"Thế hệ lo âu" đang dạy chúng ta cách giữ tiền
Khi nhắc đến gen Z (những người sinh từ năm 1997 đến 2012), người ta thường hình dung về một thế hệ lướt TikTok, bắt trend và không ngại chi tiêu cho trải nghiệm. Nhưng ẩn sau vẻ ngoài đó là một thực tế đáng kinh ngạc: họ có lẽ là thế hệ tiết kiệm khôn ngoan và thực tế nhất trong nhiều thập kỷ qua.
Lớn lên giữa một loạt các cuộc khủng hoảng, từ suy thoái kinh tế, đại dịch toàn cầu, lạm phát phi mã cho đến áp lực khổng lồ từ nợ học phí và chi phí sinh hoạt leo thang, gen Z đã sớm nhận ra rằng sự ổn định tài chính không phải là điều hiển nhiên. Họ không thể trông chờ vào những con đường an toàn mà các thế hệ trước đã đi mà thay vào đó, họ tự trang bị cho mình một bộ công cụ tài chính hoàn toàn mới.
"Gen Z đang trở nên cực kỳ giỏi trong việc tiết kiệm, phần lớn là do môi trường đầy biến động mà họ trưởng thành", ông Brennan Thiergartner, một chuyên gia hoạch định tài chính tại Fidato Wealth, nhận định. "Những dòng tít về lạm phát, chi phí nhà ở tăng vọt đã khắc sâu vào tâm trí họ, khiến họ thận trọng hơn với từng đồng tiền mình làm ra".
Là thế hệ "bản địa kỹ thuật số" đầu tiên, gen Z có lợi thế vượt trội khi tận dụng công nghệ. Ngân hàng số, ứng dụng fintech, và kho kiến thức tài chính vô tận trên mạng xã hội đã định hình nên tư duy quản lý tiền bạc linh hoạt và hiệu quả của họ.
Quan trọng hơn, gen Z đang phá vỡ một trong những điều cấm kỵ lớn nhất của xã hội: nói về tiền. Họ sẵn sàng chia sẻ mức lương, các khoản đầu tư, và cả những thất bại tài chính với bạn bè và cộng đồng mạng. Sự minh bạch này không chỉ giúp họ học hỏi lẫn nhau mà còn tạo ra một làn sóng "tài chính tỉnh thức" mạnh mẽ.
Gen Z tiết kiệm nhiều tiền hơn bất kỳ thế hệ nào khác (Ảnh: Getty).
Dưới đây là những bài học đắt giá của gen Z để xây dựng một tương lai tài chính vững vàng hơn.
6 "bí kíp" tiết kiệm của gen Z mà ai cũng cần học hỏi
Bỏ ống heo phiên bản 4.0
Bạn còn nhớ thói quen bỏ tiền lẻ vào ống heo ngày bé? Gen Z đã "nâng cấp" phương pháp truyền thống này thành một trào lưu gây sốt trên TikTok và Instagram mang tên "cash stuffing" (nhồi tiền mặt).
Thay vì quẹt thẻ vô tội vạ, họ rút một lượng tiền mặt nhất định mỗi tháng và chia vào các phong bì hoặc cuốn sổ phân loại sẵn cho từng hạng mục: ăn uống, đi lại, giải trí, mua sắm... Nguyên tắc vàng: khi một phong bì đã hết tiền, việc chi tiêu cho mục đó phải dừng lại cho đến kỳ lương tiếp theo.
Phương pháp này nghe có vẻ cũ kỹ, nhưng lại cực kỳ hiệu quả trong thời đại số. Nó buộc người thực hiện phải đối diện trực tiếp với dòng tiền của mình, cảm nhận được "nỗi đau" khi tiền vơi đi, từ đó kiểm soát chi tiêu một cách hữu hình.
Những video quay cảnh sắp xếp tiền vào các cuốn sổ bìa da đẹp mắt, được trang trí cẩn thận đã biến một công việc nhàm chán trở thành một nghi thức thú vị, đầy cảm hứng. Đây là cách gen Z biến kỷ luật tài chính thành một lối sống "chill" và đầy màu sắc.
"Trợ lý ảo" trong túi: công nghệ là đồng minh
Nếu có một điều gen Z làm tốt hơn bất kỳ thế hệ nào, đó là biến công nghệ thành một trợ lý tài chính cá nhân 24/7. Họ không tốn hàng giờ để ghi chép sổ sách, thay vào đó, họ để các thuật toán làm việc cho mình.
Bằng cách tự động hóa, gen Z đã loại bỏ yếu tố cảm tính và sự trì hoãn ra khỏi phương trình tiết kiệm, đảm bảo một dòng tiền đều đặn chảy vào các mục tiêu tương lai của họ.
Tiết kiệm là game: "Phá đảo" các thử thách tài chính
Để giữ động lực trên con đường tài chính đầy chông gai, gen Z đã biến việc tiết kiệm thành một trò chơi hấp dẫn. Các thử thách tài chính đang bùng nổ trong cộng đồng người trẻ, từ những thử thách khắc nghiệt như "No buy year" (Năm không mua sắm) cho đến những thử thách dễ thở hơn như thử thách 52 tuần (mỗi tuần tiết kiệm một số tiền tăng dần).
Mục tiêu là biến sự hy sinh, cắt giảm chi tiêu thành một cuộc phiêu lưu có mục đích, có khởi đầu và kết thúc rõ ràng. Việc chia sẻ tiến độ, thành quả và cả những lúc "yếu lòng" lên mạng xã hội tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh và sự động viên to lớn từ cộng đồng. Khi bạn nhìn thấy hàng ngàn người khác cũng đang "chiến đấu" giống mình, việc từ chối một ly trà sữa hay một món đồ thời trang bỗng trở nên dễ dàng hơn rất nhiều.
"Loud budgeting": "Xin lỗi, mình đang để dành tiền!"
Gen Z nổi tiếng với sự thẳng thắn, và họ áp dụng điều đó cả trong quản lý tài chính với một khái niệm mới: "loud budgeting" (ngân sách ồn ào).
Thay vì phải viện những lý do vòng vo như "mình bận rồi" để từ chối một bữa ăn tối đắt đỏ, họ sẽ nói thẳng: "Lần này mình xin kiếu nhé, vì đang phải dồn tiền cho quỹ khẩn cấp" hoặc "Ngân sách tháng này của mình cho việc đi chơi đã hết rồi".
"Loud budgeting" không phải là keo kiệt. Đó là một tuyên ngôn về việc ưu tiên sức khỏe tài chính và bình thường hóa các cuộc trò chuyện về tiền bạc. Khi bạn công khai mục tiêu của mình, bạn không chỉ giải tỏa áp lực cho bản thân mà còn truyền cảm hứng cho bạn bè xung quanh. Dần dần, những buổi tụ tập tốn kém có thể được thay thế bằng các hoạt động miễn phí hoặc ít tốn kém hơn, củng cố các mối quan hệ mà không làm "tổn thương" ví tiền của ai.
Săn đồ "2-hand": Sành điệu, bền vững và siêu tiết kiệm
Tủ đồ của gen Z thường là sự kết hợp giữa thời trang nhanh và những món đồ "săn" được từ các cửa hàng đồ cũ (second-hand). Với họ, mua đồ cũ không còn là hình ảnh của sự thiếu thốn, mà là một tuyên ngôn về phong cách, sự thông minh và ý thức bảo vệ môi trường.
Một khảo sát của Harris Poll năm 2024 chỉ ra rằng, có đến 63% người thuộc gen Z đã mua quần áo hoặc phụ kiện đã qua sử dụng, một con số vượt trội so với mức trung bình 47% ở các nhóm tuổi khác. Từ quần áo, đồ nội thất cho đến sách vở, việc mua đồ cũ giúp họ tiết kiệm một khoản tiền đáng kể. Hơn thế nữa, nó còn giúp giảm rác thải và mang lại cơ hội sở hữu những món đồ độc đáo, vintage mà hàng sản xuất hàng loạt không thể có được.
"Side hustle": Khi một nguồn lương không bao giờ là đủ
Gen Z hiểu rằng, cắt giảm chi tiêu chỉ là một vế của phương trình. Vế còn lại, quan trọng không kém, chính là gia tăng thu nhập. Họ không chấp nhận bị giới hạn bởi một nguồn lương duy nhất.
Theo khảo sát từ Self, một công ty công nghệ tài chính, có tới 81,9% gen Z cho biết họ có ít nhất một công việc tay trái (side hustle). Trung bình, một người trẻ từ 18-24 tuổi có thể kiếm thêm khoảng 533 USD (hơn 13 triệu VNĐ) mỗi tháng, tương đương hơn 6.400 USD một năm.
Thế giới internet đã mở ra vô số cơ hội: từ làm freelancer (viết lách, thiết kế, lập trình), bán hàng online, sáng tạo nội dung trên YouTube, TikTok, cho đến những công việc trong nền kinh tế chia sẻ. Những khoản thu nhập thêm này không chỉ giúp họ trang trải cuộc sống mà còn trở thành nguồn vốn quan trọng để đẩy nhanh tốc độ tiết kiệm và đầu tư.
Gen Z biến việc tiết kiệm thành trò chơi thú vị với loạt thử thách tài chính như không mua sắm trong 1 năm (Ảnh: iStock).
Những chiến lược của gen Z cho thấy một sự thay đổi tư duy sâu sắc: tiết kiệm không phải là hà tiện hay khổ sở, mà là một hành động chủ động, thông minh và đầy quyền năng để kiểm soát tương lai. Họ không chờ đợi nền kinh tế tốt lên, họ tự tạo ra sự vững chắc cho riêng mình.
Dù bạn 20, 40 hay 60 tuổi, việc học hỏi tư duy tài chính linh hoạt, cởi mở và am hiểu công nghệ của thế hệ này có thể là chìa khóa giúp bạn điều hướng thành công trong một thế giới tài chính luôn đầy biến động.
