Năm 2022, Liên minh Châu Âu đã áp đặt lệnh trừng phạt lên Điện Kremlin đối với tất cả các hoạt động xuất khẩu than, ảnh hưởng đến một phần tư tổng lượng than xuất khẩu của Nga trên toàn thế. Hoa Kỳ cũng đã thắt chặt các lệnh trừng phạt của riêng mình đối với các công ty than của Nga trong những năm gần đây. Sau 3 năm, ngành than của Nga hiện bộc lộ những rạn nứt nghiêm trọng và có khả năng đang bên bờ vực sụp đổ.
Nga có ngành công nghiệp than lớn thứ 6 thế giới và là một nhân tố chủ chốt trên thị trường nhiên liệu hóa thạch toàn cầu. Vì lý do này, Châu Âu và Hoa Kỳ đã đặc biệt nhắm vào xuất khẩu năng lượng của Nga như một điểm yếu chiến lược.
Quy mô của ngành công nghiệp than nhỏ hơn nhiều so với dầu khí ở Nga, nhưng vẫn có tác động đáng kể đến nền kinh tế và vẫn là "ngành quan trọng đối với hàng chục thị trấn công nghiệp đơn lẻ, nơi sử dụng hàng trăm nghìn lao động", theo Newsweek.
Các lệnh trừng phạt của Liên minh Châu Âu đối với ngành than Nga đã khiến Nga thiệt hại 8 tỷ euro doanh thu mỗi năm. Cú sốc tài chính này xảy ra bên cạnh những thách thức ngày càng nghiêm trọng trong việc tiếp cận các thiết bị cần thiết để duy trì hoạt động bình thường.
Nguyên nhân là do chi phí vay cao (vượt quá 20%) và các lệnh trừng phạt chồng chất hạn chế khả năng tiếp cận các công nghệ quan trọng của Điện Kremlin. Trước năm 2022, Nga phụ thuộc vào Hoa Kỳ, Nhật Bản và Châu Âu về phần lớn thiết bị khai thác.
Theo một bài báo trên tờ Moscow Times, chính phủ Nga cũng đã chỉ ra nguyên nhân là "nợ doanh nghiệp cao, lên tới 1,2 nghìn tỷ rúp (15,34 tỷ đô la), nhu cầu bên ngoài yếu, giá than ở mức thấp nhất trong bốn năm và tỷ giá hối đoái rúp bất lợi". Natalya Zubarevich, một chuyên gia trong lĩnh vực này, nói với rằng "ngành công nghiệp than đang phải đối mặt với cái mà người ta gọi là một cơn bão hoàn hảo: tất cả các vấn đề đã hội tụ cùng một lúc".
Hôm thứ Ba, Thứ trưởng Bộ Năng lượng Nga Dmitry Islamov tuyên bố rằng nhìn chung, các lệnh trừng phạt này đã gây ra thiệt hại nặng nề cho ngành. "Thật không may, tình hình tiếp tục xấu đi", ông cho biết. Thật vậy, cuộc khủng hoảng đang gia tăng tốc độ. Chỉ riêng từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2025, các doanh nghiệp than đã ghi nhận khoản lỗ 112 tỷ rúp (1,43 tỷ đô la), theo Dmitry Lopatin, Phó Vụ trưởng Vụ Than thuộc Bộ Năng lượng.
Kết quả là, chỉ khoảng một nửa trong số khoảng 180 công ty than của Nga vẫn có lãi vào năm 2025, và hơn một phần tư tổng số công ty than của Nga đang có nguy cơ đóng cửa. "Dựa trên dữ liệu từ Bộ Năng lượng, 51 doanh nghiệp - cả khai thác mỏ và khai thác lộ thiên - đã bị dừng hoạt động hoặc sắp phải tạm dừng hoạt động", ông Islamov phát biểu tại cuộc họp của Ủy ban Chính sách Kinh tế Hội đồng Liên bang.
Thêm vào đó, do các lệnh trừng phạt, nguồn khách hàng của Nga đã giảm đáng kể, khiến Điện Kremlin dễ bị tổn thương trước bất kỳ sự thay đổi nào về nhu cầu của một khách hàng nhất định - đặc biệt nếu đó là Trung Quốc. "Bất kỳ biến động nào trong hoạt động nhập khẩu của Trung Quốc đều có thể ảnh hưởng đáng kể đến sự phục hồi và ổn định giá cả của ngành", Isaac Levi, trưởng nhóm phân tích chính sách và năng lượng châu Âu-Nga của CREA, cho biết.
Nga cũng đang là một trong những nhà cung cấp than lớn của Việt Nam – đứng top 3. Cụ thể, trong 5 tháng đầu năm, quốc gia này đã xuất khẩu sang Việt nam 2,6 triệu tấn, trị giá hơn 360 triệu USD. Giá than từ Nga xuất sang Việt Nam đã giảm mạnh khoảng 30% so với cùng kỳ, đạt trung bình 135 USD/tấn.
