Nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế để hộ kinh doanh lớn mạnh

Ngưỡng thuế quá thấp, bán vé số cũng vào tầm ngắm

Tại phiên thảo luận chiều 19.11 về dự án luật Quản lý thuế (sửa đổi) và luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định cơ quan soạn thảo sẽ tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu, trong đó tập trung nghiên cứu để xây dựng ngưỡng thuế hợp lý, phản ánh đúng thực tế cho hộ kinh doanh, bảo đảm công bằng với người làm công ăn lương.

Thực tế, ngưỡng doanh thu chịu thuế áp dụng cho cá nhân, hộ kinh doanh từ 200 triệu đồng/năm trở lên, chính thức có hiệu lực từ ngày 1.1.2026 vẫn được đánh giá lạc hậu so với thực tế mức sống của người dân và giá cả hàng hóa hiện tại. Cụ thể, với mức doanh thu 200 triệu đồng/năm, trung bình khoảng 550.000 đồng/ngày đã phải đóng thuế. Như vậy, những hộ kinh doanh đồ ăn sáng chỉ bán 11 tô (trung bình 50.000 đồng/tô), 20 ổ bánh mì (25.000 - 30.000 đồng/ổ), 30 hộp xôi (20.000 đồng/hộp)… là đã phải đóng thuế. Tương tự, tiệm tạp hóa bán 1,5 thùng bia, người bán vé số bán 60 vé một ngày đã đủ doanh thu để đóng thuế. Trong khi đó, bán đủ 60 tờ vé số, tiền công người bán nhận về chỉ 60.000 đồng. Theo tìm hiểu, đa số người bán vé số dạo mỗi ngày bán được 100-200 vé, tức đều qua ngưỡng doanh thu chịu thuế.

Ảnh: Lam Nghi

Đáng nói, ngay cả doanh thu cao không đồng nghĩa với lợi nhuận tốt. Dẫn chứng với biên lợi nhuận ngành kinh doanh hoa thường dao động 2-3%, bà Nguyễn Thanh Hoa (chợ Hồ Thị Kỷ, TP.HCM) cho biết bán một bó hoa mừng sinh nhật giá 600.000 đồng, lãi chỉ tối đa 20.000 đồng sau khi trừ các chi phí hoa, giấy gói, nơ... "Doanh thu 600.000 đồng/ngày chỉ là tiền thu về, hoàn toàn chưa phản ánh chi phí, đừng nói đến lợi nhuận. Tôi đề xuất thuế cho cá nhân, hộ kinh doanh nên dựa trên lợi nhuận hoặc tỷ suất lợi nhuận thay vì tính trên tổng doanh thu thì đúng thực tế hơn. Doanh nghiệp kinh doanh có lãi mới đóng thuế và chính sách thuế đối với cá nhân, hộ kinh doanh cũng nên theo tư duy đó", bà Hoa nêu quan điểm.

Nhiều ý kiến lo ngại ngưỡng doanh thu đóng thuế quá thấp có thể dẫn đến nguy cơ "lách luật" bằng cách kê khai không đủ lượng doanh số bán ra, cố gắng dưới mốc 200 triệu đồng/năm. Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế VN, cho rằng hiện tỷ lệ hơn 44% số hộ kinh doanh được miễn thuế (doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm, theo thống kê của Bộ Tài chính - NV) là không phù hợp. Bởi số liệu này chủ yếu dựa trên doanh thu khoán, chưa phản ánh đúng quy mô hoạt động thực tế. Bà Cúc nhấn mạnh: "Mức 200 triệu đồng/năm không còn phù hợp với bối cảnh kinh tế hiện nay, nên cần điều chỉnh ngưỡng doanh thu chịu thuế lên mức 1 tỉ đồng sẽ hợp lý và phản ánh đúng mặt bằng thu nhập hiện nay".

Cần tạo sự an tâm

TS Nguyễn Quốc Việt (Trường ĐH Kinh tế, ĐH Quốc gia Hà Nội) cho rằng vấn đề lớn nhất đối với cải cách chế độ thuế khoán sang thuế kê khai không phải nằm ở mức thuế suất hiện hành thấp hay cao mà là ở định mức miễn thuế. Vì thế, nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế nhằm tạo sự an tâm cho cá nhân, hộ kinh doanh là cần thiết. Nếu ngưỡng doanh thu chịu thuế quá thấp, chắc chắn hộ kinh doanh sẽ tìm cách trốn doanh thu hoặc nếu không còn cách nào khác thì phải tăng giá do cộng thêm chi phí giá trị gia tăng đầu vào, chi phí tuân thủ…

Chuyên gia này cũng đề xuất ngưỡng thu thuế tối thiểu với doanh thu trên 500 triệu đồng/năm và hướng tới 1 tỉ đồng/năm, tương đương mức miễn giảm thuế giá trị gia tăng trên GDP đầu người của các nước trong khu vực như Singapore, Trung Quốc… "Câu chuyện cải cách của ngành thuế rất cần thiết, song nếu chúng ta cố để cải cách nửa vời thì không thể giải quyết bài toán minh bạch - bình đẳng thuế đi kèm nuôi dưỡng và phát triển hộ kinh doanh nhỏ. Nếu đã bỏ hẳn thuế khoán thì buộc lòng phải bỏ hẳn thuế trực thu đánh trên doanh thu, gộp chung vào thuế thu nhập cá nhân và cho phép khấu trừ đầu vào bên cạnh giảm trừ gia cảnh cho người lao động làm công ăn lương…", TS Nguyễn Quốc Việt khuyến nghị.

PGS-TS Nguyễn Thường Lạng (ĐH Kinh tế quốc dân) đồng tình thuế cần được tính toán khoa học, không theo mức cào bằng mà nên theo ngành hàng kinh doanh. Bởi thực tế nhiều ngành hàng doanh thu cao nhưng lợi nhuận thấp. Chẳng hạn, bán một hộp phấn trang điểm có thể lãi 20-30%, nhưng bán một thùng bia lãi chỉ 5%. Thế nên, không thể cào bằng cho các loại hình, mặt hàng kinh doanh để áp thuế.

"Nguyên tắc của thu thuế là vừa chống thất thu, vừa bảo đảm công bằng, khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân theo nguyên tắc cùng phát triển giữa người kinh doanh và người làm chính sách. Vậy nên chính sách áp thuế đối với cá nhân, hộ kinh doanh dựa trên doanh thu song cần tăng ngưỡng lên đồng thời phân theo loại hình kinh doanh. Việc tăng ngưỡng để phù hợp thực tế, vừa phân loại để bảo đảm công bằng bởi không ai bán hàng chưa có lãi mà đi đóng thuế cả. Trước mắt, có thể sửa đổi ngay ngưỡng chịu thuế theo quy định mới về giảm trừ gia cảnh cho người làm công ăn lương. Về lâu dài, sửa đổi theo tinh thần vừa tránh thất thu, vừa nuôi dưỡng nguồn thu và giúp cộng đồng kinh tế tư nhân lớn mạnh. Điều này mới đúng tinh thần của Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đề ra", PGS-TS Nguyễn Thường Lạng nêu quan điểm.

Ngoài ra, các chuyên gia cũng nêu ý kiến năm nay thời tiết cực đoan, nhiều tỉnh thành trên cả nước đang chịu thiệt hại lớn sau những trận bão, lũ nặng nề. Việc đánh thuế hộ kinh doanh ngay lúc này sẽ khiến khu vực kinh doanh nhỏ lẻ vốn đã khó khăn, càng khó khăn hơn; kỳ vọng tăng trưởng nhờ khu vực tư nhân có thể bị ảnh hưởng. Đặc biệt, trong giai đoạn chuyển đổi số, với hộ kinh doanh là thách thức lớn. Nếu chưa đạt được kết quả gì đáng kể, lại chăm chăm truy thu sẽ khiến mục đích tốt đẹp ban đầu là tạo môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, khuyến khích tư nhân phát triển lớn mạnh bị ảnh hưởng.