Nhu cầu phục hồi, phá sản rất lớn nhưng giải quyết lại chậm

Sáng 23.10, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, các đại biểu thảo luận tại tổ về dự thảo luật Phá sản sửa đổi và luật Bảo hiểm tiền gửi.

Theo PGS-TS Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM), luật Phá sản 2014 có nhiều điểm tồn tại và nhiều hệ lụy. Hiện số lượng doanh nghiệp rút lui hàng năm khá lớn, năm 2024 là khoảng 197.900 doanh nghiệp tạm ngừng, rút lui khỏi thị trường. 9 tháng năm 2025, cả nước có khoảng 174.900 doanh nghiệp làm thủ tục tạm ngừng, rút lui khỏi thị trường.

ẢNH: QUOCHOI

Tuy nhiên, ông cũng chỉ rõ thực tế "số doanh nghiệp rút lui, tạm ngưng lớn song số hoàn tất thủ tục phá sản được rất ít". Lý do, theo đại biểu đoàn TP.HCM, tư duy về phá sản tại Việt Nam còn nặng nề, thủ tục phá sản vướng mắc.

"Ở Việt Nam, cứ nghe đến phá sản là rất xấu, là tiêu cực, nhưng đối với các nước hoặc thông lệ phát triển của doanh nghiệp, việc kinh doanh, thua lỗ, phá sản là chuyện bình thường. Phải xem xét phá sản như một hành vi kinh tế, giống như vòng đời "sinh, lão, bệnh, tử". Nếu cứu được, chúng ta nỗ lực cứu, còn nếu không cho họ giải quyết nhanh chóng", PGS Trần Hoàng Ngân chia sẻ.

Ông cho rằng, một pháp nhân, doanh nghiệp được lập ra nếu không thành công, thất bại thì nên giải quyết các thủ tục xóa bỏ tên, pháp nhân để người chủ doanh nghiệp khởi nghiệp, lập một doanh nghiệp mới. Tuy nhiên, các thủ tục phá sản của Việt Nam 10 năm qua vẫn rất khó khăn.

"Doanh nghiệp phá sản mà không được hoàn tất các thủ tục chẳng khác nào "chết" mà không được "chôn cất", khó "siêu thoát" hoặc "đầu thai trở lại", đại biểu Ngân ví von. Đáng nói, việc không giải quyết được phá sản nảy sinh hàng loạt vấn đề như doanh nghiệp vướng mắc nợ nần, tranh chấp với các đối tác, triệt tiêu ý chí kinh doanh.

Do đó, theo ông Ngân, rất cần cơ chế, pháp lý để giải quyết vấn đề phá sản một cách nhanh gọn. Đánh giá dự thảo luật lần này bổ sung nhiều giải pháp hỗ trợ, cứu doanh nghiệp để họ phục hồi, song ông Ngân ủng hộ phương án ngân sách Nhà nước tạm ứng chi phí phá sản cho doanh nghiệp thay vì quy định trước đây, doanh nghiệp phải tạm ứng chi phí phá sản.

"Khi họ đã đến bước phá sản rồi, thì sao lại bắt họ tạm ứng để làm thủ tục cho mình nữa. Về nguyên tắc, doanh nghiệp sống, tồn tại và phát triển thì đóng góp lớn cho ngân sách, nhưng khi họ phá sản, thì ngân sách nhà nước tạm ứng ra để làm thủ tục phá sản cho họ là điều hoàn toàn hợp lý, điều này cũng đẩy nhanh quá trình giải quyết thủ tục hành chính trong phá sản", ông Ngân nói.

Phản hồi băn khoăn này, Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí nói, "đúng là Nhà nước cần hỗ trợ, nhưng hỗ trợ như thế nào cho công bằng, hợp lý", bởi theo ông, không thể chỉ sử dụng quỹ như một số đại biểu đề xuất, vì không đáp ứng hết được yêu cầu.

"Thực tế trong giải quyết phá sản thời gian qua, một doanh nghiệp bị chi phối bởi rất nhiều quan hệ pháp luật khác. Bây giờ tòa thụ lý giải quyết phá sản, các quan hệ pháp luật khác đang xử lý, gom lại chỉ một đầu mối thôi, có như vậy mới nhanh được", ông Trí nêu.

Chánh án TAND tối cao cũng khẳng định “rất khó lợi dụng chính sách hỗ trợ của Nhà nước". Bởi theo ông, việc phục hồi hay không là do doanh nghiệp, chủ nợ quyết định. Chính sách của Nhà nước hỗ trợ doanh nghiệp là giãn nợ chứ không miễn. 

"Chúng ta không có quyền can thiệp vào trách nhiệm trả nợ của doanh nghiệp nên cũng không cần lo", ông Trí nhấn mạnh.

ẢNH: QUOCHOI

Nhu cầu rất lớn nhưng giải quyết chậm

Nêu ra ví dụ thực tế một số doanh nghiệp điện tái tạo không thỏa thuận được giá bán với EVN, dẫn đến nợ xấu. Các ngân hàng đồng ý cho gia hạn nợ, nhưng tới nay đã kéo dài gần 10 tháng chưa xử lý được. Trong khi đó, dự thảo luật quy định doanh nghiệp, hợp tác xã có nguy cơ mất khả năng thanh toán (khoản nợ sẽ đến hạn trong 6 tháng không thanh toán được).

"Nhiều doanh nghiệp mất tới 3 năm để phục hồi, nhưng quy định mất khả năng thanh toán hoặc nợ quá hạn 6 tháng thì quá gấp gáp. Quy định cho doanh nghiệp chủ động tự nộp đơn phá sản, nhưng nên xem xét lại quy định cưỡng chế phá sản trong 6 tháng", đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn TP.HCM) đề xuất.

Chánh án TAND tối cao Lê Minh Trí cho biết, định hướng khi sửa luật Phá sản nhằm mở rộng phạm vi của luật, mục đích lớn nhất là giải quyết nhanh. Theo Chánh án, "nhu cầu phục hồi, kể cả phá sản là rất lớn nhưng việc giải quyết của chúng ta chậm, không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp mà nền kinh tế vì nguồn lực không được khơi thông".

Liên quan đến quy định về vai trò của Viện kiểm sát, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị yêu cầu sửa luật Phá sản để rút ngắn thời gian xử lý về các thủ tục pháp lý, mở rộng phạm vi áp dụng thủ tục phá sản rút gọn và đẩy nhanh ứng dụng thủ tục tố tụng trên nền tảng điện tử và cải cách cơ chế xử lý tài sản.