Đột quỵ não và đột tử do tim
Theo chuyên gia tim mạch của Bộ Y tế, đột quỵ và đột tử do tim là hai thuật ngữ dùng để mô tả các tình trạng cấp cứu của não và tim, với đặc điểm biểu hiện chung là diễn tiến đột ngột, dễ dẫn đến tử vong tức thời nếu không được nhận diện và xử trí kịp thời.
Cần nhận biết tình trạng đột tử do tim và đột quỵ não để xử trí đúng
ẢNH: TL CỤC QUẢN LÝ KHÁM CHỮA BỆNH
Cũng theo chuyên gia, đột tử do tim với nguyên nhân thường gặp nhất là nhồi máu cơ tim cấp, trong đó dòng máu từ động mạch vành cấp máu nuôi cơ tim bị tắc nghẽn, thường là do huyết khối, làm cơ tim bị tổn thương và chết đi. Bên cạnh đó, đột tử do tim cũng có thể có nguyên nhân rối loạn nhịp tim ở người hoàn toàn bình thường trước đó, hay ở bệnh nhân đã biết bệnh tim nền (suy tim, các bệnh cơ tim, thiếu máu nuôi cơ tim mạn tính…).
Ngược lại, đột quỵ là tình trạng mạch máu nuôi não bị "tắc nghẽn" (nhồi máu não) hay bị "vỡ" (xuất huyết não). Khi đột quỵ xảy ra, tình trạng thiếu máu nuôi làm các tế bào não xung quanh mạch máu bị thiếu dưỡng chất và ô xy. Nếu tình trạng này kéo dài hơn 3 phút, các tế bào não bắt đầu chết đi.
Việc phân biệt đột quỵ não và đột tử do tim rất quan trọng, vì cách xử trí ban đầu và phác đồ điều trị bệnh nhân hoàn toàn khác nhau.
Theo hướng dẫn của Trung tâm Cấp cứu A9, Bệnh viện Bạch Mai, chỉ một hành động rất nhỏ "đặt tay dưới gốc hàm, kiểm tra mạch cổ" để nhận biết, phân biệt "đột quỵ" hay "đột tử", từ đó có thể xử trí đúng, đem lại cơ hội cứu sống người gặp nạn giai đoạn nguy cấp.
Cụ thể, trước tình trạng người gặp nạn: ngất, bất tỉnh, việc đầu tiên cần kiểm tra dấu hiệu tuần hoàn bằng cách đặt tay dưới gốc hàm, cảm nhận nhịp đập của mạch cổ (động mạch cảnh).
Nêu người bệnh có mạch đập, là tình trạng đột quỵ. Lúc này, người bệnh cần được giữ tư thế an toàn, theo dõi nhịp thở, nhanh chóng gọi cấp cứu. Không lắc, đỡ dậy, vỗ mặt.
Nếu không có mạch (tim ngưng đập): cần ép tim ngay lập tức đến khi có mạch đập trở lại, đồng thời gọi cấp cứu. Mỗi giây chậm trễ là não bị tổn thương thêm.
Do đó, có thể phân biệt: đột quỵ mạch là vẫn đập, không thực hiện ép tim.
Người đột tử là tim ngừng đập, cần được ép tim ngay. Lúc này, ép tim sớm là thêm cơ hội sống. Đồng thời cần nhanh chóng gọi cấp cứu.
Về sai lầm trong cấp cứu người bệnh nguy cơ tử vong bất ngờ, Trung tâm Cấp cứu A9 cho biết, mới đây, các bác sĩ tiếp nhận nam bệnh nhân, 38 tuổi ở Bắc Ninh, đến viện trong tình trạng tim đã ngừng đập quá lâu, não tổn thương nghiêm trọng, khó hồi phục.
Tại nhà, bệnh nhân bất ngờ ngã gục xuống ghế. Người nhà chứng kiến nghĩ anh bị đột quỵ nên chỉ tiến hành các bước theo dân gian bấm nhân trung, xoa ngực... và gọi xe đưa đi cấp cứu.
Điều đáng tiếc, khi xử trí, người nhà không có động tác kiểm tra mạch nên không biết anh bị đột tử. Và trong trường hợp này, người bệnh cần được ép tim, cấp cứu ngừng tuần hoàn.
