Trang Defense Express ngày 20/4 cho biết, quân đội Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái (UAV) để bắn nổ 1 pháo nhiệt áp TOS-1A và nhiều thiết bị khác của Nga trên tiền tuyến.
"Mỗi khi một UAV được triển khai, đối thủ lại phải chịu thêm tổn thất. Ngoài tấn công bộ binh của Nga, đơn vị UAV cảm tử của Lữ đoàn Số 3 đã thành công bắn cháy 1 hệ thống pháo nhiệt áp TOS-1A, 1 pháo tự hành 2S9 Nona, 1 xe tăng và nhiều phương tiện khác", phía Ukraine cho biết.
TOS-1A được lắp đặt trên khung gầm xe tăng T-72 (hoặc T-90 ở một số phiên bản), mang lại khả năng cơ động cao, độ bền và khả năng vượt địa hình phức tạp. Khung gầm này đảm bảo hệ thống có thể hoạt động trong môi trường chiến đấu khắc nghiệt, với tốc độ tối đa khoảng 65 km/h và tầm hoạt động 550km.
Tổ hợp này sử dụng bệ phóng 24 ống phóng (giảm từ 30 ống của phiên bản TOS-1 gốc), cỡ nòng 220mm, có khả năng phóng toàn bộ tên lửa trong 6-12 giây.
Tên lửa mang đầu đạn nhiệt áp (thermobaric) hoặc đầu đạn cháy, sử dụng hỗn hợp nhiên liệu-khí (FAE - Fuel-Air Explosive). Đầu đạn này tạo ra vụ nổ áp suất cao (lên tới 300.000 kgp/m²) và nhiệt độ cực cao (lên đến 3000°C), tiêu diệt mục tiêu bằng sóng xung kích, nhiệt độ và hiệu ứng chân không (hút hết oxy trong khu vực).
TOS-1A được trang bị máy tính đường đạn, hệ thống ngắm quang học và máy đo xa laser 1D14, cho phép xác định mục tiêu nhanh chóng và chính xác.
Hệ thống ngắm TKN-3A cho trưởng xe và thiết bị định vị GPK-59 hỗ trợ điều hướng và xác định vị trí.
Các cảm biến và công nghệ cơ điện tử giúp điều chỉnh góc bắn tự động, giảm thời gian chuẩn bị và tăng hiệu quả khai hỏa.
Phiên bản TOS-1A ra mắt năm 2003 có tầm bắn tăng lên 6km (so với 3,5km của TOS-1), với tầm bắn tối thiểu 400-600m.
Đến năm 2020, Nga giới thiệu đạn tên lửa mới với tầm bắn mở rộng lên 10km, nhờ giảm trọng lượng và kích thước hỗn hợp nổ nhiệt áp, đồng thời tăng sức mạnh đầu đạn. Đạn MO.1.01.04M được giữ lại cho tác chiến tầm ngắn.
Đạn nhiệt áp tạo vùng sát thương rộng đến 40.000m², tương đương 6 sân bóng đá, với khả năng phá hủy công sự kiên cố, hầm hào, và gây tổn thương nghiêm trọng cho sinh lực đối phương (vỡ phổi, bỏng nặng, tổn thương nội tạng).
TOS-1A được trang bị hệ thống bảo vệ NBC (hóa học, sinh học, phóng xạ) tương tự xe tăng T-72, cùng với súng phóng lựu khói 902G (4 nòng) để tạo màn khói che giấu.
Kể từ năm 2023, Nga bổ sung giáp lồng (cage armor) cho TOS-1A tại các điểm nóng như Bakhmut để chống lại các cuộc tấn công bằng drone và tên lửa chống tăng, mặc dù hiệu quả của giáp này vẫn đang được đánh giá.
TOS-1A thường phối hợp với UAV trinh sát (như Orlan-30) để xác định mục tiêu chính xác trước khi khai hỏa. Dữ liệu từ UAV được truyền trực tiếp đến hệ thống điều khiển hỏa lực.
Hệ thống liên lạc nội bộ R-174 và radio R-163-50U đảm bảo kết nối giữa các đơn vị trên chiến trường.
Hệ thống TOS-1A đi kèm xe tiếp đạn TZM-T, được trang bị cần trục để nạp 24 tên lửa nhanh chóng. Quá trình tiếp đạn diễn ra nhanh hơn so với các hệ thống pháo phản lực truyền thống, giúp giảm thời gian chuẩn bị và tăng tính cơ động.
Nga đang triển khai kế hoạch nâng cấp TOS-1A dựa trên kinh nghiệm từ chiến trường Ukraine, tập trung vào cải thiện hệ thống thông tin liên lạc, chỉ huy tập trung, và đơn giản hóa truyền dữ liệu.
Các nâng cấp nhằm giảm thời gian chuẩn bị khai hỏa, tăng độ chính xác, và giảm rủi ro từ phản pháo của đối phương.
TOS-1A Solntsepyok là một hệ thống vũ khí độc đáo, kết hợp công nghệ cơ điện tử, đầu đạn nhiệt áp tiên tiến và khung gầm bọc thép chắc chắn. Tuy nhiên, nhược điểm của nó bao gồm tầm bắn tương đối ngắn (so với các hệ thống pháo phản lực khác như HIMARS của Mỹ), phụ thuộc vào oxy trong môi trường (không hiệu quả dưới nước hoặc thời tiết xấu), và tính dễ bị tổn thương trước các cuộc tấn công bằng drone hoặc tên lửa chống tăng nếu không được bảo vệ tốt.
