Ông chủ Minh Long: Tôi muốn người ta hiểu đất nước tôi, dân tộc tôi qua sản phẩm

Ấn tượng đầu tiên khi tiếp xúc doanh nhân Lý Ngọc Minh, Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Minh Long I, là giọng Nam Bộ đặc trưng, dáng người dong dỏng cao, khuôn mặt phúc hậu. Hơn 50 năm tạo dựng và phát triển, “vua gốm sứ” của Việt Nam, bằng tình yêu trọn đời với đất, đã khiến Minh Long vươn tới những đỉnh cao của nghệ thuật gốm sứ, đưa sản phẩm đi khắp 5 châu.

Thành công chỉ đến với những ai không ngừng phấn đấu

Ông Lý Ngọc Minh sinh năm 1953 tại Sông Bé (TP.HCM ngày nay), nơi được coi là cái nôi của gốm sứ miền Nam.

Ông cho biết, tình yêu gốm sứ trong ông được truyền lại từ ông nội, vốn là người Phúc Kiến, Trung Quốc, đã sinh sống ở Bình Dương từ thuở khai sinh lập địa. Ông nội để lại cho cha ông mấy lò gốm ở ngã ba Cây - thị xã Chính Nghĩa. Cha mất sớm, mẹ ông vừa làm gốm, vừa buôn bán nuôi con. Mấy anh chị em ông ban ngày đi học, ban đêm về cắt giấy hoa kiếm tiền phụ mẹ.

Hoàn cảnh khó khăn, học lớp 3 ông Minh phải nghỉ, nên những kiến thức về gốm, men, màu có được là do ông tự mày mò mà không phải học qua trường lớp. Mới 16 tuổi, ông Lý Ngọc Minh đã thay mẹ đứng ra cai quản mấy lò gốm. Để thoát khỏi đói nghèo không còn cách nào khác là phải mày mò để chế ra những men màu cao cấp hơn cho đồ sứ.

“Có lẽ tôi ảnh hưởng đức tính cần cù, nhẫn nại nhưng bản lĩnh, quyết đoán từ mẹ. Mẹ tôi luôn dạy tôi phải đi trước, làm sớm hơn dự báo của mình, không để bão tới mới lo dựng nhà, chịu khó thức khuya dậy sớm”, ông Lý Ngọc Minh nói.

Mày mò làm gốm từ tay trắng, ông Minh cho biết cuộc đời ông vì thế cũng nhiều cay đắng, trả giá cho thất bại đếm không xuể.

Nhưng nếu không trải nghiệm, không dám làm dám chịu thì không thể tìm ra màu men xanh chìm ẩn trong một không gian ba chiều, mà người Trung Quốc gọi là Vũ quá thiên thanh (màu xanh sau cơn mưa) đã mai một; hay màu đỏ sơn (đỏ cung đình) của gốm sứ.

Ông Minh nói cuộc sống luôn là một hành trình tiến lên phía trước, cơ hội dành cho tất cả mọi người và thành công chỉ đến với những ai không ngừng phấn đấu, nên khi làm việc gì dù nhỏ hay lớn cũng cứ cố gắng hết sức.

Năm 1970, Minh Long I thành lập, khi đó ông Lý Ngọc Minh 20 tuổi. Từ đây, ông bắt đầu xây dựng phòng thí nghiệm, cùng người bạn tập trung nghiên cứu, cải tiến mẫu mã hoa văn, tìm ra công thức chế tạo màu men tây rực rỡ sáng đẹp hơn, khiến sản phẩm gốm của công ty được chú ý, bắt đầu xuất khẩu, giá bán vì thế cũng cao hơn.

Đất nước thống nhất, việc sản xuất kinh doanh gốm có phần gián đoạn, ông Minh chuyển sang làm đủ nghề để mưu sinh như sản xuất kem đánh răng, làm tương, nấu rượu cho đến nông nghiệp.

Ông kể từng có những lúc tưởng không thể quay trở lại với nghề, khi gia đình bắt đầu trồng bắp cải, đu đủ để sinh sống, và việc sản xuất nông nghiệp khá phát triển. Bởi tính ông làm gì cũng đam mê, học hỏi kỹ càng. Ông trồng táo to ngọt như trái lê, trồng đu đủ rất ngọt và thơm được thương lái ở Sài Gòn về đặt mua nhiều, rồi sau đó còn chiết cây giống để bán.

Nhưng sau khoảng thời gian gián đoạn cùng những khó khăn chung của cả nước, đến năm 1980 niềm đam mê với gốm sứ thôi thúc ông quay về. Minh Long tái khởi động sản xuất thương mại.

Năm 1990, Minh Long là một trong những doanh nghiệp tư nhân nhận được giấy phép xuất khẩu đầu tiên, và liên tiếp 5 năm sau, tỷ trọng hàng xuất khẩu chiếm tới 98% sản lượng. Năm 1994, Minh Long chuyển sang tập trung vào thị trường nội địa.

Sau này, Minh Long tách thành Minh Long 1 và Minh Long 2, trong đó ông Dương Văn Long đi theo hướng sứ công nghiệp, còn ông Lý Ngọc Minh đi theo hướng gốm sứ mỹ nghệ. Sứ cao cấp của Minh Long 1 hiện chiếm khoảng 90% thị trường trong nước.

Làm sản phẩm đúng tiêu chí "4 không, 4 có"

Gốm sứ Minh Long hiện là một trong những thương hiệu gốm sứ uy tín, chất lượng hàng đầu không chỉ ở Việt Nam và trên thế giới. Ông Minh cho hay ngày quay lại làm gốm, cả ông và những nghệ nhân gốm sứ thời ấy chưa bao giờ nghĩ sẽ có ngày công nghệ tiên tiến nhất thế giới được ứng dụng sản xuất sản phẩm gốm sứ mang thương hiệu Minh Long.

Nhiều năm nghiên cứu, gửi tình yêu tuyệt đối vào gốm, ông Lý Ngọc Minh đã làm được điều tưởng chừng không thể. Đó là sản xuất gốm sứ cao cấp ở nhiệt độ 1.380 độ C, đạt tiêu chuẩn châu Âu bằng phương pháp đốt một lần lửa. Việc nung 1 lần ở nhiệt độ 1.380 độ C giúp lớp men có độ cứng chắc, độ bóng cao, ít bám bụi và không chứa chất độc hại, đồng thời tạo nên sự khác biệt cho sản phẩm.

Việc chuyển qua công nghệ nung một lần và nhiều cải tiến tiến, đột phá khác đã giúp cho Minh Long tiết kiệm tối đa chi phí và nâng chất lượng.

Sản phẩm Minh Long 1 đã phủ sóng trên mọi phân khúc thị trường, với hàng nghìn mẫu mã khác nhau từ dùng trong khách sạn, hộ gia đình. Đặc biệt, sản phẩm do doanh nhân Lý Ngọc Minh làm ra thường được chọn làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia trong các sự kiện ngoại giao trọng đại của Việt Nam.

Sau một hành trình vươn tới những đỉnh cao trong nghệ thuật gốm sứ, gần đây ông Lý Ngọc Minh quay trở lại thực hiện những khát khao cháy bỏng từ thời trẻ của mình: làm ra những sản phẩm tốt đẹp nhất cho người Việt.

Ông mất gần 15 năm để nghiên cứu sâu về kỹ thuật và chế tạo ra dòng sứ dưỡng sinh. Đây là sản phẩm có độ sốc nhiệt lên đến 800 độ C, là đỉnh cao của dụng cụ nấu ăn bằng sứ trên thế giới khi giữ nguyên hương vị, màu sắc, chất dinh dưỡng của món ăn...

"Sức khỏe của con người là tài sản quý giá nhất. Bản thân tôi có thể không phải là một chuyên gia dinh dưỡng, nhưng làm ra những sản phẩm để góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống lại là điều mà tôi luôn nung nấu suốt cuộc đời mình. Doanh nghiệp nào làm ăn cũng phải nghĩ đến lợi nhuận, nhưng với tôi, ngoài lợi nhuận còn nhiều thứ tôi muốn hướng tới", ông Minh khẳng định.

Cả cuộc đời gửi tình yêu vào đất, vào gốm sứ, ông nói một sản phẩm gốm sứ với ông phải đạt tất cả tiêu chí nằm trong “4 không, 4 có”: không thời gian, không biên giới, không giới tính và không tuổi tác; có nghệ thuật, có văn hóa, có phong cách và có hồn. Muốn được vậy Minh Long đã sử dụng tất cả nguyên liệu từ thiên nhiên cùng với thiết bị máy móc đúng chuẩn để cho ra sản phẩm đúng chuẩn.

Di sản cho thế hệ kế thừa

Chia sẻ tại Đại hội Thi đua yêu nước TP.HCM lần thứ I giai đoạn 2025-2030 mà ông là một trong những điển hình tiên tiến được vinh danh, ông Lý Ngọc Minh nói ông luôn nghĩ một sản phẩm làm ra không chỉ có giá trị hữu hình của nó, mà giá trị vô hình rất quan trọng, đó là văn hóa, tính cách của sản phẩm được thể hiện bằng các thông điệp đưa ra.

Chính vì vậy mà ông luôn nghiên cứu, làm cách nào đưa văn hóa, tính cách con người Việt Nam vào sản phẩm.

Các sản phẩm của Minh Long rất nhiều chủng loại dù hiện đại nhưng điểm chung là luôn thể hiện văn hóa Việt Nam. Nổi bật là văn hóa dân gian thể hiện qua cuộc sống, hình ảnh con người, quê hương đất nước… và văn hóa cung đình với những biểu tượng thể hiện hồn cốt của một quốc gia.

“Bất cứ người Việt nào khi ra khỏi đất nước mình là lòng dâng lên nỗi nhớ thương quê hương đất nước, thương con người quê mình. Chính vì vậy mà khi làm bộ sản phẩm mang tên Hồn Việt, tôi tập trung thể hiện những hình ảnh gần gũi, thân thương về làng quê, đất nước, con người Việt Nam. Hay bộ sản phẩm cao cấp hơn có tên Sơn Hà Cẩm Tú, tôi đưa linh vật, hoa sen tiêu biểu cho văn hóa truyền thống của đất nước ta là con rồng cháu tiên vào.

Mà không chỉ người Việt, qua sản phẩm, khách nước ngoài cũng hiểu được văn hóa Việt Nam, quê hương đất nước con người Việt Nam thế nào. Bất cứ sản phẩm nào làm ra, tôi đều muốn người dùng hiểu và cảm nhận về đất nước tôi, dân tộc tôi", doanh nhân Lý Ngọc Minh chia sẻ.

Hay các sản phẩm cao cấp hơn thể hiện sâu sắc nền văn hóa đất nước Việt Nam là hoa văn Trống Đồng, ông nói mình đã thể hiện văn hóa này từ khi sản phẩm Minh Long mới ra mắt. Nhưng theo thời gian, nhìn lại vẫn thấy chưa đủ "thấm" với giới trẻ hiện nay, nên ông tiếp tục làm mới, khi nào các cháu cảm nhận, yêu thích thì mới "thấm" được nền văn hóa thâm sâu của nước mình.

Ông chia sẻ cuộc đời hơn 50 năm thăng trầm với nghề làm gốm, ông nhận thấy các tinh hoa văn hóa của đất nước nếu muốn lưu truyền, khơi gợi trong giới trẻ, để các cháu hiểu và yêu, từ đó yêu quê hương, đất nước; và cũng để thế giới hiểu được đất nước, con người Việt Nam, văn hóa làng nghề của người Việt, ông quyết làm cho được bảo tàng gốm sứ.

Trong bảo tàng gốm sứ có rất nhiều sản phẩm, nhưng tựu trung vào 2 điểm nhấn là đất nước Việt Nam và dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam. Rất nhiều sản phẩm mang dấu ấn lịch sử, thể hiện kỹ thuật điêu luyện của nghề làm gốm Việt từ xưa đến nay.

Mỗi tác phẩm trưng bày tại bảo tàng, ông Minh cho biết có cái mất 5-6 năm, 10 năm, thậm chí 20 năm mới xong, nhưng đều chứa trọn tâm tình của người thợ làm gốm, yêu cái đẹp. Mỗi tác phẩm là tình yêu mãnh liệt của ông luôn khát khao đưa ngành gốm sứ Việt lên tầm cao mới.

Từ đây thế giới sẽ biết Việt Nam cũng có tác phẩm sứ tuyệt đẹp, được tạo nên từ con người tài hoa. Những tác phẩm sứ mang trong mình câu chuyện về sự bền bỉ, khát vọng chinh phục đỉnh cao, cùng dấu ấn văn hóa của đất nước.

"Người ta nói tạo hóa sẽ dành phần thưởng cho người có tâm. Tôi suy ngẫm và thấy đúng. Bởi khi có tâm con người ta luôn làm điều thiện, điều tốt đẹp. Có tâm thì ít bỏ cuộc bởi mong muốn, đích đến của người có tâm không phải là tiền, mà mong muốn điều gì đó cao quý hơn tiền.

Di sản quý giá nhất mà tôi để lại không phải nhà máy, thành tựu vật chất, đó là văn hóa doanh nhân, văn hóa doanh nghiệp, từ cách thức làm việc, sự chuyên môn bài bản và tinh thần cầu tiến luôn học hỏi. Đó mới là giá trị bền vững để thế hệ mai sau kế thừa, tiếp tục vươn lên, đạt nhiều thành tựu trong lĩnh vực gốm sứ cũng như lĩnh vực khác", ông Lý Ngọc Minh nói.

Bằng những cống hiến của mình, ông Lý Ngọc Minh đã nhận được rất nhiều thành tích như: Danh hiệu Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu (2006); Danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới (2007); Danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú (2013); Doanh nhân vàng thế kỷ 21 (2016); Danh hiệu Vinh Quang Việt Nam dấu ấn 30 năm đổi mới (2017)...

Ông cũng đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Lao động hạng Ba (1999); Huân chương Lao động hạng Nhì (2004); Huân chương Lao động hạng Nhất (2010); Bằng khen và kỷ niệm chương của Nhà Vua Nhật Hoàng (2017) và rất nhiều bằng khen khác.