Chương trình ngày càng nặng
Cô N.T.T (Ninh Bình) cho biết, sau 3 năm triển khai thay SGK theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 (chương trình 2018), Việt Nam hiện có 3 bộ SGK cho giáo viên, học sinh lựa chọn. Tuy nhiên, bên cạnh những tiến bộ hướng tới đánh giá, phát huy năng lực người học, một hạn chế cố hữu của các tác giả viết sách giáo khoa chính là tình trạng hàn lâm, ôm đồm nhiều lượng kiến thức, nhất là kênh chữ và giáo viên gặp khó khăn trong thay đổi phương pháp giảng dạy.
Chia sẻ với PV Tiền Phong, một giáo viên Ngữ văn cho hay, kiến thức phần tiếng Việt trong các bộ sách hiện không có sự thống nhất. Giáo viên phải tìm hiểu, nghiên cứu tất cả các bộ còn lại, đồng thời mở rộng phạm vi ngữ liệu ngoài sách. Nếu chỉ đọc và dạy một bộ duy nhất, học sinh sẽ không được đảm bảo trang bị kiến thức toàn diện. Nhưng không phải giáo viên nào cũng có tâm huyết nghiên cứu nhiều sách.
Tại cuộc họp mới đây của Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về báo cáo thẩm tra các dự án luật trong lĩnh vực giáo dục, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh việc SGK đang là vấn đề được đông đảo cử tri và người dân rất quan tâm. Qua nắm bắt tâm tư của cử tri, theo bà Nga, có nhiều vấn đề cần lưu ý khi thực hiện một chương trình, thống nhất một bộ SGK. Trước hết là vấn đề truyền thông, khi quay về một bộ sách, cần phân tích để người dân và dư luận xã hội nhìn nhận trong từng giai đoạn cụ thể, thực tế đặt ra yêu cầu có những điều chỉnh phù hợp để chuyển từ nhiều bộ sách còn một bộ sách.
Thứ hai, cần có sự cẩn trọng, tiến độ trong quá trình biên soạn bộ SGK dùng chung cả nước. Hiện thời gian không có nhiều, theo yêu cầu của T.Ư tại Nghị quyết 71 về đột phá giáo dục và đào tạo, phải thực hiện một bộ sách chung từ năm 2026. Bà Nga đề xuất phải thực sự chú ý đến nội dung quan trọng là giảm tải chương trình.
Bà Nga cho rằng, đang có sự vênh nhau giữa yêu cầu đạt được của chương trình cải cách SGK với thời gian vật chất giảng dạy ở trên lớp. Giáo viên phản ánh với thời gian vật chất như quy định, ở trên lớp, không thể dạy kĩ, dạy hết chương trình trong sách. Đây là một trong những nguyên nhân nảy sinh nhu cầu dạy thêm, học thêm. “Tôi chưa nói đến chuyện dạy thêm, học thêm tiêu cực (kiểu ép buộc) mà là nhu cầu có thật của cả giáo viên lẫn học sinh. Bởi vì giáo viên nói rằng, họ không thể dạy hết được nội dung trong phân phối chương trình ở thời gian vật chất cụ thể. Học sinh cũng vì thế không thể lĩnh hội được toàn bộ kiến thức”, bà Nga chia sẻ.
Sau 5 năm triển khai thay SGK theo chương trình giáo dục 2018, nhiều bất cập bộc lộ. Ảnh: Như Ý
Bà Nga đánh giá, thời gian qua, Bộ GD&ĐT có nhiều nỗ lực và cố gắng trong vấn đề quản lí dạy thêm, học thêm. Tuy nhiên, cố gắng này chưa đạt kết quả như mong muốn, một phần là do chương trình quá nặng. Bà Nga nhắc lại, đây là phản ánh của những người hằng ngày, hằng giờ giảng dạy ở trên lớp. Do đó, khi biên soạn một bộ SGK dùng chung, bà Nga lưu ý Bộ GD&ĐT phải chú ý đến việc giảm tải chương trình và cần phải có giải pháp để tránh lãng phí.
Xóa quyền chọn sách của địa phương
Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) bày tỏ quan điểm thẳng thắn về chủ trương một chương trình nhiều bộ SGK bên cạnh mặt được, đến nay có thể nói gần như “không thành công”. Đại biểu đề nghị Bộ GD&ĐT cần tổ chức Hội đồng soạn thảo quốc gia và Hội đồng thẩm định quốc gia và đưa vào Luật Giáo dục. Việc thiếu Hội đồng soạn thảo quốc gia thời gian qua đã “gây rối loạn” trong một số thời kì, dẫn tới soạn thảo ra bộ sách không chuẩn mực, rất nhiều lỗi... Ông Trí cũng đề nghị Chính phủ có các quy định để bảo đảm miễn phí SGK cho học sinh khi thực hiện chương trình một bộ SGK.
Ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng cho rằng, trước đây chúng ta có chủ trương là một chương trình nhiều bộ SGK. Những tiến bộ và khó khăn của chủ trương việc cải cách này đã được nhìn nhận trong quá trình triển khai thực tiễn. Trong đó, có rất nhiều khó khăn được chỉ rõ khi triển khai ở khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa. Chính vì những bất cập đó nên Trung ương đã quyết định triển khai một bộ SGK dùng chung. Theo ông Vinh, còn một vấn đề nữa Bộ GD&ĐT cần phải điều chỉnh. Hiện Bộ đang giao quyền lựa chọn SGK cho UBND tỉnh/thành phố. Khi thực hiện một bộ SGK, vai trò này phải chuyển về Bộ GD&ĐT. Bộ quyết định bộ SGK đó như thế nào.
“Tôi chưa nói đến chuyện dạy thêm, học thêm tiêu cực (kiểu ép buộc) mà là nhu cầu có thật của cả giáo viên lẫn học sinh. Bởi vì giáo viên nói rằng, họ không thể dạy hết được nội dung trong phân phối chương trình ở thời gian vật chất cụ thể. Học sinh cũng vì thế không thể lĩnh hội được toàn bộ kiến thức. Phân tích kết cấu chương trình SGK hiện nay, chúng ta có thể thấy chuẩn kiến thức đang quá cao so với học sinh. Cho nên chúng ta vẫn loay hoay ở việc là quản lý dạy thêm và học thêm như thế nào”. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga
Ông Vinh cũng đề nghị Bộ GD&ĐT phải có phương án đối với các bộ SGK hiện hành. Việc thống nhất dùng chung một bộ SGK không có nghĩa là triệt tiêu sáng tạo. Giáo viên vẫn có thể tham khảo các tài liệu khác để hỗ trợ giảng dạy, làm phong phú thêm bài giảng và giúp học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn. Trong đó, làm sao để 3 bộ SGK đã được thẩm định và đang được sử dụng gồm Cánh diều, Chân trời sáng tạo, Kết nối tri thức với cuộc sống vẫn có thể phát huy hiệu quả trong dạy học, không lãng phí.
Cùng với đó là hệ thống học liệu mở liên tục được bổ sung, cập nhật sẽ giúp giáo viên có kho tài nguyên và công cụ để cá nhân hóa bài giảng, phù hợp với đối tượng học sinh, phù hợp với đặc thù vùng miền, điều mà một bộ SGK dùng chung cả nước khó đạt được. Chương trình giáo dục mới là pháp lệnh, định hướng mục tiêu giáo dục, còn SGK là công cụ để thực hiện chương trình đó và nguồn học liệu mở từ kế hoạch bài dạy, bài giảng điện tử, các clip minh hoạ… sẽ giúp giáo viên linh hoạt điều chỉnh, nâng cao chất lượng dạy học.
