Hệ điều hành Android từ lâu vẫn bị coi là 'miếng mồi ngon' cho các phần mềm độc hại so với đối thủ iOS, một phần do bản chất mở của nền tảng này. Thế nhưng, các chuyên gia an ninh mạng cảnh báo rằng, mối đe dọa thực sự hiện nay thường không nằm ở những nơi người dùng vẫn lầm tưởng. Chính những lầm tưởng này đang dẫn đến các hành vi sử dụng tiềm ẩn rủi ro, tạo ra cảm giác an toàn giả tạo và khiến thiết bị dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết.
Vậy, đâu là những lầm tưởng phổ biến về phần mềm độc hại đang khiến điện thoại của người dùng Android gặp nguy?
"Chỉ cần tránh xa APK lậu, ứng dụng trên Google Play Store tuyệt đối an toàn!"
Đây là một trong những sai lầm chết người nhất. Dù cửa hàng ứng dụng Google Play có quy trình kiểm duyệt, nhưng tin tặc ngày càng hoạt động tinh vi hơn, chúng ngụy trang mã độc dưới vỏ bọc ứng dụng tiện ích (đèn pin, bộ lọc ảnh), VPN, thậm chí game giáo dục. Những ứng dụng này có thể hoạt động bình thường vào thời điểm ban đầu, nhưng sẽ âm thầm thu thập dữ liệu, chèn quảng cáo hoặc chờ thời cơ để kích hoạt hành vi phá hoại. Chính vì thế, hãy luôn kiểm tra kỹ quyền hạn, đánh giá và thông tin nhà phát triển trước khi cài đặt.
Ứng dụng trên Play Store cũng không an toàn tuyệt đối.
"Điện thoại chạy Android 13 trở lên sẽ miễn nhiễm với virus!"
Các phiên bản Android mới ngày nay luôn được cải thiện đáng kể về bảo mật, nhưng không có nghĩa là chúng 'bất khả xâm phạm'. Nhiều mã độc tinh vi dựa vào chiêu thức tấn công phi kỹ thuật (social engineering), có thể lừa người dùng tự tay cấp quyền hoặc cung cấp thông tin nhạy cảm. Vì thế, sự cảnh giác cao độ vẫn là lớp bảo vệ quan trọng nhất trong bối cảnh lừa đảo trực tuyến ngày nay đang diễn ra nhan nhản.
"Cứ cài ứng dụng diệt virus là yên tâm!"
Không ít ứng dụng diệt virus trên hệ điều hành Android chỉ giỏi 'làm màu', chúng thường ngốn pin và hiển thị quảng cáo trong khi đó hiệu quả thực tế lại không hơn Google Play Protect là bao. Thậm chí, một số 'ứng dụng bảo mật' trá hình còn chính là mã độc mạo danh.
Thay vì phụ thuộc vào một ứng dụng bên thứ ba, hãy tập trung vào thói quen sử dụng an toàn và tận dụng các tính năng bảo mật tích hợp sẵn.
"Nếu máy bị nhiễm mã độc, tôi sẽ biết ngay!"
Niềm tin này hoàn toàn sai! Theo đó, nhiều loại phần mềm gián điệp (spyware) tinh vi có thể ẩn mình rất kĩ và hoạt động âm thầm hàng tháng trời mà không có bất cứ triệu chứng nào rõ ràng. Chúng có thể lặng lẽ đánh cắp thông tin đăng nhập, ghi âm cuộc gọi, hoặc ngốn pin, dữ liệu di động của bạn từ từ.
Vì thế, hãy đặc biệt cảnh giác với các dấu hiệu bất thường của thiết bị như nóng lên bất thường, hiệu suất bị giảm sút.
"Khôi phục cài đặt gốc sẽ xóa sạch mọi virus!"
Trong thực tế, khôi phục cài đặt gốc thường là biện pháp hiệu quả trong nhiều trường hợp, nhưng không đôi lúc vẫn phải bất lực trước phần mềm độc hại. Vì những mã độc cao cấp, đặc biệt là loại được cài sâu vào phân vùng hệ thống hoặc cài sẵn bởi nhà cung cấp không uy tín, hoàn toàn có thể sống sót sau khi bạn xóa trắng thiết bị.
Xóa sạch dữ liệu trên điện thoại chưa chắc diệt được virus.
"Điện thoại đã root chắc chắn gặp rủi ro cao hơn!"
Sự thật là không. Việc root máy đúng là bỏ qua một số lớp bảo vệ, làm tăng nguy cơ. Tuy nhiên, nếu người dùng hiểu rõ mình đang làm gì và có biện pháp phòng ngừa thích hợp (hạn chế quyền root, dùng tường lửa), thiết bị đã root không nhất thiết trở thành 'thỏi nam châm' thu hút mã độc.
"VPN bảo vệ tôi khỏi mọi phần mềm độc hại!"
VPN là công cụ tuyệt vời để mã hóa lưu lượng truy cập và ẩn IP, tăng cường quyền riêng tư, nhưng nó không phải là lá chắn chống lại phần mềm độc hại một cách triệt để. Vì vốn dĩ VPN không thể ngăn người dùng cài một ứng dụng chứa mã độc hay nhấp vào một đường link lừa đảo.
"Có Google Play Protect là đủ an toàn!"
Google Play Protect là một lớp phòng thủ quan trọng trên nền tảng Android, nó liên tục quét ứng dụng để tìm dấu hiệu bất thường và ngăn chặn kịp thời. Tuy nhiên, công cụ này không phải là hoàn hảo và vẫn có thể bỏ sót các mối đe dọa tinh vi, đặc biệt là những loại có cơ chế kích hoạt trễ.
Play Protect không đảm bảo trọn vẹn bảo mật cho thiết bị Android.
Lời khuyên từ chuyên gia: Hãy chủ động bảo vệ chính mình
Đặc tính mở của Android vừa là thế mạnh, vừa là kẽ hở cho thông tin sai lệch và thói quen bảo mật lỏng lẻo. Việc tin vào những lầm tưởng trên không chỉ tạo cảm giác an toàn ảo mà còn dẫn đến những quyết định sai lầm, đặt dữ liệu cá nhân của bạn vào tình thế nguy hiểm.
Để giữ an toàn, hãy luôn cập nhật thiết bị, sử dụng quyền ứng dụng một cách thông minh, cẩn trọng với các ứng dụng bạn cài đặt (kể cả từ Play Store), và đặc biệt cảnh giác với các liên kết, tin nhắn từ nguồn không xác định. Suy cho cùng, ý thức cảnh giác và thói quen sử dụng an toàn của chính bạn mới là lớp phòng thủ vững chắc nhất.
