Ngày 12/11, tại xưởng đúc tiền lịch sử ở Philadelphia, nước Mỹ đã chính thức khép lại một chương dài hơn 2 thế kỷ trong lịch sử tiền tệ của mình. Đồng xu 1 cent, hay còn gọi là đồng penny, biểu tượng một thời của sức mua và văn hóa Mỹ, đã được sản xuất lần cuối cùng, chấm dứt một hành trình kéo dài từ năm 1793.
Khi ra đời, một đồng penny có thể mua được một chiếc bánh quy, một cây nến hay vài viên kẹo ngọt. Nhưng ở thế kỷ 21, giá trị của nó đã hao mòn đến mức gần như vô nghĩa. Hầu hết chúng bị lãng quên trong những chiếc lọ thủy tinh, ngăn kéo, hay đơn giản là bị bỏ lại ở các quầy thanh toán.
Nghịch lý lớn nhất nằm ở chi phí sản xuất: Để tạo ra một đồng xu có mệnh giá 1 cent, chính phủ Mỹ phải tiêu tốn gần 4 cent.
Lô đồng xu 1 cent cuối cùng được sản xuất vào ngày 12/11 tại Philadelphia, chấm dứt hành trình dài hơn 2 thế kỷ (Ảnh: WTOP).
Quyết định tài chính dứt khoát
"Tạ ơn nước Mỹ và chúng ta sẽ giúp người dân tiết kiệm được 56 triệu USD tiền thuế", Thủ quỹ Mỹ Brandon Beach tuyên bố dõng dạc ngay trước khoảnh khắc ông nhấn nút cho ra đời mẻ penny cuối cùng. Quyết định ngừng sản xuất, được thúc đẩy bởi chính quyền tổng thống Donald Trump, là một bước đi tài chính tất yếu.
"Trong một thời gian quá dài, nước Mỹ vẫn đúc ra những đồng xu khiến chúng ta tốn hơn 2 cent để làm ra một đồng 1 cent", ông Trump từng viết trên mạng xã hội vào tháng 2. "Đó là một sự lãng phí".
Sự lãng phí này không chỉ giới hạn ở đồng penny. Các mệnh giá khác cũng đang "đốt tiền" của người dân. Một đồng nickel (5 cent) tốn gần 14 cent để sản xuất, trong khi đồng quarter (25 cent) cũng ngốn gần 15 cent. Chỉ có đồng dime (10 cent) là còn giữ được hiệu quả kinh tế với chi phí sản xuất dưới 6 cent. Việc khai tử đồng penny được xem là bước đi đầu tiên, hợp lý và cấp thiết để chấm dứt tình trạng chi tiêu kém hiệu quả này.
Hàng tỷ đồng penny vẫn đang lưu hành và tiếp tục được công nhận là tiền hợp pháp. Tuy nhiên, sẽ không còn bất kỳ đồng xu mới nào được đưa vào lưu thông. Lần gần nhất Mỹ ngừng sản xuất một mệnh giá tiền xu là vào năm 1857, với đồng nửa cent.
Nỗi lo của nhà bán lẻ và phản ứng trái chiều của người dân
Dù được các nhà kinh tế ủng hộ, quyết định đột ngột này lại đẩy các nhà bán lẻ vào thế khó. Việc nguồn cung penny cạn kiệt mà không có hướng dẫn chuyển đổi cụ thể từ chính phủ đã gây ra không ít bối rối.
"Chúng tôi đã vận động xóa bỏ đồng penny suốt 30 năm qua, nhưng không mong mọi chuyện diễn ra theo cách này", ông Jeff Lenard, đại diện Hiệp hội Cửa hàng Tiện lợi Quốc gia, bày tỏ sự quan ngại.
Nhiều doanh nghiệp phải tự tìm cách thích ứng. Một số chuỗi cửa hàng lớn như McDonald’s và Wendy’s đã bắt đầu làm tròn hóa đơn đến con số 5 cent gần nhất. Các thương hiệu khác kêu gọi khách hàng trả tiền mặt chính xác hoặc thậm chí tặng quà nhỏ, đồ uống miễn phí cho những ai mang theo tiền lẻ để giao dịch. Sự thiếu vắng một quy chuẩn chung có thể dẫn đến những rủi ro pháp lý không đáng có cho các doanh nghiệp khi xử lý giao dịch tiền mặt.
Phản ứng của công chúng cũng phân hóa rõ rệt. Một bộ phận người dân thở phào nhẹ nhõm. "Có nhớ chúng không à? Không. Tôi ghét penny", một người thẳng thắn chia sẻ. Đối với họ, đồng xu này chỉ là thứ vô giá trị, gây nặng ví và phiền toái.
Giáo sư kinh tế Dan Owens từ trường Cao đẳng Cộng đồng Johnson County nhận định: "Bằng chứng cho thấy chúng ta cần loại bỏ đồng penny là mỗi nhà đều có một cái bát hay lon cà phê để cất chúng, nhưng chúng chỉ nằm đó không sử dụng". Ông cũng trấn an rằng giá cả sẽ không tăng vọt, dẫn chứng từ kinh nghiệm của Canada và ngay cả trong các căn cứ quân sự Mỹ, nơi đã loại bỏ đồng 1 cent từ lâu.
Ngược lại, không ít người cảm thấy nuối tiếc. Đồng penny, đặc biệt là phiên bản in hình cố Tổng thống Abraham Lincoln từ năm 1909, đã gắn bó với nhiều thế hệ người Mỹ. Nó không chỉ là tiền, mà còn là vật kỷ niệm, biểu tượng may mắn, hay một món đồ sưu tầm.
"Tôi từng sưu tập chúng suốt thời gian dài", một người dân bộc bạch. "Cũng hơi buồn. Nhưng nếu mọi người không còn sử dụng chúng nữa, thì tại sao còn phải dùng".
Người Mỹ phản ứng trái chiều khi xưởng đúc tiền ngừng sản xuất đồng xu 1 cent sau 238 năm (Ảnh: Fast Company).
Chứng nhân của lịch sử
Vượt lên trên giá trị kinh tế, việc đồng penny biến mất còn để lại một khoảng trống về văn hóa và lịch sử. Ra đời từ năm 1787 với thiết kế Fugio cent của Benjamin Franklin và chính thức được đúc hàng loạt từ năm 1793, đồng penny đã chứng kiến toàn bộ quá trình phát triển của nước Mỹ.
Nó là đồng tiền Mỹ đầu tiên in hình một vị tổng thống, một quyết định mang tính cách mạng vào năm 1909, phá vỡ truyền thống không sử dụng chân dung chính trị gia trên tiền tệ.
Giáo sư danh dự Frank Holt của Đại học Houston, một chuyên gia về lịch sử tiền xu, bày tỏ sự tiếc nuối sâu sắc. "Trên đồng tiền, chúng ta khắc khẩu hiệu, hình tượng, và lựa chọn những nhân vật lịch sử mà quốc gia muốn tưởng nhớ", ông nói.
Việc ngừng sản xuất đồng 1 cent là một quyết định hợp lý về mặt kinh tế, phù hợp với xu hướng chung của thế giới khi các quốc gia như Canada hay Thụy Điển đã đi trước. Nó giúp hệ thống tài chính Mỹ trở nên tinh gọn và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, đó cũng là lời tạm biệt với một phần di sản hữu hình, một biểu tượng đã ăn sâu vào tiềm thức và đời sống của người Mỹ suốt hơn hai thế kỷ.
Những đồng penny cuối cùng được sản xuất sẽ được đưa ra đấu giá, chính thức trở thành những kỷ vật của một thời đại đã qua.
