Những sinh linh đẹp nao lòng đang biến mất khỏi rừng Việt Nam

Erez Marom, nhiếp ảnh gia thiên nhiên người Israel, đã ghi lại những khoảnh khắc quý giá về các loài linh trưởng quý hiếm ở Việt Nam. Từ vượn má vàng tại Khau Ca đến voọc Cát Bà và chà vá chân đỏ ở Sơn Trà, những sinh vật này đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng. 

Hành trình của ông không chỉ là ghi lại vẻ đẹp mà còn nâng cao nhận thức về bảo tồn các loài linh trưởng quý hiếm."Khoảnh khắc nhìn thấy những con thú ấy khiến tôi vừa hạnh phúc, vừa lo sợ. Bởi biết đâu, đó là lần cuối cùng con người được nhìn thấy chúng trong tự nhiên", Erez kể lại.

Trong hơn mười năm qua, Erez Marom đã nhiều lần trở lại Việt Nam, từ đảo Cát Bà, bán đảo Sơn Trà đến vùng núi đá vôi Vân Long và rừng Khau Ca. Mục tiêu duy nhất của ông là ghi lại hình ảnh những loài linh trưởng quý hiếm đang đứng bên bờ tuyệt chủng. 

Ông gọi chúng là "những bóng ma rừng rậm", vừa đẹp, vừa mong manh, và đang dần biến mất khỏi thế giới.

Việt Nam là một trong những quốc gia có tính đa dạng sinh học cao nhất Đông Nam Á, nhưng đồng thời cũng nằm trong nhóm có nhiều loài linh trưởng bị đe dọa nhất thế giới. Cả nước hiện ghi nhận 24 loài linh trưởng, trong đó hơn một nửa đang ở mức nguy cấp hoặc cực kỳ nguy cấp do mất rừng, săn bắt và buôn bán trái phép.

"Rừng Việt Nam vẫn còn đó, nhưng yên tĩnh hơn bao giờ hết", Erez viết trong ghi chép hành trình. "Nhiều khu rừng đẹp đến nghẹt thở, nhưng những sinh linh từng gọi nơi đây là nhà giờ chỉ còn lác đác vài nhóm nhỏ".

Những lần lặn lội ấy, ông đã gặp lại những sinh vật mà giới khoa học từng tưởng chừng đã tuyệt chủng: từ voọc Cát Bà, chà vá chân đỏ, voọc mông trắng, đến vượn má vàng và khỉ mũi hếch Bắc Bộ. Mỗi loài là một câu chuyện, một cuộc đấu tranh sinh tồn và cũng là minh chứng cho nỗ lực bảo tồn không mệt mỏi của con người Việt Nam.

Trên những triền núi dựng đứng giữa vịnh Lan Hạ, Erez nhìn thấy một gia đình voọc Cát Bà ôm nhau trong nắng sớm. Những thân hình đen nhánh, bộ lông vàng nhạt quanh mặt và chiếc đuôi dài tung lên khi nhảy qua vách đá, tất cả tạo thành khung cảnh như trong mơ.

Loài linh trưởng đặc hữu này từng giảm xuống dưới 50 con vào năm 2000, khiến giới khoa học lo sợ không thể phục hồi. Nhờ chương trình bảo tồn nghiêm ngặt, đến nay số lượng voọc Cát Bà đã tăng lên khoảng 90 con. "Chúng di chuyển như những vũ công", Erez nói. "Vừa dẻo dai, vừa thận trọng, như biết rằng chỉ một cú trượt chân là cả dòng họ có thể biến mất mãi mãi".

Rời Cát Bà, Erez tìm đến bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) để gặp "báu vật rừng xanh": chà vá chân đỏ, loài linh trưởng được mệnh danh là đẹp nhất thế giới. Bộ lông bảy sắc, khuôn mặt hiền hòa và đôi mắt nâu biết cười khiến du khách không khỏi liên tưởng đến một nhân vật huyền thoại.

Trong ống kính của Erez, những con chà vá hiện lên giữa rừng cây trĩu quả, đôi khi tinh nghịch, đôi khi lặng yên quan sát con người. "Tôi luôn cố chụp sao cho thấy được môi trường sống quanh chúng", ông nói. "Bởi đó là nơi chúng thuộc về, và cũng là nơi đang dần mất đi".

Sơn Trà hiện là nơi sinh sống của hơn 1.000 con chà vá chân đỏ, được xem là quần thể lớn nhất Việt Nam. Nhưng áp lực từ du lịch và phát triển đô thị vẫn khiến việc bảo tồn loài này trở nên cấp bách.

Ở Ninh Bình, Khu bảo tồn Vân Long được xem là "vương quốc" cuối cùng của voọc mông trắng (hay voọc Delacour). Loài này chỉ còn khoảng vài trăm con trên toàn thế giới, tất cả đều sống ở Việt Nam.

Erez cùng nhóm hướng dẫn đã mất nhiều ngày ẩn mình giữa núi đá, chỉ để chờ khoảnh khắc voọc xuất hiện trên vách cao. "Chúng nhanh như gió, chỉ vài giây là biến mất. Nhưng khi thấy cả đàn ôm nhau giữa ánh hoàng hôn, tôi hiểu vì sao người Việt gọi chúng là 'linh hồn của núi đá'".

Những bức ảnh ông chụp ở Vân Long sau đó được giới bảo tồn quốc tế đánh giá cao, không chỉ vì kỹ thuật, mà vì chúng giúp thế giới thấy được vẻ đẹp mà Việt Nam vẫn đang gìn giữ.

Đích đến cuối cùng và cũng là hành trình khắc nghiệt nhất của Erez là rừng Khau Ca (Hà Giang), nơi sinh sống của khỉ mũi hếch Bắc Bộ, một trong năm loài khỉ mũi hếch hiếm nhất thế giới.

Chuyến đi kéo dài hơn một tuần, vượt đèo, leo dốc, ngủ sàn, ăn cơm nguội, chỉ để có cơ hội nhìn thấy chúng trong tự nhiên. "Mỗi bước đi trên vách đá sắc nhọn là một thử thách. Nhưng khi nhìn thấy nhóm khỉ xuất hiện cùng những con non, mọi mệt mỏi đều tan biến", ông kể.

Đáng chú ý, những người dẫn đường cho Erez không ai khác chính là các thợ săn cũ của vùng Khau Ca, những người từng săn loài khỉ này, nay đã trở thành kiểm lâm và nhân viên bảo tồn. "Họ hiểu rừng hơn bất kỳ ai, và giờ họ là người bảo vệ rừng", Erez nói với sự kính trọng.

Bộ ảnh "Bóng ma rừng rậm" của Erez Marom sau đó được trưng bày tại nhiều triển lãm quốc tế, góp phần quảng bá vẻ đẹp hoang sơ của Việt Nam và nâng cao nhận thức về bảo tồn.

"Những bức ảnh đẹp nhất không phải là bức ảnh hoàn hảo về ánh sáng hay bố cục, mà là bức ảnh khiến con người muốn bảo vệ điều mình đang thấy", ông nói.

Ở Việt Nam, nhiều tổ chức và cộng đồng địa phương đang nỗ lực phục hồi rừng, tái tạo sinh cảnh, và bảo vệ các loài linh trưởng quý hiếm. Nhưng trước sức ép của phát triển, mỗi hành động nhỏ, từ không săn bắt, không buôn bán động vật hoang dã, đều là một phần của hy vọng.

Khi chia tay Việt Nam, Erez nói ông sẽ còn quay lại. Không chỉ để chụp ảnh, mà để chứng kiến xem "những sinh linh ấy có còn tồn tại không".

"Rừng Việt Nam vẫn thở, dù hơi thở ấy mỏng manh", ông viết. "Và nếu một ngày, tiếng vượn gọi không còn vang lên giữa sương sớm, đó sẽ là mất mát không chỉ của Việt Nam, mà của cả nhân loại".

Những bức ảnh của Erez Marom không chỉ lưu giữ vẻ đẹp của tự nhiên, mà còn là lời nhắc nhở dịu dàng: hãy bảo vệ rừng, trước khi tất cả những gì còn lại chỉ là ký ức về những "bóng ma" trong ống kính.