Ngày 19 tháng 8 năm 1960 đánh dấu một cột mốc quan trọng trong lịch sử chinh phục không gian khi Liên Xô phóng thành công tàu vũ trụ Sputnik 5, mang theo hai chú chó Belka và Strelka cùng nhiều sinh vật khác.
Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, những sinh vật sống được đưa ra ngoài không gian, quay quanh Trái Đất và trở về an toàn, mở đường cho bước tiến vĩ đại đưa con người lên vũ trụ.
Thời điểm đó, thế giới đang chìm trong cuộc chạy đua không gian khốc liệt giữa Liên Xô và Mỹ. Sau thành công của Sputnik 1 vào năm 1957 – vệ tinh nhân tạo đầu tiên của loài người, Liên Xô tiếp tục tìm cách chứng minh ưu thế công nghệ với hàng loạt sứ mệnh thử nghiệm.
Tuy nhiên, thử thách đặt ra không chỉ là phóng được vệ tinh, mà còn phải chứng minh khả năng bảo đảm an toàn cho sinh vật sống trong điều kiện môi trường khắc nghiệt ngoài Trái Đất. Liệu con người có thể thở, ăn uống, vận động, và quan trọng nhất là sống sót khi vượt qua bầu khí quyển? Câu trả lời khi đó vẫn là một ẩn số đầy rủi ro.
Sputnik 5, còn được biết đến với tên Korabl-Sputnik 2, được phóng từ sân bay vũ trụ Baikonur. Bên trong khoang tàu, ngoài Belka và Strelka, còn có một số con chuột, chuột lang và thậm chí cả cây cỏ để theo dõi tác động của môi trường không gian.
Tàu đã thực hiện 17 vòng quay quanh Trái Đất trong 25 giờ bay, ghi lại nhiều dữ liệu quý giá về ảnh hưởng của vi trọng lực và bức xạ vũ trụ đối với sinh vật. Khác với những thử nghiệm trước đó, Sputnik 5 không chỉ đưa động vật lên quỹ đạo mà còn bảo đảm thành công quá trình hạ cánh, giúp những sinh vật bên trong sống sót trở về, một bước ngoặt mang ý nghĩa then chốt cho ngành du hành vũ trụ.
Khoảnh khắc Belka và Strelka bước ra khỏi khoang tàu sau khi hạ cánh đã trở thành hình ảnh biểu tượng. Trái ngược với những nỗi lo sợ về nguy cơ tử vong hoặc biến chứng nghiêm trọng, hai chú chó vẫn khỏe mạnh, tỉnh táo và di chuyển bình thường.
Sự sống sót của chúng là bằng chứng đầu tiên khẳng định rằng con người hoàn toàn có khả năng thực hiện chuyến bay vũ trụ có người lái. Chỉ chưa đầy một năm sau, vào tháng 4 năm 1961, Yuri Gagarin đã trở thành người đầu tiên bay vào không gian, một thành tựu được xây dựng trực tiếp trên cơ sở dữ liệu mà Sputnik 5 thu được.
Không chỉ mang ý nghĩa khoa học, sự kiện này còn có sức lan tỏa mạnh mẽ về mặt truyền thông. Belka và Strelka ngay lập tức trở thành những "ngôi sao" được yêu mến ở Liên Xô và trên toàn thế giới. Hình ảnh hai chú chó xuất hiện trên báo chí, tem thư, bưu thiếp, thậm chí cả trong phim hoạt hình và truyện tranh.
Câu chuyện của chúng không chỉ khẳng định sức mạnh công nghệ của Liên Xô, mà còn làm mềm hóa hình ảnh khô khan của một cuộc chạy đua công nghệ, khiến công chúng thấy gần gũi hơn với hành trình khám phá không gian.
Một chi tiết thú vị là sau này, Strelka đã sinh ra một đàn chó con, trong đó có một con tên Pushinka được tặng cho Caroline Kennedy, con gái của Tổng thống Mỹ John F. Kennedy, như một cử chỉ ngoại giao hiếm hoi trong bối cảnh căng thẳng Chiến tranh Lạnh. Những "chú chó con vũ trụ" này trở thành biểu tượng hòa bình nho nhỏ giữa hai siêu cường đối đầu.
Ngày nay, Belka và Strelka được tưởng nhớ như những anh hùng thầm lặng trong lịch sử khoa học. Hài cốt của chúng được trưng bày tại Bảo tàng Vũ trụ ở Moskva, trở thành điểm dừng chân quen thuộc của những ai muốn tìm hiểu về giai đoạn sơ khai nhưng đầy vinh quang của hành trình chinh phục bầu trời.
Các nhà khoa học cũng không quên rằng chính những dữ liệu từ Sputnik 5 đã cung cấp cơ sở y học và kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho con người trong những chuyến bay đầu tiên.
Nhìn lại từ khoảng cách hơn sáu thập kỷ, sự kiện Sputnik 5 không chỉ đơn thuần là một thí nghiệm thành công mà còn là minh chứng cho sự táo bạo và quyết tâm của con người trong việc chạm đến những giới hạn mới.
Nó nhắc chúng ta rằng phía sau những thành tựu rực rỡ trong lịch sử vũ trụ, luôn có những sinh vật nhỏ bé đã góp phần hy sinh và thử nghiệm để mở đường. Belka và Strelka, bằng chuyến bay lịch sử của mình, đã trở thành biểu tượng bất tử cho sự dũng cảm và cho khát vọng không ngừng vươn xa của nhân loại.
