Cao nguyên Thanh-Tạng ở Trung Quốc là vùng đất có độ cao trung bình lớn nhất thế giới, không chỉ nổi tiếng với phong cảnh hùng vĩ mà còn ẩn chứa nhiều khoáng sản quý giá. Trong số đó, mỏ đồng Duolong tại huyện Geze, tỉnh Ngari, khu tự trị Tây Tạng, có trữ lượng ước tính lên tới 27 triệu tấn, chiếm gần 80% tổng trữ lượng đồng đã được xác định của Trung Quốc.
Đồng là nguyên liệu chiến lược trong công nghiệp và Trung Quốc là nước tiêu thụ đồng lớn nhất thế giới. Dù đất nước này mỗi năm tiêu thụ hơn một nửa sản lượng đồng toàn cầu nhưng trữ lượng nội địa chưa tới 4%, vì vậy việc phát hiện mỏ Duolong là tin tức quan trọng. Tuy nhiên, hơn 30 năm sau khi phát hiện, mỏ vẫn chưa được khai thác quy mô lớn.
Hành trình khảo sát kéo dài hơn 30 năm
Mỏ Duolong được phát hiện lần đầu từ cuối những năm 1990, khi đội địa chất khảo sát vàng cát tại thượng nguồn sông Duobuza, thượng nguồn núi Tiege, phát hiện các hố khai thác cũ chứa quặng đồng với hàm lượng cao bất thường.
Năm 1998, đội địa chất mở rộng phạm vi lấy mẫu và xác định được các thân quặng kiểu porphyry có dấu hiệu khoáng hóa rõ ràng. Sang những năm 2000, nhóm khảo sát địa vật lý và điện từ tiến hành đo đạc kéo dài hơn 50 km, từ đó họ hình thành bản đồ các vùng quặng tiềm năng dưới lòng đất.
Năm 2005, máy khoan đầu tiên được đưa vào khai thác thử tại điểm Duobuza, kết quả cho thấy thân quặng dày hàng chục mét. Dẫu vậy, việc khảo sát mỏ gặp nhiều khó khăn do địa hình phức tạp và độ cao hơn 5.000 m so với mực nước biển. Công nhân phải làm việc theo ca, mang bình oxy, mỗi ca tối đa 4 giờ. Nhiệt độ mùa đông ở đây có thể xuống -30°C, thiết bị dễ bị đóng băng.
Đến năm 2008, hình dạng cơ bản của mỏ được xác định là kéo dài từ đông bắc xuống tây nam hàng trăm km. Sang năm 2010, giai đoạn khảo sát hệ thống bắt đầu, các mỏ phụ như Thiết Cách Long Nam được khoan hàng trăm lỗ, mỗi lỗ sâu khoảng 300 m.
Năm 2011, phân tích dữ liệu khoan cho thấy tiềm năng đồng rất lớn, với hàm lượng cục bộ đạt 3,8%. Năm 2012, công nghệ viễn thám bằng vệ tinh được áp dụng để phát hiện thêm các điểm mỏ. Năm 2013, giai đoạn thăm dò thương mại tại Thiết Cách Long Nam bắt đầu, với mật độ khoan dày đặc, xác nhận thân quặng kéo sâu hàng trăm mét. Toàn bộ dải mỏ dài 720 km, trở thành dải mỏ đồng kiểu porphyry dài nhất thế giới.
Năm 2014, nhóm nghiên cứu hoàn thiện mô hình địa chất và ước tính trữ lượng đồng gần 20 triệu tấn, sau đó điều chỉnh lên 27 triệu tấn. Năm 2015, khu vực xung quanh được mở rộng, tổng trữ lượng quặng đạt 1,4 tỷ tấn. Năm 2016, báo cáo chính thức được công bố với hàm lượng đồng trung bình đạt 0,48%. Việc vận chuyển vật tư từ Lhasa gặp khó khăn, mùa mưa thường xảy ra sạt lở gây chậm trễ.
Trong giai đoạn 2017–2024, các cơ quan chức năng Trung Quốc tiến hành đánh giá tác động môi trường, phát hiện thêm các khoáng đi kèm như vàng, bạc và lập phương án khai thác bền vững.
Tháng 1/ 2025, Cục Khảo sát Địa chất Trung Quốc công bố bổ sung hơn 20 triệu tấn trữ lượng đồng tại cao nguyên Thanh-Tạng, trong đó mỏ Doulong đóng vai trò chủ lực. Tháng 2/2025, phương án khai thác được hội đồng chuyên gia thông qua. Tháng 9/2025, các doanh nghiệp liên kết tăng vốn và bắt đầu xây dựng hạ tầng cơ bản. Quá trình từ phát hiện đến xác nhận trữ lượng mất gần 30 năm, với hàng trăm lượt nhân công và hơn 10.000 m khoan.
Vì sao Trung Quốc chậm trễ khai thác ?
Vấn đề mấu chốt khiến mỏ chưa được khai thác là yếu tố môi trường. Mỏ nằm sát khu bảo tồn Qiangtang rộng 334.000 km². Đây là hệ sinh thái cao nguyên lạnh lớn nhất thế giới, nơi sinh sống của bò Tây Tạng, lừa hoang và gấu nâu Tây Tạng – tất cả đều là loài được bảo vệ cấp 1. Các hoạt động khai thác có thể làm gián đoạn đường di cư và nguồn nước, gây ô nhiễm và phá vỡ chuỗi sinh thái.
Bên cạnh đó, điều kiện khí hậu khắc nghiệt, với nhiệt độ mùa đông xuống -40°C, nguồn điện và nước hạn chế, cùng giao thông khó khăn, khiến chi phí khai thác tăng cao. Ngoài ra, các biện pháp bảo vệ môi trường theo tiêu chuẩn quốc tế, như hệ thống tuần hoàn nước, hành lang động vật và xử lý chất thải không phát thải, bắt buộc phải áp dụng.
Kế hoạch khai thác mỏ Duolong dự kiến có công suất 7,5 triệu tấn/năm theo phương thức lộ thiên, với tuổi thọ mỏ 20 năm. Tuy nhiên, việc khai thác thực tế vẫn phụ thuộc vào phê duyệt đánh giá môi trường, giải quyết nguồn điện và nước, đồng thời nâng cấp hạ tầng giao thông.
Mỏ đồng Duolong không chỉ có giá trị về đồng mà còn chứa các khoáng đi kèm như vàng, bạc và molypden. Việc khai thác sẽ giúp ổn định nguồn cung đồng, thúc đẩy phát triển công nghiệp đồng xanh, nâng cấp kinh tế địa phương và giảm nhập khẩu. Tuy nhiên, việc cân bằng giữa phát triển tài nguyên và bảo vệ cao nguyên Thanh-Tạng vẫn là ưu tiên hàng đầu.
(Theo Baijiahao)
