàn quốc, nhận được sự quan tâm lớn của dư luận xã hội. Có ý kiến cho rằng, kỳ thi đã bộc lộ những bất cập từ mục tiêu "kép", cần chấm dứt một kỳ thi chung. Với thực tế dạy học, thi cử hiện nay, quan điểm của ông thế nào?
Nhiều năm qua, Bộ GD&ĐT duy trì tổ chức kỳ thi Tốt nghiệp THPT với các mục đích gồm xét tốt nghiệp, đánh giá dạy học của trường phổ thông và lấy kết quả làm căn cứ cho các trường tuyển sinh.
Tôi cho rằng, không nên lồng ghép nhiều mục tiêu trong một kỳ thi sẽ khó đạt được hiệu quả như mong muốn. Thực tế, muốn đạt mục tiêu này, đề thi phải vừa đảm bảo kiến thức cơ bản trong SGK để đại đa số học sinh đạt được nhưng lại phải có phần phân hóa để tuyển sinh đại học. Vấn đề đặt ra, trong mỗi đề thi, tỉ lệ % câu hỏi phân hóa là bao nhiêu là hợp lý và mức độ này có đồng đều giữa các môn thi hay không là vấn đề luôn được tranh luận sau mỗi kỳ thi.
Theo tôi, sau mỗi cấp học vẫn nên có kỳ thi đánh giá chất lượng học sinh, kể cả tiểu học, THCS. Với quan điểm đã học là phải thi, điều này đặt các em học sinh trong tâm thế luôn luôn học tập với tinh thần nghiêm túc đồng thời đánh giá được kết quả dạy học của thầy cô, từ đó có điều chỉnh hợp lý.
PGS.TS.NGƯT Đặng Quốc Thống, Chủ tịch Hội đồng Trường Đoàn Thị Điểm (Hà Nội).
Kỳ thi tốt nghiệp nên giao cho các địa phương tổ chức một cách nhẹ nhàng, kiểm tra kiến thức cơ bản trong SGK để cấp chứng chỉ cho học sinh đã hoàn thành chặng đường học tập ở bậc phổ thông. Còn các trường ĐH, học viện có phương án tuyển sinh phù hợp với yêu cầu, trong đó, trường nào không có điều kiện tuyển sinh có thể sử dụng kết quả thi của trường khác. Ví dụ như, kết quả kỳ thi Đánh giá năng lực (ĐHQG), Đánh giá tư duy của Đại học Bách Khoa Hà Nội. Nhiều quốc gia, trong đó có Mỹ có hàng nghìn trường ĐH nhưng cũng không tổ chức một kỳ thi chung để tuyển sinh.
Trong cuộc họp với Bộ GD&ĐT gần đây, tôi cũng đã góp ý, chủ trương của Bộ GD&ĐT hạn chế dạy thêm, học thêm nhưng đề thi nâng độ khó như: Toán và Tiếng Anh, nếu không luyện thi, không học thêm, học sinh khó có thể làm được.
Chúng ta đặt ra vấn đề giảm chi phí, áp lực cho xã hội nhưng thực tế chưa thể thống kê được, với cách thi như hiện nay phụ huynh đã phải chi bao nhiêu tiền cho học thêm, luyện thi. Tôi được biết, có học sinh thi 5-6 kỳ thi gồm: tốt nghiệp, chứng chỉ IELTS, SAT, thi các đợt đánh giá tư duy, đánh giá năng lực…. nhằm lấy kết quả tốt nhất để xét tuyển đại học. Phụ huynh tốn kém rất nhiều và học sinh cũng chịu áp lực lớn. Mặt khác, điều này cũng không đảm bảo công bằng đối với tất cả học sinh ở các địa phương, nhất là nơi khó khăn, không có điều kiện kinh tế để luyện thi chứng chỉ, luyện làm bài thi trên máy.
Bất cập khi hạn chế dạy thêm
Thông tư 29 của Bộ GD&ĐT áp dụng đến nay tròn nửa năm. Đã có nhiều ý kiến ủng hộ nhưng cũng có nhiều kiến nghị, đề xuất cần có sự điều chỉnh hợp lý hơn. Từ thực tế dạy học ở trường, PGS có thể cho biết, còn có vướng, khó chỗ nào cần tháo gỡ không?
Một lớp học ở tiểu học, THCS, THPT của chúng ta hiện nay đang ở mức trên dưới 40 em, là quá đông, khó có thể yêu cầu giáo viên đảm bảo chất lượng đầu ra đồng đều. Trong lớp sẽ có em giỏi, em khá, trung bình, thậm chí yếu kém. Với thời lượng quy định 45 phút/ tiết, người thầy không thể hỗ trợ đến từng đối tượng học sinh. Nếu có kèm cặp để học sinh yếu kém tiến bộ cũng chỉ trong một thời gian nhất định, không thể kéo dài khi không được thu phí.
Khi trao đổi với các GS, chuyên gia, chúng tôi cũng khẳng định: không thể hạn chế dạy thêm, học thêm. Vì nó xuất phát từ nhu cầu thực tế, em giỏi muốn học để giỏi hơn, khá muốn vươn lên giỏi và yếu kém muốn lên khá. Bên cạnh đó, phụ huynh vì nhiều lý do khác nhau liên quan công việc bận rộn, không có kỹ năng sư phạm… nên họ sẽ cho con học thêm, thuê gia sư.
Ở phía giáo viên, họ cũng có nhu cầu dạy thêm để có thêm thu nhập. Thực tế, mức lương của nhà giáo hiện nay, dù có được tăng hơn cũng chưa đảm bảo cuộc sống cho gia đình, con cái. Lâu nay, giáo viên ở nhiều nơi đã làm thêm các nghề khác nhau để cải thiện thu nhập nhưng đó đều là nghề tay trái. Do vậy, cần tạo cơ chế và có cách thức quản lý phù hợp để giáo viên có thể làm thêm đúng ngành nghề của họ.
Thông tư 29 đã cho phép giáo viên dạy thêm ở các trung tâm, chỉ “cấm” dạy thêm học sinh của chính mình nhưng thực tế giáo viên trên lớp là người hiểu năng lực của từng em. Khi ra trung tâm, họ có thể tráo đổi học sinh cho nhau để dạy.
|
Khi “trường đóng cửa”, học sinh học thêm ở các trung tâm với mức chi phí rất cao trong khi điều kiện cơ sở chất không đáp ứng. Học sinh phải học trong những căn nhà trong ngõ, phòng học không đảm bảo an toàn. |
Trước đây, ở trường, ngoài học sinh giỏi, yếu kém được nhà trường bồi dưỡng miễn phí, tôi từng cho giáo viên tận dụng cơ sở vật chất để dạy thêm học sinh ngay trong trường. Sau giờ học, thầy cô nào muốn dạy thêm sẽ đăng ký với ban giám hiệu về đối tượng học sinh và nội dung dạy học nhằm nâng cao năng lực cho các em có nhu cầu. Thầy cô dạy ở phòng học của trường có điện, điều hòa, đội ngũ nhân viên bảo vệ. Như vậy, các em được học nơi sạch sẽ, thoáng mát, đảm bảo an toàn, giáo viên đàng hoàng dạy học, không phải dấm dúi đi thuê phòng trong ngõ.
Tuy nhiên, tôi nói với giáo viên, ranh giới giữa dạy thêm giúp học sinh tiến bộ và làm tiền trên đầu học sinh rất mong manh. Người nào gây khó dễ, cho điểm không công bằng đối với học sinh hoặc thu tiền quá mức gây ì xèo tôi sẽ cảnh cáo, thậm chí kỷ luật. Làm nghề giáo, giữ cho được lòng tự trọng nghề nghiệp.
Thí sinh dự kỳ thi Tốt nghiệp THPT năm 2025.
Từ khi có thông tư 29, nhà trường buộc phải dừng việc đó lại, chỉ ôn tập cho học sinh cuối cấp, học sinh yếu kém, học sinh giỏi theo quy định. Nhưng tôi vẫn trăn trở rằng, cán bộ, giáo viên đã gắn bó với trường, cần tạo cơ chế, điều kiện để họ sống tốt. Nếu việc nhiều hơn, quản lý chặt chẽ, căng thẳng hơn sẽ có tình trạng giáo viên giỏi rời ngành. Chảy máu chất xám là điều đau xót vì tuyển được một người giỏi, đào tạo nhiều năm, có kinh nghiệm không dễ dàng.
Thưa PGS, năm học mới cận kề, với đề thi tốt nghiệp đổi mới, phân hóa rõ nét như năm nay, trường phổ thông sẽ phải có cách dạy học ra sao để đáp ứng thi cử?
-Thực hiện Chương trình GDPT mới, bên cạnh môn bắt buộc, học sinh vào lớp 10 được chọn tổ hợp môn học. Tuy nhiên, việc phân tổ hợp hiện nay ở một số trường vì điều kiện đội ngũ, cơ sở vật chất khá cứng, chỉ bó hẹp trong nhóm Khoa học tự nhiên, Khoa học xã hội và học sinh gặp khó khăn nếu thay đổi. Nhiều năm qua cho thấy, đa số học sinh chọn Khoa học xã hội, né Vật lý, Hóa học, trong khi đây là các môn trang bị kiến thức nền tảng cơ bản, cần thiết cho cuộc sống sau này. Dù học ngành gì, nghề gì, hằng ngày con người cũng sử dụng nhiều kiến thức Vật lý, Hóa học.
Tôi kể câu chuyện thực tế, trong một chuyên đề về ô nhiễm môi trường, hiệu ứng nhà kính, chuyên gia đặt câu hỏi cho khoảng 500 học sinh lớp 10-12: Khí gì gây ra hiệu ứng nhà kính? Khi đó, cả hội trường im phăng phắc. Hỏi đến lần thứ 3, có học sinh rụt rè nói: “Thưa thầy, khí nitơ”. Hay học sinh học trường chuyên, đã trúng học bổng chuẩn bị đi nước ngoài nhưng lại lo sốt vó điểm Lý, Hóa liệt trong kỳ thi tốt nghiệp vì từ lâu đã bỏ bê.
Thực tế đó cho thấy, cấp quản lý cần có giải pháp phù hợp để các ngành khoa học cơ bản thu hút học sinh, đào tạo nhân lực trong tương lai.
Trong trường phổ thông, năm học tới, nhà trường, thầy cô cũng sẽ phải tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học làm sao hình thành năng lực, tư duy cho học sinh.
Từ khi triển khai chương trình mới, chúng tôi đã coi SGK là học liệu và quán triệt, thầy cô không thể cắm đầu dạy theo sách giáo khoa nữa mà cần dạy cho học sinh cách học để các em tự học, tự khám khá kiến thức nhiều hơn nữa. Học sinh hiện nay cũng thuận lợi khi trên mạng có nhiều mẫu đề, nhiều giáo viên, bạn học, học sinh có thể tham khảo.
