Đáng chú ý, trong những người sống trên 100 tuổi, khoảng 88% là phụ nữ. Người cao tuổi nhất trong số họ là Shigeko Kagawa, một bác sĩ đã nghỉ hưu 114 tuổi, trong khi người đàn ông cao tuổi nhất là Kiyotaka Mizuno, 111 tuổi.
Nhưng đằng sau thành tựu đáng kinh ngạc này vẫn ẩn chứa một vài câu hỏi dai dẳng: Tại sao và bằng cách nào mà nhiều người Nhật Bản lại sống trên 100 tuổi? Lối sống, môi trường, văn hóa và y học nào kết hợp lại giúp con người sống đến tuổi thọ cao như vậy và sống khỏe mạnh một cách đáng kinh ngạc?
Theo Times of India, dưới đây là những yếu tố chính mà các chuyên gia tin rằng góp phần vào tuổi thọ đáng kinh ngạc này, cùng với những gì khiến Nhật Bản (đặc biệt là những nơi như Okinawa) trở thành một hình mẫu toàn cầu về lão hóa khỏe mạnh.
Chế độ ăn uống cân bằng, chủ yếu là thực vật
Thói quen ăn uống của người Nhật ưa chuộng cá, rau, các sản phẩm từ đậu nành (đậu phụ, miso), rong biển và nấm, với một lượng tương đối nhỏ thịt đỏ và thực phẩm chế biến sẵn.
Người Nhật ưa chuộng cá, rau, các sản phẩm từ đậu nành (đậu phụ, miso) (Ảnh minh họa: N.P).
Ẩm thực truyền thống chú trọng vào sự tươi ngon, khẩu phần nhỏ và sự đa dạng. Đặc biệt ở Okinawa, người ta áp dụng phương pháp hara hachi bu, tức là ăn đến khi no khoảng 80% thay vì ăn cho no căng bụng.
Tỷ lệ mắc thấp với một số bệnh gây tử vong
Nhật Bản có số ca tử vong tương đối ít hơn do một số bệnh ung thư (vú, tuyến tiền liệt) và bệnh tim, so với nhiều nước phương Tây. Lối sống tiêu thụ nhiều cá (giàu axit béo omega-3), ít chất béo bão hòa và hạn chế muối giúp bảo vệ tim và mạch máu.
- Mối quan hệ xã hội mạnh mẽ và mục đích
Các nghiên cứu về tuổi thọ, đặc biệt là ở Okinawa, cho thấy rằng việc có mục đích sống (ikigai), hoạt động thể chất và tinh thần liên tục, cùng mạng lưới xã hội chặt chẽ là những yếu tố rất quan trọng. Người cao tuổi Nhật Bản thường duy trì công việc, sở thích, gia đình hoặc cộng đồng cho đến tận khi về già.
Nhật Bản vừa đạt cột mốc mới khi có 100.000 người trên 100 tuổi đang sống tại đây (Ảnh: Times of India).
Duy trì hoạt động
Hoạt động thể chất được tích hợp vào cuộc sống hàng ngày như đi bộ, làm vườn, tập các bài tập nhẹ nhàng, sử dụng phương tiện giao thông công cộng và làm việc nhà. Tất cả đều giúp duy trì khả năng vận động và ngăn ngừa suy nhược.
Ngoài ra, các chương trình tập luyện như Radio Taiso (chương trình tập luyện phát sóng) cũng rất phổ biến.
Chăm sóc sức khỏe tốt, phòng ngừa và môi trường sạch sẽ
Nhật Bản có nền tảng vững chắc về cơ sở hạ tầng y tế, kiểm tra sức khỏe định kỳ, vệ sinh công cộng tốt và truyền thống chăm sóc phòng ngừa lâu đời. Nước sạch, hệ thống y tế công cộng tốt, môi trường sống ít ô nhiễm (ở nhiều nơi) và việc quản lý chất thải đều góp phần tạo nên điều này.
Các nghiên cứu ở Okinawa cũng cho thấy người sống trăm tuổi thường tránh được hoặc trì hoãn được nhiều bệnh liên quan đến tuổi tác.
Di truyền học
Có vẻ như có những đặc điểm di truyền hoặc biến thể gen giúp một số người chống lại tác động của lão hóa, bệnh tật, tình trạng viêm nhiễm và duy trì quá trình trao đổi chất hiệu quả. Nghiên cứu về những anh chị em sống trăm tuổi ở Okinawa cho thấy những lợi thế sống sót.
Các nghiên cứu biểu sinh, những thay đổi trong biểu hiện gen mà không làm thay đổi DNA, cũng cho thấy rằng tình trạng viêm nhiễm thấp, cùng với các dấu hiệu khác, dự đoán lão hóa thành công ở độ tuổi cực đại.
Tư duy và văn hóa
Tôn trọng người cao tuổi, sự công nhận của cộng đồng, thái độ tích cực đối với tuổi già và sức khỏe tâm lý đều quan trọng. Nhiều người sống đến trăm tuổi vẫn cảm thấy hữu ích, gắn kết và bình tĩnh. Các khái niệm như mục đích sống (ikigai), chánh niệm và hoạt động xã hội đều giúp ích cho sức khỏe tinh thần.
Bên cạnh thành tựu này, Nhật Bản cũng đang đối mặt với nhiều thách thức. Dân số già hóa đồng nghĩa với nhu cầu chăm sóc sức khỏe, lương hưu và phúc lợi xã hội tăng cao. Lực lượng lao động giảm, chi phí tăng. Hơn nữa, tỷ lệ sinh thấp khiến việc duy trì các hệ thống hỗ trợ trong tương lai trở nên khó khăn hơn.
Việc duy trì những bí quyết trường thọ này không được đảm bảo, chế độ ăn uống Tây hóa, thay đổi cấu trúc xã hội, lối sống ít vận động hơn, hoặc việc tăng cường tiêu thụ thực phẩm chế biến sẵn có thể làm xói mòn một số lợi thế.
Lợi thế về tuổi thọ của người Okinawa đã giảm dần trong những năm gần đây, cho thấy những thay đổi trong lối sống có thể làm suy yếu những lợi thế tự nhiên này.
Tuy nhiên, thành tựu đáng kinh ngạc của Nhật Bản không chỉ là một con số thống kê. Đó là một nghiên cứu điển hình về cách lựa chọn cuộc sống, văn hóa, sinh học và hệ thống xã hội có thể kết hợp để kéo dài cả tuổi thọ và sức khỏe. Bí quyết nằm ở chế độ ăn uống, hoạt động, mục đích sống, cộng đồng, chăm sóc phòng ngừa lâu dài và văn hóa hỗ trợ.
Đối với nhiều người trên khắp thế giới, đây là những bài học về việc sống nhẹ nhàng hơn, ăn uống lành mạnh, duy trì kết nối xã hội, ngủ ngon, năng động và tìm thấy niềm vui cùng mục đích sống mỗi ngày.
