Tại Việt Nam, chùm ngây mọc dại khá phổ biến ở nhiều vùng nông thôn, từng bị xem là cây tạp, ít giá trị.
Theo các nghiên cứu dinh dưỡng, lá chùm ngây chứa tới 18–20 loại axit amin, trong đó có 9 axit amin thiết yếu – điều hiếm gặp ở thực vật. So sánh hàm lượng dinh dưỡng trong 100g lá chùm ngây tươi với các thực phẩm quen thuộc cho thấy nhiều chỉ số vượt trội: vitamin C cao gấp 7 lần cam, canxi cao gấp 4 lần sữa, vitamin A cao gấp 4 lần cà rốt, protein nhiều gấp 2 lần sữa chua và sắt cao hơn cải bó xôi khoảng 3 lần. Nhờ đó, chùm ngây được đánh giá là một trong những loại rau có mật độ dinh dưỡng cao hàng đầu thế giới.
Rau chùm ngây.
Kho hoạt chất sinh học quý giá
Không chỉ giàu vitamin và khoáng chất như canxi, kali, sắt, magie, kẽm, phốt pho, chùm ngây còn chứa nhiều hoạt chất sinh học quan trọng như polyphenol, flavonoid, isothiocyanate và chlorophyll. Đây là những hợp chất có tác dụng chống oxy hóa mạnh, kháng viêm, bảo vệ tế bào và hỗ trợ quá trình thải độc của cơ thể.
Hàm lượng protein cao trong lá chùm ngây cũng khiến loại rau này trở thành lựa chọn đáng chú ý với người ăn chay, người cao tuổi hoặc người suy dinh dưỡng. Các vitamin nhóm B (B1, B2, B6) giúp hỗ trợ thần kinh, giảm mệt mỏi và cải thiện chuyển hóa năng lượng.
Nhiều nghiên cứu cho thấy chiết xuất từ chùm ngây có hoạt tính kháng khuẩn đối với một số vi khuẩn Gram dương, Gram âm và nấm Candida albicans, góp phần tăng cường sức đề kháng tự nhiên. Nhờ hàm lượng chất xơ cao, lá chùm ngây còn giúp cải thiện tiêu hóa, làm mềm phân, kích thích nhu động ruột, hỗ trợ giảm táo bón.
Trong y học cổ truyền và các nghiên cứu hiện đại, chùm ngây được đánh giá cao ở khả năng hỗ trợ gan. Loại cây này có thể kích thích sản xuất mật, hỗ trợ gan trong quá trình đào thải độc tố, đồng thời góp phần bảo vệ tế bào gan trước tác động của rượu bia và hóa chất độc hại. Đặc tính lợi tiểu của chùm ngây cũng giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ phòng ngừa sỏi thận, sỏi tiết niệu ở mức độ nhất định.
Với hệ tim mạch, kali và các chất chống oxy hóa trong chùm ngây giúp hỗ trợ ổn định huyết áp, giảm cholesterol xấu (LDL), từ đó hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch. Một số nghiên cứu bước đầu cũng ghi nhận khả năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết sau ăn, có lợi cho người mắc đái tháo đường type 2 khi sử dụng đúng cách.
Ngoài ra, hàm lượng canxi, magie và phốt pho cao giúp chùm ngây trở thành thực phẩm tốt cho xương khớp, đặc biệt ở người cao tuổi và phụ nữ sau mãn kinh. Vitamin A, C, E kết hợp với các hợp chất kháng viêm giúp tăng cường miễn dịch, làm chậm quá trình lão hóa.
Tại Việt Nam, chùm ngây từng chỉ được trồng rải rác quanh vườn để lấy lá nấu canh hoặc làm thuốc dân gian. Những năm gần đây, khi giá trị của loại cây này được nhìn nhận đúng mức, chùm ngây đã trở thành rau đặc sản tại nhiều địa phương, được chế biến đa dạng từ món ăn gia đình đến bột dinh dưỡng, trà thảo mộc, thực phẩm bổ sung, mang lại giá trị kinh tế đáng kể.
Dù giàu dinh dưỡng, chùm ngây không phải là thuốc. Các chuyên gia khuyến cáo chỉ nên sử dụng lá non, dùng với lượng vừa phải trong bữa ăn hằng ngày. Người đang dùng thuốc điều trị, người huyết áp thấp, suy thận hoặc phụ nữ mang thai cần thận trọng, tránh dùng rễ và vỏ cây do chứa hoạt chất mạnh.
